Ortaöğretim 11. Sınıf Biyoloji Ders Kitaplarındaki Dolaşım Sistemine Ait Görsellerin Bilimsel İçerik Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 21 - 40, 31.12.2022

Ömer Seyfettin Sevinç , Ezgi Zeynoğlu , Merve Nur İmert

https://doi.org/10.47215/aji.1153086

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, 2020-2021 öğretim yılında okutulan, MEB Ortaöğretim 11. Sınıf Biyoloji Ders Kitaplarında yer alan “Dolaşım Sistemi” bölümüne ait görsellerden olan resimlerin bilimsel içerik açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Ders kitaplarının her öğesinde olduğu gibi, görsel öğelerinin de metindeki bilimsel içerikle uyumlu, örtüşür durumda olması, sınıf seviyesine uygunluğu ve yanlış öğrenmelere yol açmaması son derece önemlidir. Verilerin analizinde doküman incelemesi yöntemi kullanılmış ve resimlere ait görsellerin uygunluklarının incelenmesinde ulusal ve uluslararası referans kitaplarından yararlanılmıştır. Bir görselin neden tartışmalı veya hatalı olduğu, bu görsellerdeki ilgili ifadeler, terimler incelenerek doğru şekliyle birlikte sunulmuştur. İnceleme sonucunda görselleri içeren tablolar, tespit edilen görsel hatalar ve hatalarla ilgili açıklamalar, eserlerdeki sayfa numaralarıyla birlikte değerlendirmeleriyle birlikte verilmiştir. Araştırma bulgularına göre MEB Ortaöğretim 11. Sınıf Biyoloji Ders Kitaplarındaki “İnsan Fizyolojisi” ünitesinde yer alan “Dolaşım Sistemi” bölümüne ait görsellerin bilimsel içeriklerinin taşıması gereken niteliklere tam olarak uygun bir şekilde oluşturulamadığı tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, ders kitaplarında yer verilen görsellerdeki eksik, hatalı gösterimlerin öğrencilerde yanlış öğrenme ve kavram yanılgısına neden olacağından, ilgili görsellerin seçiminde gereken özen gösterilmeli; başta öğrenci seviyesine uygunluk ve bilimsellik olmak üzere ders kitaplarında yer alan görsellerin yeniden düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Biyoloji ders kitabı, görsel içerik, bilimsel hata

Kaynakça

• Acarlı, D. S. (2019). Ortaöğretim Biyoloji 11. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Kök-e Yayıncılık.
• Aktümsek, A. (2015) Genel Zooloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Barrass, R. (1984) Some misconceptions and misunderstandings perpetuated by teachers and textbooks of biology, Journal of Biological Education, 18:3, 201-206
• Barut, Ç. (2015). Anatomi Atlası. Çağatay Barut (Çev. Ed.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Cleveland P. H., Larry S. R., Susan L. K., David J. E., Allan, L. & Helen I’Anson (2016). Zooloji Entegre Prensipler. Ertunç Gündüz (Ed.) Ankara: Palme Yayıncılık.
• Coştu, B., Ayas, A. & Ünal, S. (2007). Kavram Yanılgıları ve Olası Nedenleri: Kaynama Kavramı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 123–136.
• Çeken, R. (2011). İlköğretim Fen Ve Teknoloji Ders Kitaplarında Kalp ve Akciğer İle İlgili Şekillerin İçerik Analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 903-912.
• Demir, Y. & Atasoy, E. (2018). 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabının (2017) değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 753-780. https://doi.org/10.19171/uefad.505647
• Gilroy, Anne M. (2015). Anatomi Temel Ders Kitabı. C. Cemil Denk (Çev. Ed.). Ankara: Palme Yayıncılık
• Gudyanga, E., & Madambi, T. (2014). Pedagogics of chemical bonding in Chemistry; perspectives and potential for progress: The case of Zimbabwe secondary education. International Journal of Secondary Education, 2(1), 11-19.
• Gündüz, E., Yılmaz, M., Çimen, O., & Şen, U. (2017). MEB Ortaöğretim 11. Sınıf Biyoloji Ders Kitabının Bilimsel İçerik Bakımından İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 1115-1140.
• Gündüz, E., Yılmaz, M., Çimen, O., & Karakaya, F. (2019). 11. sınıf biyoloji ders kitabındaki konuların bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (3), 999-1015.
• Güzel, D., & Şimşek, A. (2012). The Coursebooks In The National Educational Councils. The Journal of SAU Education Faculty, (23), 172-216.
• İşler, A. (2003). Yazılı Ders Materyallerinde İllüstrasyon Kullanımının Dayandığı Temel İlkeler ve Sağladığı Katkılar, Milli Eğitim Dergisi, Sayı:157, Ankara.
• Kaptan, A. Y., & Kaptan, S. (2005). Ders kitaplarındaki tasarım sorunları ve öğrencilerin öğrenme düzeyine etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (19), 59-66.
• Kara, S. & Aktürkoğlu, B. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitaplarında kavram yanılgılarına neden olabilecek sözel ve görsel içerik. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(1), 234-259.
• Karakaya, T.G. (2020). Temel Anatomi ve Fizyoloji. 9 Ders Kitabı. Ankara: MEB Yay.
• Kılıç, A. (2009). İlköğretim birinci kademe derslerinde öğretmen kılavuzuna duyulan ihtiyaç ve içeriği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21), 295-309.
• Kırbaşlar, F. & İnce, E. (2010). İlköğretim ve Orta Öğretim Ders Kitaplarında Atom Kavramı ve Konularının İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 40 (188) , 251-273.
• Kikas, E. (2004). Teachers’ conceptions and misconceptions concerning three natural phenomena, Journal of Research in Science Teaching, 41(5), 432-448.
• Köseoğlu, F., Atasoy, B., Kavak, N., Akkuş, H., Budak, E., Tümay, H., Kadayıfçı, H. & Taşdelen, U. (2003). Yapılandırıcı Öğrenme Ortamı İçin Bir Fen Ders Kitabı Nasıl Olmalı. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Mader, S. S. (2016). Human biology. New York: McGraw-Hill Education Comp.
• MEB (2018). Ortaöğretim Biyoloji Dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=361
• Nakiboğlu, C. & Arık, R. Ö. (2006). 4. Sınıf Öğrencilerinin “Gazlar” İle İlgili Kavram Yanılgılarının V-Diyagramı Kullanılarak Belirlenmesi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1).
• Önel, A. (2019). Sağlık ve Eğitim Temelinde İnsan Anatomisi ve Fizyolojisi. Ankara: Pegem.
• Özay, E., & Hasenekoğlu, İ. (2006). Lise Biyoloji Dersi Kitaplarının İçeriklerinin Bilimsel Doğruluk Açısından İncelenmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 5(9), 111-123.
• Özay, E. & Hasenekoğlu, İ. (2007). Lise–3 biyoloji ders kitaplarındaki görsel sunumda gözlemlenen bazı sorunlar. Journal of Turkish Science Education, 4(1), 80-91.
• Özel, E., Sevinç, Ö.S. & Baykurt, Ö.Ö. (2020). 6. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitaplarındaki Vücudumuzdaki Dolaşım Sistemine Ait Görsellerin Bilimsel İçerik Açısından İncelenmesi. International Congress of Pedagogical Research, Duzce Univ. (I. Uluslararası Pedagojik Araştırmalar Kongresi-24-26 Haziran 2020)
• Peate, I. & Nair, M. (2014). Hemşirelik Öğrencileri İçin Anatomi ve Fizyolojinin Temelleri, T. Peker ve D. Erbaş. (Çev. Ed.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Pekel, F. O. (2019). 8. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabının Eğitsel, Görsel, Dil ve Anlatım Yönünden İncelenmesi. EKEV Akademi Dergisi (78), 221-259.
• Polat, F. (2017). İnsan Vücudu ve Organ Sistemleri. O. Bozkurt (Ed.), Genel Biyoloji İçinde (s. 193- 255). Ankara: Pegem Akademi. Raven, P.H., Johnson, G.B. (1990). Biology. New York: McGraw-Hill Education Comp.
• Reece, J.B., Urry, L.A., Cain, M.L., Wasserman, S.A., Minorsky, P.V. & Jackson, R.B. (2013). Campbell Biyoloji. Ertunç Gündüz, İsmail Türkan (Çev. Ed.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Sadava, D., Hillis, D. M., Heller, H. C. & Berenbaum, M. R. (2014). Yaşam Biyoloji Bilimi Ertunç Gündüz, İsmail Türkan (Çev. Ed.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Schünke, M.,, Schulte, E., Schumacher, U., Voll, M. & Wesker, K. (2015). Prometheus Anatomi Atlası, Cilt:2: İç Organlar. M. Yıldırım, T. Marur (Çev.Ed.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Simon, E.J., Dickey, J.L., Hogan, K.A. & Reece, J.B. (2017). Campbell Temel Biyoloji (Fizyoloji İlaveli). Ertunç Gündüz, İsmail Türkan (Çev. Ed.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Snell, R. S. (2015). Topografik Klinik Anatomi. M. Yıldırım (Çev. Ed.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Solomon, E.P. (2002). İnsan Anatomisi ve Fizyolojisine Giriş. L. Bikem Süzen (Çev. Ed.). İstanbul: Birol Basın Yayın Dağıtım.
• Şahin, M. (2014). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 31-46.
• Toka, C.Ş. & Akçakaya, Z. (2019) Ortaöğretim Biyoloji 11.Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Anadol Yayıncılık.
• Tokgöz, H., Yılmaz, U.G., Bagatır, A., Yüceler, B. & Atalay, N. (2019). Ortaöğretim Biyoloji 11.Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları
• Uçar, C. & Özerbaş, D. S. (2017). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1373-1388.
• Uyar, R. (2019). Dolaşım Sistemi ve Kan Fizyolojisi. Gökhan Kuş (Ed.), İnsan Beden Yapısı ve Fizyolojisi içinde (s.95-130). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Ünsal, Y. & Güneş, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
• Vekli, G. S. (2019). Dolaşım sistemi. G.D. Akgül (Ed.), A. Birhanlı (Ed.), Biyoloji II içinde (s.129- 157). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Yeğen, B. Ç., (2018). Yüksek Okullar İçin Fizyoloji. İstanbul: Yüce Yayım.
• Yılmaz, M., Gündüz, E., Diken, E.H. & Çimen, O. (2017). 8. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabındaki Biyoloji Konularının Bilimsel içerik Açısından İncelenmesi. Erzincan Üniv. Eğitim Fak. Dergisi, 19(3), 17-35.