Okul Gelişim Alanlarındaki Uygulamalara İlişkin Okul Müdürlerinin Görüşleri

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 609 - 636, 01.07.2021

Yılmaz Sarıer , Şengül Uysal

https://doi.org/10.18039/ajesi.855457

Cited By: 2

Öz

Etkili okullar, öğrencileri, bedensel, zihinsel ve duygusal yönden geliştirerek, onları gelecekteki rollerine hazırlayan işlevsel özellikleri olan eğitim örgütleridir. Çalışmada, Eskişehir ili Odunpazarı ilçesinde, 2023 Vizyonunda belirtilen okul gelişim alanlarından (akademik, sosyal-sportif ve kültürel, proje ve kurumsal kapasite) en az bir tanesinde öne çıktığı belirlenen örnek okulların ve uygulamalarının analiz edilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda çalışmaya dört okul müdürü katılmıştır. Bu hedef doğrultusunda belirlenen örnek okulların uygulamaları, okul yöneticisi, öğretmen, öğrenci, aile ve çevre, okul iklimi açısından analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma, nitel araştırma yöntemine dayalı ve fenomenoloji deseninde kurgulanmıştır. Araştırma verilerinin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Bu araştırma, elde edilen verilerin kodlanması, temaların bulunması, kodların ve temaların düzenlenmesi, bulguların tanımlanması ve yorumlanması şeklinde dört aşamada analiz edilmiştir. Çalışmada okul müdürleri, okullarında öncelikli olarak öğrenci ve öğretmen mutluluğu ve memnuniyetini temel aldıklarını, genel olarak paydaşların büyük çoğunluğunun okulda mutlu olduklarını ifade etmişlerdir. Okul müdürleri karar alma sürecinde ise tüm paydaşları süreçlere dahil ettiklerini, toplantılarda katılımcı yönetim anlayışını benimsediklerini, paydaşlara her türlü görüşü açıklama fırsatı sunduklarını belirtmişlerdir. Öğrenci gelişimi teması altında sınav, yarışma, öğretim etkinlikleri, sosyal, sportif ve kültürel etkinlik kodlarının sık sık tekrarlandığı görülmüştür. Öğrencilerden beklentiler teması altında milli ve manevi değerleri benimseme, Türkçeyi etkin kullanma, nitelikli öğrenci davranışları gösterme kodları sıklıkla kullanılmıştır. Okul iklimi uygulamaları teması altında, güvenilir çevre, açık ve şeffaf yönetim, adil yönetim kodları öne çıkmıştır. Okulların fiziki şartları ve donanımları, öğrencilerin sosyal-sportif-kültürel ve sanatsal etkinlikleri sıklıkla yapabileceği hale getirilebilir. Okul binasının bahçesi, derslikleri, rengi vb. öğrenci ihtiyaç ve beklentilerine göre projelendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

eğitimde etkili uygulamalar, eğitim yönetimi, etkili okul, okul gelişim alanları

Opinions of School Directors on Practices in School Develepmont Areas

Öz

Effective schools are educational organizations that prepare students for their future roles by developing them physically, mentally and emotionally. This study aims to analyze the sample schools that are determined to stand out in at least one of the school development areas specified in the 2023 Vision (academic, social-sports, and cultural, project and institutional capacity) and their applications. The sample schools are located in the Odunpazarı district of Eskişehir. The participants are four school directors from different schools. This study aims to analyze the practices of sample schools in terms of school administrators, teachers, students, family, environment, and school climate. This research is based on qualitative research methodology and phenomenology. The data obtained were analyzed in four stages: coding, finding themes, editing codes and themes, defining and interpreting the findings. School principals stated that they were primarily based on student and teacher happiness and satisfaction in their schools. It was observed that the codes of exams, competitions, teaching activities, social, sporting and cultural activities were repeated frequently under the theme of student development. Under the theme of expectations from students, codes for adopting national and spiritual values, using Turkish effectively, showing quality student behaviors were used frequently. Under the theme of school climate practices, reliable environment, open and transparent management, fair management codes were prominent. In the decision-making process, the school principals stated that they included all stakeholders, adopted the participative management approach in the meetings, and provided the stakeholders with the opportunity to explain all kinds of opinions. The physical conditions and equipment of schools can be designed according to student needs and expectations.

Anahtar Kelimeler

educational administration, effective practices in education areas, effective schools, school development

Kaynakça

• Abdurrezzak, S. (2015). Etkili okul ve okul liderliğine ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi. (Yayın No. 407644) [Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 12.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Akçay Güngör, A. (2018). Etkili okul özelliklerinin dönüşümsel liderlik ve öğretmen bağlılığıyla ilişkisi. (Yayın No. 502759) [Doktora tezi, Ege Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Aksu, Ö. V., Demirel, Ö. ve Bektaş, N. (2011). Trabzon kenti ilköğretim okul bahçelerinde donatı elemanları üzerine bir araştırma. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(3), 243-254. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iujad/issue/8722/108897 adresinden 11.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Altun, T. ve Bebek, G. (2016). Öğretim elemanlarının okul geliştirme ve etkili okul paradigmalarının temel bileşenleri hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 96-107. www.dergipark.ulakbim.gov.tr/aleg adresinden 10.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Arı, R. ve Saban, A. (2000). Sınıf yönetimi. Ceylan Ofset.
• Ateş, A. ve Ünal, A. (2019). Bir ortaokulda uygulanan okul geliştirme projesini anlamak: Bir durum çalışması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(3), 1033-1061. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/790895 adresinden 10.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Aydın, A. (2019). Sınıf yönetimi. (20. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Balcı, A. (2013). Etkili okul geliştirme: Kuram, uygulama ve araştırma. (6. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Balyer, A. (2018). Sınıf yönetimi. (1. Baskı). Efe Akademik Yayınları.
• Başar, H. (2014). Sınıf yönetimi. (18. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Baştepe, İ. (2009). Etkili okulun eğitim-öğretim süreci ve ortamı boyutlarının nitelikleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 76-83. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70123 adresinden 10.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Berberoğlu, G. ve Kalender, İ. (2005). Öğrenci başarısının yıllara, okul türlerine, bölgelere göre incelenmesi: ÖSS ve PISA analizi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4(7), 21-35. http://ebuline.com/pdfs/7Sayi/7_2.pdf adresinden 14.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Beycioğlu, K. ve Aslan, M. (2010). Okul gelişiminde temel dinamik olarak değişim ve yenileşme: Okul yöneticileri ve öğretmenlerin rolleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 153-173. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/146285 adresinden 24.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Bozbayındır, F. ve Alev, S. (2020). Okul yöneticilerinin okul gelişim modeli ile ilgili görüşleri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(10), 2640-2673. https://dergipark.org.tr/tr/pub/opus/issue/52964/667359 adresinden 17.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Clarke, P., Harris, A. ve Reynolds, D. (2004). Challenging the challenged: developing an improvement programme for schools facing extremely challenging circumstances. Paper presented at AERA, San Diego.
• Creemers, B., P. ve Reynolds, D. (1996). Issues and implications of international effectiveness research. International Journal of Educational Research, 25(3), 257-266. https://doi.org/10.1016/0883-0355(96)82855-2 adresinden 24.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Çobanoğlu, F. ve Badavan, Y. (2017). Başarılı okulların anahtarı: Etkili okul değişkenleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 114-134. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pausbed/issue/34756/384422 adresinden 16.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Çubukçu, Z. ve Girmen, P. (2006). Ortaöğretim kurumlarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 121-136. https://dergipark.org.tr/tr/pub/manassosyal/issue/49949/640131 adresinden 26.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Dauber, S. L. ve Epstein, J. L. (1993). Parents’ attitudes and practices of involvement in innercity elementary and middle school. In N.F. Chavkin (Ed.), Families and schools in a pluralistic society. State University of New York Press.
• Denzin, N. K. (1978). The research act: A theoretical ıntroduction to sociological methods. New York: McGraw-Hill.
• Dey, I. (2016). Qualitative data analysis: A user-friendly guide for social scientists. Routledge Publication.
• Doğan, H. ve Tok, T. N. (11-14 Mayıs, 2017). Hayalimdeki okul. [Bildiri sunumu]. International Eurasian Education Research Congress, Denizli, Türkiye.
• Dönmez, B. (2004). Sosyal bir sistem olarak sınıf ve sınıfın öğrenme iklimi. M. Şişman ve S.Turan, (Ed.), Sınıf Yönetimi kitabı içinde (ss 45-60). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Duranay, Y. P. (2005). Ortaöğretim kurumlarının etkili okul özelliklerini karşılama düzeyleri (İzmir ili örneği). (Yayın No. 210916) [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 08.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Edmonds, R. (1979) Effective schools for the urban poor. Educational Leadership, 37, 15-24. Retrieved December, 1, 2020, from http://www.midwayisd.org/cms/lib/TX01000662/Centricity/Domain/8/2.%20Edmonds%20Effective%20Schools%20Movement.pdf
• Ergin, İ., Kaplan, F. ve Korkmaz, A. (2018). Etkili okul olma özelliklerinin öğrenciler, okul ortamı ve veliler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 742-753. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2683 adresinden 09.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Grix, J. (2010). The foundations of research. Palgrave Macmillan Publication.
• Gürbüz, R., Erdem, E. ve Yıldırım, K. (2013). Başarılı okul müdürlerinin özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(20), 167-179. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47944/606579 adresinden 24.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Hall, P. A. (2005). The principal's presence and supervision to improve teaching, SEDL Letter 17(2), 12-16. Retrieved March, 24, 2021, from https://sedl.org/pubs/sedl-letter/v17n02/principal.html
• Helvacı M. A. ve Aydoğan İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaksosbil/issue/21648/232728 adresinden 07.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Hill, N. E. ve Tyson, D. F. (2009). Parental involvement in middle school: A meta-analytic assessment of the strategies that promote achievement. Developmental Psychology, 45(3), 740–763. Retrieved December, 1, 2020, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2782391/ Hopkins, D. (2004). School improvement for real. Canada: Routledge Falmer.
• Işık A. N. ve Gümüş E. (2017). Yönetici öz-yeterliği ve okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 419-434. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/297690 adresinden 07.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• İlhan, İ. H. (2008). Okul gelişim yönetim ekibi modelinin ticaret meslek liselerinde uygulanışının incelenmesi. (Yayın No. 220526) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 02.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Kaplan, F. (2008). Anadolu liselerinin etkili okul olma özelliklerini karşılama düzeyi (Ankara ili örneği). (Yayın No. 226903) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 05.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Karaküçük, S. (2010). Okul rehberlik servislerinin fiziksel/mekânsal koşullarının incelenmesi (Rehber öğretmenlerin mekânsal algıları bağlamında). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 421-440. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/219530 adresinden 05.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Koç Akran, S. (2020). Okul gelişim modeli projesinden beklentiler: Okul yöneticilerinin görüşleri. Anatolian Journal of Educational Leadership and Instruction, 8(1), 1-17. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1180255 adresinden 04.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Koparan, E. (2005). Takım performansına etki eden takım çalışmasına ilişkin faktörlerin belirlenmesine ilişkin bir uygulama. (Yayın No. 186541) [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 05.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Kowalski, T. J., McCord, R. S., Petersen, G. J., Young, I. P. ve Ellerson, N. M. (2011). The American school superintendent: 2010 decennial study. Arlington, VA: American Association of School Administrators. Retrieved March, 24, 2021, from https://eric.ed.gov/?id=ED515115
• Kuş, E. (2012). Nicel-nitel araştırma teknikleri. (4. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Lavigne, H. J., Shakman, K., Zweig, J. ve Greller, S. L. (2016). Principals’ time, tasks, and professional development: An analysis of Schools and Staffing Survey data (REL 2017–201). Washington, DC: U.S. Retrieved March, 24, 2021, from https://ies.ed.gov/ncee/edlabs/regions/northeast/pdf/REL_2017201.pdf
• Leithwood, K. ve Jantzi, D. (2000). The effects of transformational leadership on organisational conditions and student engagement. Journal of Educational Administration, 38(2), 112–129. Retrieved March, 24, 2021, from https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/09578230010320064/full/html
• Lincoln, S. Y. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Thousand Oaks, CA: Sage
• Lipman, P. (2004). High stakes education: Inequality, globalisation and urban school reform. New York: Routledge.
• Marshall, C. ve Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. Sage Publication.
• MEB (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. http://2023vizyonu.meb.gov.tr adresinden 01.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev.) (5. Baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publication.
• Mortimore, P., Sammons, P., Stoll, L., Ecob, R. ve Lewis, D. (1988). The effects of school membership on pupils’ educational outcomes. Research Papers in Education, 3(1), 3-26. Retrieved March, 24, 2021, from https://doi.org/10.1080/0267152880030102
• Mulford, B. (2003). School leaders: Changing roles and impact on teacher and school effectiveness. OECD, 1-65. Retrieved March, 24, 2021, from https://www.oecd.org/education/school/2635399.pdf
• Nartgün, Ş. S. ve Dilekçi, Ü. (2016). Eğitimi destekleme ve yetiştirme kurslarına ilişkin öğrenci ve öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(4), 537-564. http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/kuey.2016.021/pdf adresinden 06.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Özdemir, M. Ç. (2007). Toplumsal değişme karşısında aile ve okul. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 185-198. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256343 adresinden 08.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Polatcan, M. ve Cansoy, R. (2018). Türkiye’de etkili okul araştırmaları: Ampirik araştırmaların analizi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Dergisi, 8(3), 8-24. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/504183 adresinden 24.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Patton, M. Q. ( 2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Purkey, S. C. ve Smith, M. S. (1985). School reform: The district policy implications of the effective schools literature. The Elementary School Journal, 85, 353-389. Retrieved December 5, 2020, from https://www.jstor.org/stable/1001528?seq=1
• Reynolds, D., Harris, A., Clarke, P., Harris, B. ve James, S. (2006). Challenging the challenged: Developing an improvement programme for schools facing exceptionally challenging circumstances. School Effectiveness and School Improvement, 17(4), 425-439.Retrieved December 1, 2020, from https://doi.org/10.1080/09243450600743509
• Rosenholtz, S. J. (1985). Effective schools: Interpreting the evidence. American Journal of Education, 352-388. Retrieved December 7, 2020, from https://www.jstor.org/stable/1085385?seq=1
• Sağım, R. (2008). Öğretmen algılarına göre Anadolu Lisesi müdürlerinin ekili müdürlük davranışları. (Yayın No. 230919) [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 03.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Sarı, M. ve Cenkseven, F. (2008). İlköğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi ve benlik kavramı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 3-16. https://www.academia.edu/3240029/%C4%B0lk%C3%B6%C4%9Fretim_%C3%B6%C4%9Frencilerinde_okul_ya%C5%9Fam_kalitesi_ve_benlik_kavram%C4%B1 adresinden 24.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Sharts-Hopko, N. C. (2002). Assessing rigor in qualitative research. Journal of the Association of Nurses In Aids Care, 13(4), 84-86. Retrieved March, 24, 2021, from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1055329006603749?via%3Dihub
• Sammons, P, Thomas, S. ve Mortimore, P. (1997). Forging links: effective schools and effective departments. Paul Chapman Publishing.
• Sarpkaya, P. (2007). Yönetici, öğretmen, öğrenci ve velilere göre resmi liselerdeki öğrenci disiplin sorunlarının nedenleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 110-121. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11121/132998 adresinden 02.11.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Sergiovanni, T. J. (1995). The principalship: A reflective practice perspective. Allyn and Bycon.
• Strang, D. K. (2007). Examining effective technology project leadership traits and behaviours. Computers in Human Behaviours, 23, 424-462. Retrieved December 13, 2020, from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0747563204001773
• Şenel, T. ve Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim Dergisi, 9(4), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubav/issue/24727/261489 adresinden 17.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Şişman, M. (2020). Eğitimde mükemmellik arayışı. (5. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Trail, K.(2000). Taking the lead: The role of the principal in school reform. Connections, 1(4), 1-8. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED451604.pdf adresinden 24.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Usdan, M. (2000). Leadership for student learning: Reinventing the principalship. Institute For Educational Leadership,1, 24. Retrieved March, 24, 2021, from https://eric.ed.gov/?id=ED458685
• Topçuoğlu, Z. (2010). İlköğretim devlet okullarında okul yönetiminin öğretmen başarısına etkisi. (Yayın No. 303967) [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 24.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Yağız, M. S. (2016). İlkokulların etkili okul özelliklerine sahip olma düzeylerinin incelenmesi. (Yayın No. 454236) [Yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 04.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yalçın, F. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin yürütmekte oldukları okul geliştirme çalışmalarının incelenmesi Kastamonu ili örneği. (Yayın No. 277994) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden 06.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yalaza, O. B. ve Cinoğlu, M. (2019). Okul geliştirme çalışması (Kilis ili, Toki İlkokulu örneği). Sosyal Bilimler Dergisi, 9(18), 203-222. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kilissbd/issue/51025/632750 adresinden 04.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.