SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK SÜRECİNDE STADYUMLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: İSTANBUL VE ANKARA ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 187 - 216, 31.12.2023

Ece Bülbül , Ruşen Yamaçlı

https://doi.org/10.53600/ajesa.1218060

Öz

Son yıllarda artış gösteren küresel iklim değişikliği sorununa karşı tüm sektörlerde önlemler alınması gerekmektedir. Bu önlemler; özellikle enerjinin ve kaynakların çok fazla harcandığı inşaat sektöründe yapının ve kentsel çevrenin tasarım, inşaat ve inşaat sonrası yönetim aşamasına dair planlama kısmında olmalıdır. Yurt dışında ve ülkemizde futbola verilen önem itibariyle çok sayıda örnekleri bulunan ve mega yapılardan olan stadyum yapılarında sürdürülebilirlik kriterlerine (ekonomik, çevresel ve sosyal) daha fazla dikkat edilmelidir. Bu çalışma kapsamında sürdürülebilirlik kriterlerine önem veren yurtdışındaki stadyum örnekleri incelenerek, ülkemizden nüfusu en fazla olan İstanbul ve Ankara’da yer alan Başakşehir Fatih Terim Stadyumu ve Eryaman Stadyumu’nun mevcut durumu ortaya konulmuş olup sürdürülebilir stadyum olmaları yolunda yapılması gerekenlere değinilmiştir. Sonuçta, incelenen bu iki örnek üzerinden Türkiye’deki mevcut stadyumların sürdürülebilir olabilmesi için yapılması gerekenler ve yeni inşa edilecek stadyumların tasarımında ve inşaatında olması gerekenler adına bir yol haritası ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

küresel iklim değişikliği, stadyum, sürdürülebilirlik

Evaluation of Stadiums In The Sustainability Process: The Case of Istanbul and Ankara

Öz

It is necessary to take measures in all sectors against the global climate change problem, which has increased in recent years. These measures are; especially in the construction sector, where energy and resources are spent a lot, it should be in the planning part of the design, construction and post-construction management phase of the building and the urban environment. More attention should be paid to sustainability criteria (economic, environmental and social) in stadium structures, which are mega structures and have many examples due to the importance given to football abroad and in our country. Within the scope of this study, the examples of stadiums abroad that attach importance to sustainability criteria are examined, the current situation of Başakşehir Fatih Terim Stadium and Eryaman Stadium, which are located in Istanbul and Ankara, which have the highest population in our country, and what needs to be done to become sustainable stadiums are mentioned. As a result, a road map has been put forward for the sustainability of the existing stadiums in Turkey and what needs to be done in the design and construction of the new stadiums, based on these two examples examined.

Anahtar Kelimeler

küresel iklim değişikliği, stadyum, sürdürülebilirlik

Kaynakça

• Al Bayt Stadyumu. (2022, Kasım 28 ). Al Bayt Stadyumu’nu keşfedin. https://visitqatar.com/tr tr/things to do/adventures/other sports and activities/al bayt stadium adresinden alındı.
• Ankamep. (2022, Kasım 3 ). Ankara Eryaman Stadyumu. https://www.ankaproje.com.tr/en/projeler/ankara eryaman stadyumu en/ adresinden alındı.
• Archello. (2023, Ağustos 1 ). Estádio Nacional de Brasília. https://archello.com/project/estadio nacional de brasilia adresinden alındı.
• Architectuul. (2023, Temmuz 28 ). Kaohsiung Stadium. https://architectuul.com/architecture/kaohsiung stadium adresinden alındı.
• Arkitera. (2023, Temmuz 26 ). FIFA 2022 Dünya Kupası Stadyumları. https://www.arkitera.com/haber/fifa 2022 dunya kupasi stadyumlari/ adresinden alındı.
• Biletleri Türkiye. (2023, Temmuz 28 ). Coldplay Biletleri. https://www.biletleriturkiye.com/tr/coldplay biletleri adresinden alındı.
• Bilim Genç. (2023, Temmuz 27 ). 2022 FIFA Dünya Kupası’nın üçüncü stadyumu açıldı. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/2022 fifa dunya kupasinin ucuncu stadyumu acildi 0 adresinden alındı.
• Birgün. (2022, Aralık 1 ). Yeşil sahalarda yeşil sermaye: B aşakşehir A.Ş. https://www.birgun.net/haber/yesil sahalarda yesil sermaye basaksehir a s 309464 adresinden alındı.
• Cesur, F. 2012 )). Sürdürülebilir stadyum binalarının üretimi üzerine bir a raştırma Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi , Bursa.
• Dijitalx. (2023, Temmuz 31 ). 900 milyon dolarlık ‘otopark’. https://www.dijitalx.com/900 milyon dolarlik otopark/ adresinden alındı.
• Eğitim Şehri Stadyumu. (2022, Kasım 29 ). Eğitim Şehri Stadyumu’nu keşfedin. https://visitqatar.com/tr tr/things to do/adventures/other sports and activities/education city stadium adresinden alındı.
• Ekolojist. (2022, Kasım 18 ). Kendi enerjisini üreten stadyum yapıldı. https://ekolojist.net/kendi enerjisini ureten stadyum yapildi/ adresinden alındı.
• Erke. (2021, Temmuz 1 ). Başakşehir Fatih Terim Stadyumu. http://www.erketasarim.com/basaksehir fatih terim stadyumu leed gold aldi/?preview=true adresinden alındı.
• Euronews. (2023, Temmuz 27 ). Katar engelli bireyleri 2022 FIFA Dünya Kupası deneyimine dahil etmeyi amaçlıyor. https://tr.euronews.com/2022/11/09/katar engelli bireyleri 2022 fifa dunya kupasi deneyimine dahil etmeyi amacliyor adresinden alındı.
• Fanatik. (2022, Kasım 3 ). Eryaman Stadı nerede, kapasitesi ne kadar? Eryaman Stadı kaç kişilik? https://www.fanatik.com.tr/eryaman stadi nerede kapasitesi ne kadar eryaman stadi kac kisilik 2202896 adresinden alındı.
• Fotomaç. (2022, Kasım 28 ). Al Bayt Stadyumu. https://www.fotomac.com.tr/dunya kupasi 2022/statlar/2022/09/17/al bayt stadyumu adresinden alındı.
• Gezimanya. (2023, Temmuz 21 ). 2022 Katar Dünya Kupası Statları. https://gezimanya.com/Yazilar/2022 katar dunya kupasi statlari adresinden alındı.
• Goal. (2022, Aralık 2 ). Eryaman Stadı kaç kişilik? Hangi takımlar Eryaman Stadı'nda oynuyor? https://www.goal.com/tr/haber/eryaman stadi kac kisilik hangi takimlar eryaman stadinda/17c5s5gf3xo861o2qy04uhwm2l adresinden alındı.
• Haberglobal. (2023, Temmuz 21 ). Final için şehir inşa ettiler ! Katar Dünya Kupası için nerelere, ne kadar harcadı? https://haberglobal.com.tr/spor/final icin sehir insa ettiler katar dunya kupasi icin ne kadar ve nasil harcama yapti 216247 adresinden alındı.
• Handar. (2023, Temmuz 27 ). Al Bayt Stadyumu. https://www.handar.com.tr/proje/al bayt stadyumu.html adresinden alındı.
• Hayajneh, A.Z. , Elbarrawy, H. , Elshazly, Y. Y., & Rashid, T. 2017 )). Football a nd sustainability in the desert Qatar 2022 gre en World Cup’s stadiums: l egal p erspective. European Journal of Social Sciences , 55(4), 475 493.
• https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3096185 İstanbul B aşakşehir Futbol Kulübü. (2022, Kasım 10 ). Başakşehir Fatih Terim Stadyumu. https://ibfk.com.tr/tesislerimiz adresinden alındı.
• İzi.travel. (2023, Temmuz 31 ). National Stadium, Brasilia. https://izi.travel/en/7422 national stadium brasilia/en adresinden alındı.
• Kellison, T. B .., Trendafilova, McCullough, B. P. (2015). Considering the social impact of sustainable stadium design. International Journal of Event Management Research, 10(1), 63 83. https://www.researchgate.net/publication/281378264_Considering_the_Social_Impact_of_Sustainable_Stadium_Design
• Kucukvar , M., A.Kutty, A., Al Hamrani, A. A., Kim, D., Nofal, N., Onat, N.C., Ermolaeva, P., Al Ansari, T., Al Thani, S.K., Al Jurf, N.M., Bulu, M., & Al Nahhal, W. (2021). How circular design can contribute to social sustainability and legacy of the FIFA World Cup Qatar 2022 ™ ? The case of innovative shipping container stadium. Environmental Impact Assessment Review , 91. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0195925521001153
• Macek, A.J. (2022). Stadium s urvival: adapting stadium sites to urban centers Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maryland Üniversitesi, ABD.
• Mercedes Benz Stadium. (2023, Ağustos 1 ). Mercedes Benz Stadium. https://www.mercedesbenzstadium.com/ adresinden alındı.
• Mercedes Benz Stadium/Sustainability. (2022, Kasım 17 ). Mercedes Benz Stadium. https://mercedesbenzstadium.com/sustainability/ adresinden alındı.
• Mimarlara Bülten. (2023, Temmuz 28 ). Helezonik Stadyum. https://mimarlarabulten.com/yazilar/helezonik stadyum adresinden alındı.
• Mohamed, M. 2022 )). Impact analysis of sport s tadi ums on physical urban development; case of Q atar Y ayımlanmamı ş yüksek lisans tezi). Qatar Üniversitesi, Katar.
• Moyens. (2023, Temmuz 27 ). Katar’da 2022 FIFA Dünya Kupası’na ev sahipliği yapan kaç stadyum var? https://tr.moyens.net/futbol/katarda 2022 fifa dunya kupasina ev sahipligi yapan kac stadyum var/ adresinden alındı.
• NTV. (2022, Ekim 31 ). Ankara'ya 80 milyon liralık yeni stat. https://www.ntv.com.tr/galeri/spor/vodafone arenanin mimarindan ankaraya yeni stat,yX2AESXw7k cO30pJE1cEg/n 2v%20d0AG4EeeVNoWnoAPcw adresinden alındı.
• Rotka. (2022, Kasım 18 ). Stadyum Çatı Tasarımında Zirve “Atlanta Mercedes Benz Stadyumu”. https://www.rotka.org/stadyum cati tasariminda zirve atlanta mercedes benz stadyumu/ adresinden alındı.
• Schrama, R. G. A., Glumac, B., Han, Q., Hellinga, H., & Schaefer, W. F. (2013). Increasing the benefits of stadiums for a municipality through sustainable development: a ca se study of Stadion Feijenoord. K. Tipitienpong,
• R. Ponluksanapimol, & R. Bhulaor (Ed .), International Conference on Economic and Social Sustainability 2013 içinde ( 314 323 . ss. ). Tokyo, Japonya .
• Smulders, T.2012 )). Green stadiums: as green as g rass Y ayımlanmamış yüksek lisans tezi Utrecht Üniversitesi, Hollanda.
• Sözcü. (2022, Aralık1 ). Başakşehir Fatih Terim Stadyumu Bakanlığa tahsis edildi. https://www.sozcu.com.tr/2019/gundem/basaksehir fatih terim stadyumu bakanliga tahsis edildi 5500562/ adresinden alındı.
• StadiumDB/ Başakşehir Fatih Terim Stadyumu. (2022, Ekim 18 ). Stadium description. http://stadiumdb.com/stadiums/tur/basaksehir_fatih_terim_stadyumu adresinden alındı.
• StadiumDB/ Eryaman Stadyumu. (2022, Ekim31 ). Stadium description. http://stadiumdb.com/stadiums/tur/eryaman_stadyumu adresinden alındı.
• StadiumDB/Kaohsiung Stadium. (2023, Temmuz 28 ). Kaohsiung National Stadium. http://stadiumdb.com/stadiums/tpe/kaohsiung_stadium adresinden alındı.
• Taipei Times. (2023, Temmuz 31 ). Sports Affairs Council accuses Kaohsiung over stadium. https://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2010/09/07/2003482305 adresinden alındı.
• Takenaka. (2023, Temmuz 28 ). The Main Stadium for the World Games 2009 in Kaohsiung. https://www.takenaka.co.jp/takenaka_e/projects/museum_entertainment/a26951032006.html adresinden alındı.
• The Guardian. (2022, Kasım 28 ). Revealed: 6.500 migrant workers have died in Qatar since World Cup awarded.
• https://www.theguardian.com/global development/2021/feb/23/revealed migrant worker deaths qatar fifa world cup 2022 adresinden alındı.
• Travelshelper. (2023, Temmuz 21 ). Eğitim Şehir Stadyumu. https://travelshelper.com/tr/Katar/listeleme/e%C4%9Fitim --%C5%9Fehir stadyumu/ adresinden alındı.
• Uslu, A. 2013 )). Geniş açıklıklı yapılarda sürdürülebilir t asarım Y ayımlanmamış yüksek lisans tezi) Mimar Sin an Güzel Sanatlar Ün iversitesi, Istanbul.
• Vikipedi/Anıtsal Eksen. (2023, Ağustos 1 ). Anıtsal Eksendeki Önemli Binalardan Bazıları. https://tr.wikipedia.org/wiki/An%C4%B1tsal_Eksen adresinden alındı.
• Vikipedi/Eryaman Stadyumu. (2022, Kasım 3 ). Eryaman Stadyumu. https://tr.wikipedia.org/wiki/Eryaman_Stadyumu adresinden alındı.
• Vikipedi/Mané Garrincha Brezilya Ulusal Stadyumu. (2023, Temmuz 23 ). Estádio Nacional Mané Garrincha. https://tr.wikipedia.org/wiki/Man%C3%A9_Garrincha_Brezilya_Ulusal_Stadyumu adresinden alındı.
• Vikipedi/Mercedes Benz Stadyumu. (2023, Temmuz 24 ). Mercedes Benz Stadyumu. https://tr.wikipedia.org/wiki/Mercedes Benz_Stadyumu adresinden alındı.
• Wikiarquitectura. (2023, Temmuz 22 Kaohsiung Stadium. https://es.wikiarquitectura.com/edificio/kaohsiung stadium/ adresinden alındı.
• Wikipedia/Al Bayt Stadium. (2022, Kasım 28 ). Al Bayt Stadium. https://en.wikipedia.org/wiki/Al_Bayt_Stadium adresinden alındı.
• Wikipedia/ Mercedes Benz Stadyumu. (2023, Temmuz 24 Mercedes Benz Stadium. https://en.wikipedia.org/wiki/Mercedes Benz_Stadium adresinden alındı.
• Wikipedia/ National Stadium (Kaohsiung). (2023, Temmuz 28 ). National Stadium. https://en.wikipedia.org/wiki/National_Stadium_(Kaohsiung) adresinden alındı.
• Wikiwand. (2023, Temmuz 31 ). Mané Garrincha Brezilya Ulusal Stadyumu. https://www.wikiwand.com/tr/Man%C3%A9_Garrincha_Brezilya_Ulusal_Stadyumu#google_vignette adresinden alındı.