Bazı çam türleri için akma reçine üretimi ve ekonomisi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 107 - 115, 01.01.2024

Özge Can Alpöz , Neşat Erkan

https://doi.org/10.53516/ajfr.1378294

Öz

Çam ağaçlarından elde edilen reçine ve türevlerine duyulan ihtiyaç gittikçe artmaktadır. Bu çalışmayla ülkemizde yetişen ve reçine üretimine konu olan üç çam türü; Karaçam, Kızılçam ve Fıstıkçamında reçine veriminin ve ekonomisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü, Edremit Orman İşletme Müdürlüğü sınırları içinde yapılmıştır. Her bir ağaç türünden, göğüs çapı 26 cm’den daha büyük olan 52 ağacı kapsayan toplam üç deneme alanında çalışılmıştır. Asit pasta yöntemi kullanılarak, ağaçlarda 5 cm yüksekliğinde ve 30 cm genişliğinde açılan pencerelerden akan reçine bir torbada toplanarak ayrı ayrı tartılmıştır. Elde edilen bulgulara göre ağaç başına, Karaçamda toplam 968-1,452 g aralığında (ortalama 1,285 g), Kızılçamda 859–1,296 g aralığında (ortalama 1,040 g) ve Fıstıkçamında da 998–1,331 g aralığında (ortalama 1,168 g) akma reçine üretilmiştir. Yapılan varyans analizi sonucunda ağaç türlerine göre ağaç başına üretilen akma reçine miktarları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılığın ortaya çıktığı gözlenmiş, çoklu karşılaştırmalar sonucunda da türlerin reçine verimi bakımından Karaçam>Fıstıkçamı>Kızılçam şeklinde sıralandığı görülmüştür. Ayrıca ağaçlardan elde edilen reçine miktarı ile göğüs çapı arasında Karaçam ve Kızılçamda zayıf, Fıstıkçamında ise orta kuvvette ve pozitif yönde bir ilişkinin olduğu saptanmıştır. Yapılan gelir-maliyet analizleri sonucunda ise, 2021 yılı fiyatlarına göre Karaçam, Fıstıkçamı ve Kızılçam için ağaç başına üretilen ürün değeri sırası ile 29,58, 26,86 ve 23,92 ₺ bulunmuşken ağaç başına üretim maliyeti her üç ağaç türü için aynı ve 32,22 ₺ olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlara göre reçine üretiminin, araştırmanın yapıldığı koşullarda ekonomik olmadığı anlaşılmıştır. Ancak reçine üretim miktarı, reçine piyasa fiyatları ve üretim maliyetlerinin değişmesi durumunda bu sonuç da değişebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Reçine verimi, fıstıkçamı (Pinus pinea), kızılçam (Pinus brutia Ten.), karaçam (Pinus nigra Arnold.), reçine üretim ekonomisi

Flow resin production and its economy by some pine species

Öz

The need for resin and its derivatives obtained from pine trees is increasing. With this study, it was aimed to evaluate the resin yield and its economy for three pine species, which are grown in Türkiye and subject to resin production, namely Black Pine, Red Pine and Pistachio Pine. The study was carried out within the boundaries of Balıkesir Regional Directorate of Forestry, Edremit Forest Management Directorate. Study was conducted in three sites, ome from each tree species and cotaining 52 trees with a breast height diameter greater than 26 cm. Using the Acid-Paste Method, the flow resin from the 5 cm high and 30 cm wide windows on the trees was collected in a bag and weighed separately. According to the findings, flow resin was produced in the range of 968 – 1.452 g (average 1.285 g) in Black Pine, 859-1.296 g (average 1.040 g) in Red Pine, and in the range of 998-1.331 g (average 1.168 g) in Stone Pine per tree. As a result of the analysis of variance, it was found that there was a statistically significant difference between the amount of flow resin produced per tree according to tree species, and as a result of multiple comparisons, it was seen that the species were ranked as Black Pine > Stone Pine > Red Pine in terms of resin yield. In addition, it was determined that there was a weak and positive relationship between the amount of resin obtained from the trees and the breast height diameter in Black Pine and Red Pine, and a moderate and positive relationship in Stone Pine. As a result of the income-cost analysis, the product value produced per tree for Black Pine, Stone Pine and Red Pine was found to be 29.58, 26.86 and 23.92 ₺, respectively, according to the prices of 2021, while the production cost per tree was calculated the same for all three tree species as 32.22 ₺. According to these results, it was implied that resin production was not economical under the conditions of the research. However, this result may change if the amount of resin production, resin market prices and production costs change.

Anahtar Kelimeler

Resin yield, stone pine (Pinus pinea), brutia pine (Pinus brutia Ten.), black pine (Pinus nigra Arnold.), resin production economy

Kaynakça

• Acar, M.İ., 1984. Kızılçam (P. brutia), Karaçam (P. nigra) Fıstık çamı (P. pinea) reçinelerinin terebentin ve kolofan analizleri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Sayı 34 (1), 198-205.
• Acar, İ., Gül, G.S., Örtel, E., 1996. Türkiye’de kızılçam ormanlarından akma reçine üretiminde asit pasta tahrik tekniğinin uygulanması esasları üzerine araştırmalar. Ege Orman Araştırmaları Endüstri Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 5.
• Acar, H.H., Eroğlu, H., 2016. Ormancılık İş Bilgisi ve İş Güvenliği. KTÜ Orman Fakültesi, Yayın no: 239/41, Trabzon.
• Aydın, İ., 2017. Türkiye’de Kızılçam (Pinus brutia Ten) ve Sahil Çamı (Pinus Pinaster Ait)’ndan Asit – Pasta ve Oyma Delik Yöntemleriyle reçine üretimi ve terebentin analizi. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Balekoğlu, S., 2021. Türkiye’deki doğal Fıstıkçamı populasyonlarının kuraklığa karşı ekofizyolojik reaksiyonları. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Batur, M., Kiracıoğlu, Ö., Akkaya, M., 2008. Asit pasta metodu ile reçine üretiminin hacim artımı ve ürün çeşitleri dağılımına etkisi. Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayını, Teknik Bülten No: 37, İzmir.
• Berkel, A., 1954. Meşcereyi ve ağacın teknik vasıflarını koruyan yeni ve modern metotlarla ormanlarımızdan reçine istihsali imkanları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2(1), 9–27.
• Berkel A., Huş, S., 1956. Kızılçam (Pinus brutia Ten) dan meşcereyi ve ağacın teknik vasıflarını koruyan modern metodlarla reçine istihsali araştırmaları, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 2.
• Bhatia, S.P., Letizia, C.S., Api, A.M., 2008. Fragrance material review on borneol. Food and Chemical Toxicology, 46(11), 77–S80.
• Bohlmann, J., Keeling, C.I., 2008. Terpenoid biomaterials The Plant Journal, 54(4), 656-669.
• Bozkurt, Y., Göker, Y., 1981. Orman Ürünlerinden Faydalanma Ders Kitabı. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No:297, İstanbul.
• Cesar, J., Lima, D., Felt, A.G., 2013. Pine oleoresin tapping, Green Chemical, Bio-Fuel, Food Production from Multipurpose Trees.
• Deniz, İ., Serin, Z.O., Öz, M., Okan, O.T., Yılmaz, B., Peker, M.İ., 2014. Ülkemizde asit-pasta yöntemi ile reçine (oleoresin) üretim çalışmaları. III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı, s.507-522, Kahramanmaraş.
• Deniz, İ., Aydın, İ., Altıntaş, K., 2017. Resin production by acid-paste and bore hole method from red pine (Pinus brutia Ten.) and Maritima Pine (Pinus pinaster Ait.) and chemical analysis of turpentine, I. International Congress on Medicinal and Aromatic Plants: Natural and Healty Life”, Konya, Türkiye, 10-12 Mayıs 2017, no.978-605-4988-14-3, pp.195-195.
• Deniz, İ., Kılıç Pekgözlü, A., Dönmez, İ., E., Karaoğul, E., Yılmaz, B., Ceylan, E., ve Aydın, İ., 2019. Ülkemizde üretilen kolofanların kimyasal özellikleri, Kolofan ve Türevleri Çalıştayı, 02.05.2019, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi. Sonuç Bildirgesi, sayfa 16. https://cdn.iuc.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=kolofan_turevleri_calistay-sonuc_bildrge_637745720731163919.pdf.
• Deniz İ., 2022. Odun Dışı Orman Ürünleri Endüstrisi, Ders Notları, Orman Ürünleri Kimyası ve Teknolojisi Anabilim Dalı, Orman Endüstri Mühendisliği, Orman Fakültesi, K.T.Ü, Trabzon.
• Deniz, İ., Aydın, İ., 2023. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) ve Maritima Çamı (Pinus pinaster Ait.)’ndan akma reçine üretiminde asit pastadaki asit miktarının reçine verimi üzerine etkisi, Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, Bartın Üniversitesi, Sempozyum Kitabı sayfa 52, 27-28 Eylül 2023.
• Göker, Y., Gök, R., 1999. Kızılçam’da Oyma Delik ve Boru Yöntemi ile reçine üretimi. Orman Mühendisiliği Dergisi, 4–7.
• Gökmen, H., 1970. Açık tohumlular (Gymnospermae), Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Yayını, Sıra no: 523, Seri No: 49, Ankara.
• Hodges, A.W., 1995. Commercialization of borehole gum resin production from Salsh Pine Part I, Naval Stores Review, July/August.
• Langenheim, J.H., 2003. Plant Resins: Chemistry, Evolution, Ecology, and Ethnobotany. Timber Press, Portland, OR. Lapczynski, A., Bhatia, S.P., Letizia, C.S. Api, A.M., 2008. Fragrance material review on geranyl linalool. Food and chemical toxicology, 46(11), S176-S178.
• MGM, 2023. https://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=BALIKESİR, (erişim tarihi 08.01.2023).
• Nerio, L.S., Olivero-Verbel, J., Stashenko, E., 2010. Repellent activity of essential oils: a review. Bioresource Technology, 101(1), 372-378.
• Odabaş, S.Z., Ünaldı, E., Çiçekler, M., 2017. Türkiye’de Kızılçam (Pinus brutia Ten)’ın oloreçine verimi: Ağaç çapı, uyarıcı kimyasal türü ve oranın etkisi. Young Scholars Union, IMCOFE, Roma.
• OGM, 2016. Odun dışı orman ürünlerinin envanter ve planlaması ile üretim ve satış esasları, Tebliğ No: 302 https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/mevzuat/tebligler. (erişim tarihi 15.03.2023).
• OGM, 2017. Reçine Eylem Planı (2017-2021), Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• OGM, 2021. Ormancılık İstatistikleri, https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikleri. (erişim tarihi 26.04.2023).
• Önal, S., 1995. Bazı uyarıcı maddelerle kızılçam ve karaçamlarda reçine üretimi. İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları. Teknik Bülten No:249, ISBN: 975-7829-33-1, 44-45.
• Sonibare, O.O., Olakunle, K., 2008. Chemical composition and antibacterial activity of the essential oil of Pinus Caribaea from nigeria. Afr J Biotechnol, 7(14), 2462–2464.
• SPSS Inc., 2015. SPSS 22.0 Guide to data analysis, Published by Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey, USA.
• Swift, K.A.D., 2004. Catalytic transformations of the major terpene feedstocks. Top Catal, 27(1–4), 143–155. TÜİK, 2023. http://www.tuik.gov.tr. (erişim tarihi 15.04.2023).
• Upadhyay, M., 2007. Sustainable resin tapping alternatives of livelihood. Kalpabrikchha, Kathmandu, Nepal. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• URL-1. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Asgari ücretin net hesabı ve işverene maliyeti. https://www.aile.gov.tr/asgari-ucret/asgari-ucret-2021/. (erişim tarih 3.05.2023).
• URL-2. https://webdosya.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya /AR-GE%20UR-GE/2022-1/TAB.02.02.03-Ar-Ge,_%C3%9Cr-Ge_ve_%C4%B0novasyon_Destek_ Program%C4%B1_Teknoloji_Alanlar%C4%B1_Tablosu.pdf