The Effectiveness of Parent Training Program in Teaching Domestic Skills to Individuals with Intellectual Disability

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 930 - 957, 30.07.2020

Funda Ulugöl , Atilla Cavkaytar

https://doi.org/10.18039/ajesi.760299

Cited By: 1

Öz

The main purpose in the education of individuals with intellectual disabilities (ID) makes them to be least dependent on others in daily life. For this purpose, various activities are included in school programs. However, there may be problems in the transfer of learned skills to natural environments. In this case, it is important to include natural supports in the process. One of these supports may be one of the close relatives other than parents. For this reason, a parent training program has been developed by the researchers in order to make families sufficient to teach their children with ID skills about house cleaning and tidying. The participants of the study were a 22 -year- old individual with moderate ID and his 52 -year - old aunt. The aim of the research is to determine the effect of the teaching activities carried out by the aunt, who completed the developed parent training program by teaching the house cleaning and tidying skills to her nephew with ID. As a result of the research using multiple probe design, the individual gained the determined skills and reached stable data. Following data showed that the individual preserved the skills he gained. The aunt used the method of least-to-most prompting appropriately and reliably. This shows that the method of least-to-most prompting which offers a natural teaching process, can be used reliably and effectively by people other than professionals with a planned and comprehensive training. Social validity data showed that the aunt was pleased to both participate in the program, and to be able to teach these skills that will always be useful to her nephew.

Anahtar Kelimeler

Intellectual disability, least-to-most prompting, parent training, daily life skills, relative’s participation

Zihin Yetersizliği Olan Bireylere Ev İçi Becerilerinin Öğretiminde Aile Eğitimi Programının Etkililiği

Öz

Zihin yetersizliği (ZY) olan bireylerin eğitiminde temel amaç onları günlük yaşamda başkalarına en az bağımlı olacak duruma getirmektedir. Bu amaçla okul programlarında çeşitli etkinliklere yer verilmektedir. Ancak, öğrenilen becerilerin doğal ortamlara transferinde sorunlar yaşanabilmektedir. Bu durumda doğal desteklerin sürece katılması önem kazanmaktadır. Bu desteklerden biri de anne baba dışında yakın akrabalardan biri olabilmektedir. Bu gerekçeyle aileleri ZY olan çocuğuna ev temizliği ve düzeni kapsamındaki becerileri öğretmede yeterli duruma getirmek amacıyla araştırmacılar tarafından bir aile eğitimi programı geliştirilmiştir. Araştırma 22 yaşında orta düzeyde ZY olan bir birey ve bu bireyin 52 yaşındaki teyzesi ile yürütülmüştür. Araştırmanın amacı, geliştirilen aile eğitim programını tamamlayan teyzenin gerçekleştirdiği öğretim çalışmalarının, ZY olan yeğenin ev temizliği ve ev düzeni becerilerini öğrenmedeki etkisini belirlemektir. Davranışlar arası çoklu yoklama modelinin kullanıldığı araştırma sonucunda birey belirlenen becerileri kazanmış ve kararlı veriye ulaşmıştır. İzleme verileri bireyin kazandığı becerileri koruduğunu göstermiştir. Teyze ipucunun giderek arttırılması yöntemini uygun ve güvenilir bir şekilde kullanmıştır. Bu durum doğal bir öğretim süreci sunan ipucunun giderek arttırılması yönteminin planlı ve kapsamlı bir eğitimle profesyoneller dışındaki kişiler tarafından güvenilir ve etkili bir şekilde kullanılabildiğini göstermektedir. Sosyal geçerlik verileri teyzenin aile eğitimi programına katılmaktan ve yeğenine bu becerileri kazandırabilmiş olmaktan dolayı memnun olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Zihin yetersizliği, ipucunun giderek arttırılması, aile eğitimi, günlük yaşam becerileri, akraba katılımı

Kaynakça

• Acar, Ç. (2012). Aileleri desteklemede birlikte çalışalım. A. Cavkaytar (Ed.) Özel eğitimde uygulamalı aile eğitimi içinde (s.48-64). Ankara: Vize Yayıncılık
• Aksoy, V., (2018). Aileye ilişkin bilgilerin toplanması ve değerlendirilmesi. A. Cavkaytar (Ed.). Özel eğitimde aile eğitimi içinde (s. 81-109). Ankara: Vize Akademik.
• Aktaş, B., ve Çifci-Tekinarslan, İ. (2018). The effectiveness of parent training a mothers of children with autism use of mand model techniques. International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 10(2), 106-120. doi:10.20489/intjecse.506861.
• Aykut, Ç. ve Varol, N. (2010). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere günlük yaşam becerilerinin kazandırılmasında, sabit bekleme süreli ve ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle öğretimin etkililik ve verimliliklerinin karşılaştırılması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 8(1), 227-261
• Batu, S. (2008). Gelişimsel yetersizliği olan öğrencilere bakımlarını yapan kişiler aracılığıyla eşzamanlı ı̇pucu kullanılarak ev becerilerinin öğretimi. Education and Training in Developmental Disabilities, 43(4), 541-555.
• Berbercan, F., ve Tavil, Y. Z. (2012). Grup aile eğitim programının babaların davranışsal işlem süreçlerini kazanmalarına etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 409-439.
• Cavkaytar, A. (2000). Zihin engellilerin eğitim amaçları. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 115-121.
• Cavkaytar, A. ve Pollard, E. (2009). Effectiveness of parent and therapist collaboration program (ptcp) for teaching self-care and domestic skills to ındividual with autism. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 44(3), 381-394.
• Cavkaytar, A. (2007). Turkish parents as teachers: teaching parents how to teach self-care and domestic skills to their children with mental retardation. Education and Training in Developmental Disabilities, 42(1), 85–93
• Cavkaytar, A. (1999). Zihin engellilere özbakım ve ev ı̇çi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkililiği. Özel Eğı̇tı̇m Dergı̇sı̇, 2(3) 40-50
• Cavkaytar, A. (1998). Zihinsel engellilere özbakım ve ev ı̇çi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitim programının etkililiği (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Çankaya, S., ve Kuzu, A., (2018). Effectiveness of mobile skill teaching software for parents of individuals with intellectual disabilityhttps. International Education Studies, 11(3) doi:10.5539/ies.v11n3p1
• Charlop, M. H., Lang, R., ve Rispoli, M. (2018). The power of parents: parent-ımplemented ınterventions for young children with autism. Play and Social Skills for Childrenwith Autism Spectrum Disorder, 129–153. doi:10.1007/978-3-319-72500-0_8
• Cruz-Torres, E., Duffy, M. L., Brady, M. P., Bennett, K. D., ve Goldstein, P. (2020). Promoting Daily living skills for adolescents with autism spectrum disorder via parent delivery of video prompting. Journal of Autism And Developmental Disorders, 50(1), 212-223. doi:10.1007/s10803-019-04215-6
• Çotuk, H. (2015). Görme yetersizliğinden etkilenmiş çocuklara kardeş öğretimi aracılığıyla sunulan bağımsız hareket becerilerinin eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Davis-Temple, J., Jung, S., ve Sainato, D. M. (2014). Teaching young children with special needs and their peers to play board games: Effects of a least to most prompting procedure to increase independent performance. Behavior Analysis in Practice, 7(1), 21-30. doi:10.1007/s40617-014-0001-8
• DiPipi-Hoy, C., ve Jitendra, A. (2004). A parent-delivered intervention to teach purchasing skills to young adults with disabilities. The Journal of Special Education, 38(3), 144 157. doi:10.1177/00224669040380030201
• Dogan, R. K., King, M. L., Fischetti, A. T., Lake, C. M., Mathews, T. L., ve Warzak, W. J. (2017). Parent‐implemented behavioral skills training of social skills. Journal of Applied Behavior Analysis, 50(4), 805-818. doi:10.1002/jaba.411
• Dogoe, M., ve Banda, D. R. (2009). Review of recent research using constant time delay to teach chained tasks to persons with developmental disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 44, 177–186.
• Garcia, S. K. (2015) Teaching vocational gardening skills to an adolescent with severe autism (Capstone projects and theses). California State University, Monterey Bay.
• Gıcı-Vatansever, A. (2018). Otı̇zm spektrum bozukluğuna sahı̇p çocuğu olan annelere sunulan koçluk uygulamalarının annelerı̇n öğretı̇m becerı̇lerı̇nı̇ ve çocukların ortak dı̇kkate tepkı̇ verme becerı̇lerı̇nı̇ edı̇nmelerı̇ üzerı̇ndekı̇ etkı̇lerı̇ (Doktora tezi). Trakya Ünı̇versı̇tesı̇, Edirne.
• Gil, V., Bennett, K. D., ve Barbetta, P. M. (2019). Teaching young adults with ıntellectual disability grocery shopping skills in a community setting using least-to-most prompting. Behavior Analysis in Practice, 12(3), 649-653. doi:10.1007/s40617-019-00340-x
• Gould, V. R. ve Redmond, V. (2014). Parent involvement. D. Granpeesheh ve J. Tarbox (Eds.), Evidence-based treatment for children with autism. Published by Elsevier.
• Kyzar, K. B., Turnbull, A. P., Summers, J. A., ve Gómez, V. A. (2012). The relationship of family support to family outcomes: A synthesis of key findings from research on severe disability. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 37(1), 31-44. doi:10.2511/027494812800903247
• Lundahl, B. W., Tollefson, D., Risser, H., ve Lovejoy, M. C. (2008). A meta-analysis of father involvement in parent training. Research on Social Work Practice, 18(2), 97-106. doi:10.1177/1049731507309828
• MEB (2008). Özel Öğretim Kurumları Müdürlğü, Özel Eğı̇tı̇m ve Rehabı̇lı̇tasyon Merkezı̇ Zı̇hı̇nsel Engellı̇ Bı̇reyler Destek Eğı̇tı̇m Programı, Ankara.
• MEB (2016). Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İş Eğitimi ve Meslek Ahlakı Dersi Öğretim Programı, Ankara 2016. http://orgm.meb.gov.tr/
• Odluyurt, S., ve Şentürk, M. (2018). Gelişimsel yetersizliği olan bireylerde eşzamanlı ı̇pucuyla öğretim yöntemiyle türkiye’de yapılan çalışmaların ı̇ncelenmesi. Elementary Education Online, 17(3),1417-1443. doi:10.17051
• Orum Çatıık, E., ve Ergenekon, Y. (2019). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere bağımsız yaşam becerilerinin öğretildiği araştırmaların incelenmesi. AJESI - Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 572-607. doi:10.18039/ajesi.577594
• Özbey, F. (2018). Aile bireylerinin katılımı. A. Cavkaytar (Ed.). Özel eğitimde aile eğitimi içinde (s. 129-155). Ankara: Vize Akademik.
• Özekes, M. (2015). Özel eğitime gereksinimi olan çocuklara özel eğitim programları. Aileler ve eğiticiler için el kitabı içinde (s. 4). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özsoy, A.S., Özkahraman, Ş. ve Çallı, F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlükleri incelenmesi. Aile ve Toplum Eğitim, Kültür ve Araştırma Dergisi, 3(9), 68-76.
• Pang, Y. (2010). Facilitating family involvement in early intervention to preschool transition. School Community Journal, 20(2), 183-198.
• Sucuoğlu, B. (2017). Zihin engelli bireylerin özellikleri. B. Sucuoğlu (Ed.). Zihin engelliler ve eğitimleri içinde (s. 120-141). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Tavil, Y. Z., ve Karasu, N., (2013). Aile eğitim çalışmaları: Bir gözden geçirme ve meta analiz örneği (parent training studies: a review and meta-analysis). Eğitim ve Bilim, 38, 168
• Tekin-İftar, E. (2008). Parent delivered community-based ınstruction with simultaneous prompting for teaching community skills to children with developmental disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 43(2), 249-265.
• Tekin-İftar, E. ve Kırcaali-İftar, G. (2012). İpucunun giderek arttırılmasıyla öğretim. E. Tekin-İftar ve G. Kırcaali-İftar (Ed.). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri içinde (s. 203-217). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Tekin-İftar, E. (2018). Çoklu yoklama modelleri. E. Tekin-İftar (Ed.). Eğitim ve davranış̧ bilimlerinde tek denekli araştırmalar içinde (s. 217-244). Ankara: Anı Yayınları.
• Vuran, S. (1997). Zihinsel engelli çocuk annelerine ödüllendirme ve eleştirmemenin kazandırılmasında bilgilendirme, dönüt verme, dönüt verme ve ödüllendirmenin etkililiği (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
• Wade, C., Llewellyn, G., ve Matthews, J. (2008). Review of parent training interventions for parents with intellectual disability. Journal of Applied Research in İntellectual Disabilities, 21(4), 351-366. doi:10.1111/j.1468-3148.2008.00449.x
• Yakın, M. ve Güzel-Özmen, R. (2010). Aı̇le eğı̇tı̇mı̇nı̇n annelerı̇n doğal dı̇l sağaltım teknı̇klerı̇nı̇ kullanmalarında etkı̇lı̇lı̇ğı̇. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 9(17), 21-39.
• Yazıcı, D. N. ve Durmuşoğlu, M. C. (2017). özel gereksinimli çocuğu olan ailelerin karşılaştığı sorunlar ve beklentilerinin ı̇ncelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30(2), 2017, 657-681