Investigation of Developmental Theories of Giftedness According to Meta Theory

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 625 - 642, 31.07.2023

Şule Demirel Dingeç , Saadet Kılıçarslan

https://doi.org/10.18039/ajesi.1289465

Öz

By its nature, giftedness is a concept that is not easy to define. However, it is important from a scientific perspective to examine the theories related to this concept within the framework of certain criteria. Therefore, even if it is difficult to define the concept, it should be based on certain criteria. In this study, it was aimed to examine developmental theories of giftedness according to the four criteria proposed in “Ziegler and Heller's (2000) meta-theoretical model of giftedness”. For this purpose, the components of meta theory were explained. These can be listed as temporal priority, inus, personal characteristics and metatheoretical importance conditions. Then, Gagne's (2004, 2009) differentiated model of giftedness and talent, Tannenbaum's (1983, 2003) star theory and Sak's (2020) fuzzy theory were discussed. These theories of giftedness were examined according to the criteria of meta theory and a critical evaluation was made from the perspective of examining the theoretical studies in the field of giftedness with certain standards. It has been observed that the theories examined have a common emphasis on potential, the development of potential and the conditions affecting this potential. These can be associated with the conditions of temporal priority, inus and personal characteristics in meta theory. However, in order to ensure that the standard of metatheoretical significance is met, it may be useful to present study evidence related to the theories. Therefore, it can be stated that there are still uncertainties regarding the metatheoretical significance condition in the developmental giftedness theories examined.

Anahtar Kelimeler

giftedness, meta theory, theoretical criteria

Proje Numarası

-

Gelişimsel Üstün Yetenek Kuramlarının Meta Kurama Göre İncelenmesi

Öz

Üstün yetenek doğası gereği tanımlanması çok kolay olmayan bir kavramdır. Ancak bu kavramla ilgili kuramların bazı ölçütler çerçevesinde incelenebilmesi, bilimsel açıdan bakıldığında önem taşımaktadır. Bu nedenle kavramı tanımlamak zor da olsa kuramlar, belli ölçütlere dayanmalıdır. Bu çalışmada gelişimsel üstün yetenek kuramlarının meta kuramda öne sürülen dört kritere göre incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Ziegler ve Heller (2000) tarafından ortaya konan meta kuramda yer alan bileşenler açıklanmıştır. Bunlar geçici öncelik, inus, kişisel özellikler ve meta kuramsal önem koşulları olarak sıralanabilir. Ardından gelişimsel üstün yetenek kuramları olan ayrımsal üstün zekâ ve üstün yetenek kuramı (Gagne, 2004,2009), yıldız modeli (Tannenbaum, 1983,2003) ve bulanık kuram (Sak, 2020) ele alınmıştır. Bu üstün yetenek kuramları meta kuram ölçütlerine göre incelenmiştir. Böylece üstün yetenek alanındaki kuramsal çalışmalar belli standartlarla göre eleştirel şekilde değerlendirilebilmiştir. İncelenen kuramlarda ortak olarak potansiyele, potansiyelin gelişimine ve bunu etkileyen koşullara değinildiği görülmüştür. Bunlar meta kuramdaki geçici öncelik, inus ve kişisel özellik koşullarıyla ilişkilendirilebilir. Ancak meta kuramsal önem standardının sağlandığından emin olmak için kuramlarla ilgili çalışma kanıtlarının sunulması yararlı olabilir. Dolayısıyla incelenen gelişimsel üstün yetenek kuramlarında hali hazırda meta kuramsal önem koşuluna ilişkin belirsizliklerin yer aldığı belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler

kuramsal ölçütler, meta kuram, üstün yetenek

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Belnap, N. (2005). A theory of causation: Causae causantes (originating causes) as inus conditions in branching space-times. British journal for the philosophy of science, 56(2), 221-253.
• Cattell, R. B. (1963). Theory of fluid and crystallized intelligence: A critical experiment. Journal of Educational Psychology, 54(1), 1-22.
• Demirel, Ş. (2008). Abraham Tannenbaum’un üstün yetenek sınıflandırmasına giren örnek yetenek türlerinin toplumsal değeri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dickens, W. T., & Flynn, J. R. (2001). Heritability estimates versus large environmental effects: the IQ paradox resolved. Psychological Review, 108(2), 346.
• Ericsson, K. A., & Pennington, N. (1993). The structure of memory performance in experts: Implications for memory in everyday life. Advances In Psychology, 100, 241-272.
• Ericsson, K. A. (1996). The acquisition of expert performance: An introduction to some of the issues. In K. A. Ericsson (Ed.), The road to excellence: The acquisition of expert performance in the arts and sciences, sports, and games (pp. 1–50). Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Gagne, F. (1985). Giftedness and talent: Reexamining a reexamination of the definitions. Gifted Child Quarterly, 29(3), 103-112.
• Gagné, F. (1999). The multigifts of multitalented individuals. In S. Cline, & K.T. Hegeman(Eds.), Gifted education in the twenty-first century: Issues and concerns, (pp. 17–45).Delray Beach, FL: Winslow Press
• Gagne, F. (2004). Transforming gifts into talents: The DMGT as a developmental theory. High Ability Studies, 15(2), 119-147.
• Gagne, F. (2009). Building gifts into talents: Detailed overview of the DMGT 2.0. In B. MacFarlane, & T. Stambaugh,(Eds.), Leading change in gifted education: The festschrift of Dr. Joyce VanTassel-Baska. Prufrock Press.
• Gagne, F. (2010). Motivation within the DMGT 2.0 framework. High Ability Studies, 21(2), 81–99.
• Gagne, F. (2020). Building gifts into talents: Bries overview of the DMGT. 27 Nisan 2023’de https://www.dropbox.com/s/a2w8aoqjjfb12tn/DMGT%20EN%202020%20Overview.pdf?dl=0 adresinden alınmıştır.
• Göl, C. (2009). Çığ olgusu ve ormancılık. Turkish Journal of Forestry, 6(1), 49-63 .
• Hage, J. & B. Meeker (1988) Social Causality.Unywinhaynman
• Heller, K. A., Perleth, C., & Lim, T. K. (2005). The Munich Model of Giftedness designed to identify and promote gifted students. In R. J. Sternberg & J. E. Davidson (Eds.), Conceptions of giftedness (2nd ed., pp. 147-170). Cambridge University Press.
• Işığıçok, E. (2003). Şans oyunlarına ilişkin bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 191-211.
• Kaufman, S. B., & Sternberg, R. J. (2007). Giftedness in the Euro-American culture. In: S. N. Phillipson, & M. McCann (Eds.). Conceptions of giftedness: Sociocultural perspectives (pp. 377-412). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Langer, E. J. (1977). The psychology of chance. Journal for the Theory of Social Behaviour, 7(2), 185–207.
• Mackie, J. (1965). Causes and conditions. American Philosophical Quarterly, 2(4), 245-264.
• Marsh, H. W., & Craven, R. G. (2006). Reciprocal effects of self-concept and performance from a multidimensional perspective: Beyond seductive pleasure and unidimensional perspectives. Perspectives on Psychological Science, 1(2), 133-163.
• Merton, R. K. (1968). The Matthew effect in science: The reward and communication systems of science are considered. Science, 159(3810), 56-63.
• Mill, J. S. (1862). A System of Logic. Parker Son and Bourn.
• Miller, A. L. (2012). Conceptualizations of creativity: Comparing theories and models of giftedness, Roeper Review, 34(2), 94-103, DOI: 10.1080/02783193.2012.660683
• Özbakış, Ö. (2015). Okul öncesi ve okul çağı kekeme çocukların WISC-R testi ile genel zeka performanslarının incelenmesi. Başkent Üniversitesi Yayınları.
• Renzulli, J. S. (1978). What makes giftedness? Reexamining a definition. Phi Delta Kappan, 60(3), 180-184.
• Renzulli, J. S., Reis, S. M., Wallace, B., & Eriksson, G. (2012). A virtual learning application of the schoolwide enrichment model and high-end learning theory. Gifted Education International, 28(1), 19–40. https://doi.org/10.1177/0261429411424382
• Sak, U. (2004). A Synthesis of research on psychological types of gifted adolescents. Journal of Secondary Gifted Education, 15(2), 70-79.
• Sak, U. (2011). Üstün zekâlılar: Özellikleri, tanılanmaları, eğitimleri. (1.baskı).Maya Akademi.
• Sak, U. (2014). Üstün zekâlılar: Özellikleri, tanılanmaları, eğitimleri. (4.baskı).Maya Akademi.
• Sak, U. (2020). Üstün yetenek kavramının belirsizliğinden ortaya çıkan Bulanık Kuram (Fuzzy Conception of Giftedness born out of the fuzziness of giftedness). Yeni Türkiye Dergisi, 115, 99-108.
• Sak, U. (2021). The Fuzzy Conception of Giftedness. In: Sternberg, R.J., Ambrose, D. (eds) Conceptions of giftedness and talent. Palgrave Macmillan, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-56869-6_21
• Seef, N. (2020). Sözel olmayan kapsamlı zeka testinin ikinci versiyonunun türk ve arap kültürüne uyarlanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Simonton, D. K. (2005). Genetics of giftedness: The implications of an emergenic,epigenetic model. R. J. Sternberg ve J. E. Da-vidson (Eds.), Conceptions of giftedness, (2.bas.; sn. 326-312). New York: Cambridge University Press.
• Sternberg, R. J., & Zhang, L. F. (1995). What do we mean by giftedness? A pentagonal implicit theory. Gifted Child Quarterly, 39(2), 88-94.
• Sternberg, R. J. (1997). Successful intelligence: a broader view of who's smart in school and in life. The International Schools Journal, 17(1), 19.
• Tannenbaum, A. J. (1983). Tannenbaum's' Sea Star'model of giftedness. Retrieved January, 13, 2017.
• Tannenbaum, A. J. (2003). Nature and nurture of giftedness. In N. Colangelo & G. A. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (3rd ed., pp. 45–59). Boston, MA: Pearson Education.
• Topdemir, H.G. (2011). John Stuart Mill ve tümevarım kuralları. Bilim ve Teknik, 45(528), 72-75
• Ziegler, A., & Heller, K. A. (2000). Conceptions of giftedness from a meta-theoretical perspective (3-21). In: Heller K., Monks F.J., Sternberg, R.J., R.Subotnik R. (eds) International handbook of giftedness and talent. Elsevier.