Türkiye'de solunum yolu hastalıklarının tedavisinde tamamlayıcı tıp uygulamalarında kullanılan bitkiler

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 18 - 26, 15.05.2022

Dilge Yücel , Ersin Yücel

https://doi.org/10.30616/ajb.1032018

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisinde tamamlayıcı tıp uygulamalarında kullanılan bitkiler araştırılmıştır. Araştırma literatür çalışması ve halk arasında yapılan saha çalışmaları olmak üzere iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışma sonunda 73 bitki türünün solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisinde tamamlayıcı tıp uygulamalarında kullanıldığı belirlenmiştir. En fazla tür içeren cinsler şunlardır; Salvia L., Thymus L., Origanum L., Alcea L., Datura L., Lavandula L., Malva L., Pinus L. and Verbascum L. Diğer cinsler ise birer türle temsil edilmektedir. En yaygın kullanılan bitki türleri; Salvia sp., Thymus sp., Tilia L. sp., Mentha L. sp., Lavandula sp., Origanum sp., Thymbra spicata L., Mrytus communis L., Rosmarinus officinalis L. Bu bitkilerin çoğunda bulunan biyoaktif bileşikler; karvakrol, alkaloitler, saponinler, steroitler, tanenler, glikozitler, antosiyaninler, terpenler ve diğer sekonder metabolitler. Yapılan literatür ve saha çalışmaları sonuçlarına göre bu bitkiler; astım, bronşit, kronik öksürük başta olmak üzere, grip, nezle, sinüzit, farenjit, nefes darlığı ve tüberküloza karşı tamamlayıcı tıp kapsamında etkili bir şekilde kullanıldığı belirlenmiştir. Ancak belirlenen bu bitkilerin büyük bir çoğunluğu halk arasında enfeksiyon tipi ayırt edilmeden tüm solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılmaktadır. Sonuç olarak; bu çalışmada incelenen 71 bitki türünün solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılabilme potansiyelinin olduğu belirlenmiştir. Yapılacak ayrıntılı çalışmalarla bu bitkilerden solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılmaya uygun fotokimyasalların geliştirilme olanakları bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

tamamlayıcı tıp, solunum yolu enfeksiyonları, astım ve bronşit, öksürük, tüberküloz

Plants used in complementary medicine in the treatment of respiratory tract diseases in Türkiye

Öz

In this study, the plants used in complementary medicine for the treatment of respiratory tract diseases in Türkiye have been researched. The study was carried out in two stages: literature study and fieldwork. As a result of the study, it was determined that 73 plant species have been used as complementary medicine in the treatment of respiratory tract diseases. The genera which have the most species are Salvia L., Thymus L., Origanum L., Alcea L., Datura L., Lavandula L., Malva L., Pinus L. and Verbascum L. The rest of the genera are represented with one species. The most commonly used plant species are Salvia sp., Thymus sp., Tilia L. sp., Mentha L. sp., Lavandula sp., Origanum sp., Thymbra spicata L., Mrytus communis L., Rosmarinus officinalis L. Bioactive compounds found in many of these plants; carvacrol, alkaloids, saponins, steroids, tannins, glycosides, anthocyanins, terpenes and other secondary metabolites. According to the results of the literature and field studies it has been determined that these plants are used effectively within the scope of complementary medicine against asthma, bronchitis, chronic cough, influenza, flu, sinusitis, pharyngitis, shortness of breath and tuberculosis. Most of these plants are used in the treatment of all respiratory tract infections without distinguishing the type of infection among the public. As a result; it was determined that 73 plant species researched in this study have the potential to be used in the treatment of respiratory tract diseases. With further studies, there are possibilities to develop phytochemicals for use in the treatment of respiratory tract diseases from these plants.

Anahtar Kelimeler

complementary medicine, respiratory tract diseases, asthma and bronchitis, cough, tuberculosis

Kaynakça

• Ağca CA (2011). Mentha x piperita L In: Demirezer LÖ, Ersöz T, Saraçoğlu İ, Şener B (eds.), Tedavide kullanılan bitkiler “FFD Monografları”. Ankara: MN Medikal and Nobel Tıp Kitapevi.
• Akan H (2012). Üst solunum yolu enfeksiyonlarında bitkisel ve nonfarmakolojik tedaviler. The Journal of Turkish Family Physician 3(3): 9-15.
• Akan H, Izbirak G, Kaspar EÇ, Kaya ÇA, Aydin S, Demircan N, ... Hayran O (2012). Knowledge and attitudes towards complementary and alternative medicine among medical students in Turkey. BMC Complementary And Alternative Medicine 12(1): 115.
• Aksu Ş (2011). Glycyrrhiza glabra L. In: Demirezer LÖ, Ersöz T, Saraçoğlu İ, Şener B (eds.), Tedavide kullanılan bitkiler “FFD Monografları”. Ankara: MN Medikal and Nobel Tıp Kitapevi.
• Akşit S (2002). Akut solunum yolu enfeksiyonları-1. Ege Üni. Tip Fak. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, STED 11(4): 132-135.
• Al-Rubaye AF, Kadhim, MJ ve Hameed, IH (2017). Sinapis arvensis'in metanolik yaprak ekstresinin biyoaktif kimyasal bileşiminin GC-MS tekniği kullanılarak belirlenmesi. International Journal of Toxicological and Pharmacological Research 9(2): 163-78.
• Altay V, Karahan F, Sarcan YB, İlçim A, Fen MKÜ (2015). An ethnobotanical research on wild plants sold in Kırıkhan district (Hatay/Turkey) herbalists and local markets. Biological Diversity and Conservation 8(2): 81-91.
• Anonymous (2020). http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30626 / [accessed 2 Sempember 2020]. Anton R, Delaveau P, Franz G, Harvala C, Kemper FH, Kraft K, et al (2009). E/S/C/O/P Monographs. The Scientific Foundation for Herbal Medicinal Products. Stuttgart: E/S/C/O/P Monographs.
• Asımgil A (1997). Sifali Bitkiler. İstanbul: Timas Yayınları.
• Aydın D, Çiftçi,EK, Kahraman, S, Şahin N (2015). Alternative treatment practices of mothers whose children had respiratory tract infection. Journal of Pediatric Research 2(4): 212-217.
• Baytop T (1999). Türkiye’de bitkiler ile tedavi. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri.
• Biçer İ, Balçık, PY (2019). Geleneksel ve tamamlayıcı tıp: Türkiye ve seçilen ülkelerinin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 22(1): 245-257.
• Ceylan A (1996). Tıbbi Bitkiler-II (Uçucu yağ bitkileri). İzmir: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Chalchat JC, Özcan MM, Figueredo G, Chalard P (2011). The effect of harvest years on chemical composition of essential oil of pickling herb (Echinophora tenuifolia subsp. sibthorpiana) leaves used as medicinal plant. Acta Botanica Hungarica 53(1-2): 73-77.
• Cupp MJ (2000). Toxicology and clinical pharmacology of herbal products. London: Springer Science & Business Media.
• Daniele C, Coon JT, Pittler MH, Ernst E (2005). Vitex agnus castus. Drug safety 28(4): 319-332.
• Demirezer Ö (2011). FFD Monografları Tedavide Kullanılan Bitkiler. Ankara: MN Medikal and Nobel Tıp Kitapevi.
• Emi̇nağaoğlu Ö, Göktürk T, Akyıldırım Beğen H (2017). Traditional uses of medicinal plants and animals of Hatila Valley National Park, Artvin. Biological Diversity and Conservation 10 (3): 33-42.
• Erdem S, Eren PA (2009). Tedavi amacıyla kullanılan bitkiler ve bitkisel ürünlerin yan etkileri. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 133.
• Ermiş FK (1997) Şifalı bitkiler ansiklopedisi. İstanbul: Gün Yayıncılık.
• Eröztürk N (2002). Bir yudum sağlık. İstanbul: Anahtar Yayınları.
• Ertuğ F (2004). Bodrum Yöresinde Halk Tıbbında Yararlanılan Bitkiler. Eskişehir: 14 Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı (29-31 Mayıs, 2002, Eskişehir) Bildiri Kitabı, 76-93.
• ESCOP (European Scientific Cooperative on Phytotherapy) (1997). Monographs on the medicinal uses of plant drugs. Devon: European Scientific Cooperative on Phytotherapy.
• Gökbulut I, Bilenler T, Karabulut, I (2013). Determination of chemical composition, total phenolic, antimicrobial, and antioxidant activities of Echinophora tenuifolia essential oil. International Journal of Food Properties 16(7): 1442-1451.
• Güner Ö, Selvi S (2016). Wild medicinal plants sold in Balıkesir/Turkey herbal markets and their using properties. Biological Diversity and Conservation 9(2): 96-101.
• Güneş F, Özhatay N (2011). An ethnobotanical study from Kars (eastern) Turkey. Biological Diversity and Conservation. 4(1):30-41.
• Hazır Y, Bozkurt, G (2020). Üst solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda tamamlayıcı ve alternatif tedavi uygulamalarının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 13 (3): 117-123.
• Karahan F, İlçim A (2017). The potential benefits of medicinal and aromatic plants in cancer patients undergoing radiotherapy. Biological Diversity and Conservation 10(1) 51-61.
• Korkmaz M, Karakurt E (2015). An ethnobotanical ınvestigation to determine plants used as folk medicine in Kelkit (Gümüşhane/Turkey) district. Biological Diversity and Conservation 8(3): 290-303.
• Koyuncu O, Yaylaci O, Öztürk D, Potoglu Erkara I, Savaroglu F, Akcoskun O, Ardic M (2010). Risk categories and ethnobotanical features of the Lamiaceae taxa growing naturally in Osmaneli (Bilecik/Turkey) and environs. Biological Diversity and Conservation 3(3): 31-45.
• Kökçü B, Esen O, Uysal İ (2015). Medicinal plants sold in Çanakkale/Turkey city center herbalists. Biological Diversity and Conservation 8(3): 80-91.
• Melikoğlu G, Kurtoğlu S, Kültür, Ş (2015). Türkiye’de astım tedavisinde geleneksel olarak kullanılan bitkiler. Marmara Pharmaceutical Journal 19(1): 1-11.
• Mufson MA (2000). Respiratory viruses. Clinical virology manual, 3rd ed. Washington: American Society for Microbiology DC, 235-251.
• Özgüven M, Sekin S, Gürbüz B, Sekeroğlu N, Ayanoğlu F, Ekren, S (2005). Tütün, tibbi ve aromatik bitkiler üretimi ve ticareti. Ankara: Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi 1 481-501.
• Öztürk A, Nagihan S, Yiğit N (2017). Taşköprü Kastamonu bölgesinde kullanılan bazı bitkilerin etnobotanik özellikleri. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma 10(3): 136-141.
• Öztürk M, Özçelik H (1991). Doğu Anadolu'nun faydalı bitkiler. Ankara: SİSKAV Semih Ofset.
• Öztürk N (2010). Tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları ve etiği. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset Tesisleri.
• Polat R, Çakılcıoğlu U, Ulusan MD, Gür F, Türkmen Z (2015). Investigations of ethnobotanical aspect of wild plants sold in Espiye (Giresun/Turkey) local markets. Biological Diversity and Conservation 8(3): 114-119.
• Resmi Gazete (2014). Geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları yönetmeliği. Resmi Gazete Sayı No:29158 (27.10.2014).
• Rotblatt M (2000). Herbal medicine: expanded commission E monographs. Annals of internal medicine 133(6): 487-487.
• Sağıroğlu M, Arslantürk A, Akdemir ZK, Turna M. (2012). An ethnobotanical survey from Hayrat Trabzon and Kalkandere Rize/Turkey. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma 5(1): 31-42.
• Sağlam H (2011). FFD Monografları, tedavide kullanılan bitkiler (Eds. Demirezer LÖ, Ersöz T, Saraçoğlu İ, Şener B.). Ankara: MN Medikal and Nobel Tıp Kitapevi 59-64.
• Sargın SA, Selvi S, Erdoğan E (2013). The handling characteristics of the medicinal plants which sold in herbalists in Alaşehir (Manisa) region. Biological Diversity and Conservation 6(3): 40-45.
• Shah SA, Akhtar N, Akram M, Shah PA, Saeed T, Ahmed K, Asif HM (2011). Pharmacological activity of Althaea officinalis L. Journal of Medicinal Plants Research 5(24): 5662-5666.
• Sharma M, Arnason JT, Burt A, Hudson JB (2006) Echinacea extracts modulate the pattern of chemokine and cytokine secretion in rhinovirus-infected and uninfectedepithelial cells. Phytother Res 20(2):147-152.
• Soriano JB, Kendrick PJ, Paulson KR, Gupta V, Abrams EM, Adedoyin RA, ... Alahdab F (2020). Prevalence and attributable health burden of chronic respiratory diseases, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet Respiratory Medicine 8(6): 585-596.
• Şengün İY, Öztürk B (2018). Bitkisel kaynaklı bazı doğal antimikrobiyaller. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi-C Yaşam Bilimleri Ve Biyoteknoloji 7(2): 256-276.
• Şengün Yİ, Yücel E (2015). Antimicrobial properties of wild fruits. Biological Diversity and Conservation 8(1) 69-77.
• Şimşek I, Aytekin F, Yeşilada E, Yıldırımlı Ş (2002). Anadolu’da halk arasında bitkilerin kullanılış amaçları üzerinde etnobotanik bir çalışma. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31.
• Şöhretoğlu D (2011). Crataegus monogyna Jacq. In: Demirezer LÖ, Ersöz T, Saraçoğlu İ, Şener B (eds.), Tedavide kullanılan bitkiler “FFD Monografları”. Ankara: MN Medikal and Nobel Tıp Kitapevi.
• Uysal İ, Onar S, Karabacak E, Çelik S. (2010). Ethnobotanical aspects of Kapıdağ Peninsula (Turkey). Biological Diversity and Conservation 3(3): 15-22.
• World Health Organization (2006). Monographs, World Health Organization. WHO monographs on selected medicinal plants, Vol.3, Spain: World Health Organization.
• World Health Organization (2014). WHO traditional medicine strategy 2014-2023. Chine: World Health Organization.
• World Heath Organization (2017). Traditional stragey 2002-2005. Geneva, http://www.wpro.who.int/health technology/book who traditional_medicine stragey 2002.pdf. / [accessed 16 December 2021].
• Yale SH, Liu K (2004). Echinacea purpurea therapy for the treatment of the common cold: a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Archives of Internal Medicine 164(11): 1237-1241.
• Yücel D, Yücel E (2020). Plants used in complementary medicine in the treatment of cardiovascular diseases in Turkey. Journal of Applied Biological Sciences 14(1): 73-85.
• Yücel E (2008). Türkiye’de Yetişen Tıbbi Bitkiler 1 (A-L). Eskişehir: Cetemenler.
• Yücel E (2012). Türkiye’nin Çayır, Mera ve Ormanlarının Zehirli Bitkileri. Ankara: Arkadaş Basım.
• Yücel E (2014). Türkiye’de Yetişen Tıbbi Bitkiler Tanıma Klavuzu. Eskişehir: Tür Mat San.
• Yücel E, Karakaya T, Yücel D (2019). Importance of Rosa canina’s ın terms of public health and turkey forestry. International Journal of Environmental Research and Technology 2(3): 204-208.
• Yücel E, Tapırdamaz, Öztürk AS, Yılmaz G, Ak A (2011). Determining the usage ways and nutrient contents of some wild plants around Kisecik Town (Karaman/Turkey). Biological Diversity and Conservation 4(3):71-82.
• Yücel E, Tülükoğlu A (2000). Gediz (Kütahya) çevresinde halk ilacı olarak kullanılan bitkiler. Ekoloji Çevre Dergisi 9(36): 12-14.
• Zengin G, Mahomoodally MF, Sinan, KI, Picot-Allain, MCN, Yildiztugay, E, Cziáky Z, Ahemad, N (2020). Chemical characterization, antioxidant, enzyme inhibitory and cytotoxic properties of two geophytes: Crocus pallasii and Cyclamen cilicium. Food Research International 133, 109-129.