ÜSKÜP VARDAR KÖPRÜSÜ VE KÖPRÜYE İLİŞKİN KORUMA ÇALIŞMALARI

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 301 - 316, 31.10.2023

Veysel Özbey

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1340704

Öz

Osmanlı Devleti, Balkanlarda asırlar boyunca hüküm sürmüş ve bu süre içerisinde sayısız mimari eser üretmiştir. 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’daki hâkimiyet alanını yitirmesinden sonra bölgedeki Osmanlı eserleri önemli ölçüde hasar görmüş ya da yok olmuştur. Ancak işlevlerine duyulan ihtiyaçtan dolayı köprüler nispeten daha iyi korunmuştur. Bu sebeple Balkanlar’da Osmanlı taşınmaz mirası içerisinde köprülerin ayrı bir özgünlüğü, ayrı bir yeri vardır. İmar faaliyetlerine önem verilen Osmanlı Balkan şehirlerinden birisi de Üsküp olmuştur. Vardar Nehri’nin iki yakasına kurulan şehirde ulaşımı sağlayan Vardar Köprüsü, iki çekirdekli kentin ana meydanlarını birbirine bağlarken kendisi de şehir merkezinin vazgeçilmez bir ögesi olmuştur. Çalışmada, Üsküp Vardar Köprüsü’nün yapımından günümüze kadar olan köprüye ilişkin onarım çalışmaları ve koruma çabaları incelenmiştir. Yapının özgünlük durumu tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sanat Tarihi, mimarî koruma, restorasyon, Balkanlar’da Osmanlı Mirası, tarihî çok gözlü taş köprüler

The Skopje Vardar Bridge and Conservation Works for the Bridge

Öz

The Ottoman Empire ruled the Balkans for several centuries and produced numerous architectural masterpieces during this period. After the Ottoman Empire lost its dominance in the Balkans at the end of the nineteenth century, Ottoman artifacts were damaged or destroyed. The bridges, however, are relatively better preserved due to their function. Because of this, bridges have a different authenticity and a special place in the Ottoman immovable heritage in the Balkans. Skopje was one of the Ottoman Balkan cities where urbanization activities were accorded prominence. Vardar Bridge, which connects the main squares of Skopje to the Vardar River, has become an indispensable element of the city center. In this study, the repair and conservation efforts of the bridge were scrutinized, starting from the construction of the Skopje Vardar Bridge and continuing until the present day. The condition authenticity of the edifice was examined.

Anahtar Kelimeler

History of art, architectural conservation, restoration, Ottoman heritage in the Balkans, historical multi-arched stone bridges

Kaynakça

• Aruçi, M. (2010). Makedonya’da Osmanlı Dönemi’ne ait olan tarihî eserler; varoluş veya yok oluş. Balkanlar’da İslâm medeniyeti dördüncü milletlerarası kongre bildirileri (Haz. H. Eren) içinde (s. 299-337). İstanbul: IRCICA.
• Aruçi, M. (2011). “Taşköprü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi içinde (Cilt 40, s. 154-156). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ayverdi, E. H. (1956). Yugoslavya’da Türk âbideleri ve vakıfları. Vakıflar Dergisi, (3), 151-224.
• Ayverdi, E. H. (2000). Avrupa’da Osmanlı mimâri eserleri 3: Yugoslavya (2. Baskı). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• BBC (t.y.). “1963: Thousands killed in Yugoslav earthquake”. On This Day - 26 July içinde. http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/26/newsid_2721000/2721635.stm.
• Çulpan, C. (2002). Türk taş köprüleri: Ortaçağdan Osmanlı devri sonuna kadar (2. baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Djekic, O. (1986). Skopje i negovata okolina: Biblioteka na mali turistički monografii / No: 64. Zagrep: Turistički sojuz na Skopje - Turistkomerc.
• Evliya Çelebi (1978). Evliya Çelebi seyahatnamesi V-VI (Ed. T. Temelkuran ve N. Aktaş). İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Gölen, Z., & Temizer, A. (2017). Osmanlı dönemi Balkan şehirleri 1. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Iljov, V. (1983). Kameniot most vo svetlinata na najnovite proučuvanja. Zbornik na Arheoloski Muzej na Makedonija içinde (X-XI, s. 155-163). Skopje: Arheoloski Muzej na Makedonija.
• İbrahimgil, M. Z. (2012). Üsküp Fatih Sultan Mehmet Köprüsü-Taş Köprü/Vardar Köprüsü. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, (Balkan Özel Sayısı-I), 46-54.
• Karaman, F. (2018). Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’daki mirası. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(2), 21-47.
• Katanić, N., & Gojković, M. (1961). Grada za prouđavanje starih kamenih mostova i akvedukata u Srbiji, Makedoniji i Crnoj Gori. Belgrad: Savezni Institut za Zaštitu Spomenika Culture; Jugoslovenski Institut za Zaštitu Spomenika Kulture.
• Kumbaradži-Bogoević, L. (1980). Kameniot most vo Skopje. Glasnik na Institutot za Nacionalna Istorija, 24(3), 165-183.
• Kumbaradži-Bogoević, L. (1998). Osmanliski spomenici vo Skopje. Skopje: Islamska Zajednica vo RM, Sektor za Nauka i Islamska Kultura.
• Salih Âsım Bey (1932). Üsküp tarihi ve civarı [Yazma]. Topkapı Sarayı, Sultan Reşad, No. 6ı6.
• Smilevski, T. (2008). Kameniot most – Čuvar na Dušata na Skopje. Скопје (Skopje), 1(1), 13.
• Sokoloski, M. (1977). Vakafi i vakafski imoti vo Skopje i Skopsko vo XV i XVI vek (Prilozi VIII/2). Skopje: Makedonska Akademija na Nauki i Umetnosti.
• Tanyeli, G. (2018). Türkiye köprüleri. Mühendislik Mimarlık Öyküleri VIII (Yay. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği) içinde (s. 53-83). Ankara: Patika Ajans.