Klasik Türk Şiirinde Nağmelerin Tınısı ve Nâilî Divanı'nda Musiki Unsurları

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 206 - 220, 30.08.2020

Mustafa Sefa Çakır

https://doi.org/10.34083/akaded.765118

Öz

Tekâmül etmiş medeniyetlerde ilim, fikir, sanat gibi sahalar uyum içerisindedir ve bir bütünlük arz eder. Bu bütünlük farklı alanlar arasında olduğu gibi yalnız bir unsur içinde de görülebilir. Örneğin; şiir, musiki, minyatür gibi sanatın alt dallarını birlikte düşünmek mümkündür. Şiir ve musiki arasındaki bu birliktelik sadece şiirlerin bestelenmesiyle gerçekleşen bir ilişki olarak kalmamış ve klasik şiirimizde de klasik musikimizin unsurlarının çokça karşımıza çıkmasıyla tezahür etmiştir. Birçok şairin musiki unsurlarını kullandığını, divanların musikinin sesini mısralara taşıyacak ögelerle dolu olduğunu görmekteyiz. 

Bu çalışmada öncelikle klasik şiirde musiki ile ilgili kavramların kullanılışı ele alınmış ve ardından bir örnek olarak Nâilî Divanı'nda kullanılan musiki unsurları tespit edilmiştir. Böylelikle musikiye ait kavramları kullanmakta zengin bir isim olan Nâilî'nin Divan'ı bu açıdan incelenmiş ve şiir-musiki ilişkisini irdeleyen çalışmalara bir yenisi daha eklenmiştir. İncelemeler sonucunda görülmüştür ki Nâilî farklı musiki aletlerinden, makamlarından, kavramlarından vs. şiirlerinde çokça malzeme kullanmış ve bir anlamda musiki nağmelerini okurlarının kulaklarına mısralarıyla nakşetmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Musiki, Klasik Şiir, Nâilî

The Timbre Of The Tunes In Classical Turkish Poetry And Musical Components In Naili's Divan

Öz

In evolving civilizations, fields such as science, thought and art are in harmony and act in integrity. This integrity can be seen among different areas as well as in a single element. For example; It is possible to think together the sub-branches of art such as poetry, music, miniature. This unity between poetry and music is not just a relationship realized through the composition of poems. Also, in our classical poetry, we have many elements of our classical music. We see that many poets used musical elements, and the divans were filled with elements that would carry the sound of music to the verses.

In this study, the use of concepts related to music in classical poetry is discussed and then, as an example, the musical elements used in the Naili's divan were determined. Thus, the divan of Naili, a rich name in using the concepts of music, was examined from this perspective and a new one has been added to the studies examining the relationship between poetry and music. As a result of the examinations, it was seen that in his poems, different musical instruments, concepts, etc. used lots of materials and in a sense, he embroidered music tunes in the ears of his readers.

Anahtar Kelimeler

Classical Music, Classical Poetry, Naili

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.) (1999). İsmail Beliğ – Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay.
• Arı, Ahmet (2000). "Sakıb Dede Divanı'nda Musiki", Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 9, s. 289-304.
• Arslan, Mehmet (2000a). "Nedim Divanı'nda Mûsikî", Osmanlı Edebiyat-Tarih-Kültür Makaleleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 43-86.
• Arslan, Mehmet (2000b). "Kadı Burhâneddin Divanı'nda Mûsikî", Osmanlı Edebiyat-Tarih-Kültür Makaleleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 87-108.
• Arslan, Mustafa Uğurlu (2017). "Tokatlı Kânî Dîvânı'nda Mûsikî ile İlgili Unsurlar", Rast Uluslararası Müzikoloji Dergisi, c. 5, S. 1, s. 1490-1499.
• Aslan, Mustafa (1998). "Sami Divanı'nda Musiki", İlmî Araştırmalar Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, S. VI, s. 35-62.
• Aslan, Mustafa (1999). "Nazîm Divanı'nda Musiki", Türklük Bilimi Araştırmaları, S. VIII, s. 263-284.
• Cançelik, Ali (2013). "Divan Şiiri-Osmanlı Klasik Musikisi İlişkisi ve 18. Yüzyıl Divan Şiirinden Örnekler", Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, s. 19-36.
• Çakır, Mustafa Sefa (2020). Yahyâ Nazîm Divanı. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yay.
• Çalka, Mehmet Sait (2008). "Nev'î Divanı'nda Mûsikî Terimleri", Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/2 Spring, s. 179-193.
• Çetin, Kamile (2009). "Musikî ve Musikî Terimlerinin İbrahim Râşid Divanı'ndaki Yansımaları", Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2 Winter, s. 199-225.
• Düzlü, Özlem (2019). "Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”", Dil ve Edebiyat Araştırmaları, Güz 2019 (20), s. 295-310.
• Erdemir, Avni (1999). Anadolu Sahası Musikişinas Divan Şairleri. Ankara: Tüsav Yay.
• Erdoğan, Mehtap (2010). "Divan Şiirinin Kaynaklarından Musiki İlmi ve Musiki Terimleriyle Yazılmış Bazı Manzumeler", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı -Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı-, c. 3, S. 15, s. 28-55.
• İpekten, Haluk (1990). Nâ'ilî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
• Kaçar, Gülçin Y. (2017). "Klasik Türk Mûsikîsi ve Klasik Türk Edebiyatı Arasındaki Etkileşim", İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, C. 3, S. 1, s. 117-137.
• Kadıoğlu, İdris (2012). "Lebib Divanı'nda Musiki Terimleri ve Bir Gazel-i Ferah-sâz", Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/3 Summer, s. 1575-1592.
• Levend, Agâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı - Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Nair, Ayşegül (1999). Divan Şiirinde Musiki ve Makamlar. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
• Özcan, Nuri vd. (2006). "Mûsiki", İslam Ansiklopedisi. C.31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 257-261.
• Sefercioğlu, M. Nejat (1999), "Dîvan Şiirinde Mûsikî ile İlgili Unsurların Kullanılışı", Osmanlı Ansiklopedisi, IX, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 649-668.
• Sefercioğlu, M. Nejat (2016). "Taşlıcalı Yahyâ Bey ve Dukakin-Zâde Ahmed Bey Dîvanlarında Musikî Âletleri", Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 2 (2) , s. 158-186.
• Sezen, Gülşen (2013). "Mûsikînin Abdülbâki Nasır Dede Dîvânındaki Gölgeleri", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 6, S. 26, s. 496-514.
• Şenödeyici, Özer (2015). "Nâ'ilî-i Kadîm". http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nailii-kadim-mustafa [erişim tarihi: 30.06.2020]
• Şıhıyeva, Seadet (2018). "Klasik Türk Edebiyatında Musikiye İlişkin Terimler: Nesimi Şiiri Örneği", Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, s. 338-366.
• Tozlu, Musa (2014). "Âsım Dîvânı'nda Mûsikî Unsurları", Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 13, s. 141-166.
• Varışoğlu, M. Celâl (2003). "Türk-İslâm Sanatlarının Felsefesi Bağlamında Müzik-Şiir Yakınlaşması ve Hâtem Divanı'nda Musiki", Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 14, s. 187-218.
• Yeşiloğlu, Ayşegül Mine (2006). "Nâilî". İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 315.