Kaybolmuş Bir Divriği Kedisine Ağıt: Şihâbî’nin Pisi Mersiyesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 4, 2084 - 2103, 30.12.2021

Büşra Çelik Vural

https://doi.org/10.34083/akaded.1016845

Öz

Edebiyat terimi olarak “ölen birinin ardından duyulan üzüntüyü dile getirmek, o kişinin iyi taraflarını anlatmak üzere yazılmış lirik şiirler” manasına gelen mersiyeler her ne kadar gerçek şahıslara yazılmış ise de şehir ve hayvanlara yazılan mersiyeler de bulunmaktadır. Arap edebiyatında Ebu Nüvas'ın öldürülen av köpeğine ve İbnü'l-Allâf'ın komşuları tarafından öldürülen kedisine yazdığı mersiyeler ilk hayvan mersiyesi örnekleridir. Bu yazının konusu olan Şihâbî’nin Pisi Mersiyesi Me’âlî’nin yazdığı “Mersiye-i Gürbe” ve Nâmık Kemâl’in Sadrazam Mahmud Nedim Paşa’yı hicven yazdığı “Hırre-nâme”si ile birlikte Türk edebiyatında bilinen üçüncü kedi mersiyesidir. Hayatı hakkında biyografik kaynaklarda bilgi bulunmayan ancak 16. yüzyılda yaşamış olduğu düşünülen Şihâbî -Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde tüm kedilerden üstün tuttuğu- Divriği cinsi kedisinin kaybolması veya çalınmasının ardından bu mersiyeyi kaleme almıştır. Makalenin giriş bölümünde kedilerle alakalı genel bilgiler verildikten sonra Türk edebiyatındaki hayvan mersiyelerine değinilmiş, ardından Şihâbî’nin hayatı ve eserlerine dair bilgiler değerlendirilmiştir. Son olarak şairin Mersiye-i Pisi’si incelenip çeviri yazılı metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Divriği Kedisi, Hayvan Mersiyeleri, Kedi Mersiyesi, Me’âlî, Şihâbî.

Lament for a Lost Divrigi Cat: Shihabi's Kitty Elegy

Öz

As a literary term, elegies, which mean "lyric poems written to express the sadness felt after someone who died and to tell the good sides of that person", although they are written to real people, there are elegies written to cities and animals. In Arabic literature, Abu Nuwas's elegy to a hound dog killed and Ibn al-Allaf's cat killed by his neighbors are the first examples of animal elegies. Pisi Mersiyesi (Elegy of Kitty) of Şihâbî is the third cat elegy known in Turkish literature, together with Me'âlî's "Mersiye-i Gurbe" and Nâmık Kemâl's "Hırre-nâme" which satirized Grand Vizier Mahmud Nedim Pasha. Şihâbî, whose life is not known in biographical sources, but is considered to have lived in the sixteenth century, wrote this elegy after the loss or theft of his Divrigi cat, which Evliya Chalabi held superior to all cats in his Travelogue. In the introduction part of the article, after giving general information about cats, animal elegies in Turkish literature are mentioned, then information about Şihâbî's life and works is evaluated. Finally, the poet's Kitty Elegy was examined and the its transcripted text was presented.

Anahtar Kelimeler

Animal elegies, Cat Elegy, Divrigi-breed cat, Me’âlî, Şihâbî

Kaynakça

• Aksoy, Samuel. (1954). “Değişik milletler tarihlerinde kedi Osmanlı ve Fransız edebiyatında kedi, Türkler'de kedi hakkında mevcut inanışlar, hürafeler, hikâyeler, kedi dostları, kedi düşmanları, kedi ve ahlâk”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 1 (03.04) ss. 40-66.
• Aksoyak, İ. Hakkı (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Ambros, Edith (1982). Candid penstrokes the lyrics of Meâlî, an Ottoman poet of the 16 th. century. K. Schwarz.
• Anadol, Ayşen (2004). Kedinin insanla ilişkisinin kısa tarihi. Toplumsal Tarih, 90-93.
• Busbecq [Ogier Ghislain de] (1939). Türk mektupları. (Hüseyin Cahit, Yalçın Çev.). Remzi Kitabevi.
• Dağlı, Yücel & Kahraman, Seyit Ali (2006). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 3. cilt, 1. kitap. Yapı Kredi Yayınları.
• Dağlı, Yücel (2004). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde kedi. Toplumsal Tarih, 123, 78-81.
• Gıynaş, Kamil Ali (2014). Pervâne Bey Mecmuası. Akademik Kitaplar.
• Gürbüz, Mehmet (2018). Ḳâbilî sulṭân-ı ḫūbâna münasib eş’âr. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• İsen, Mustafa (1994). Acıyı bal eylemek. Akçağ Yayınları.
• Kandemir, M. Yaşar. (1994). Ebû Hüreyre. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10, 160-167.
• Kılıç, Filiz (2010). Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Koç, Munise (2019). Mersiye türünün mizahî eleştirisi: Meâlî’nin Mersiye-i Gürbesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi ,66, 127-139.
• Lockwood, Randall (2005). Cruelty toward cats: changing perspectives, In D.J. Salem & A.N. Rowan (Eds.), The state of the animals III: 2005 (pp. 15-26). Washington, DC: Humane Society Press.
• Öztürk, Uğur (2013). Tezkire niteliğinde bir şiir mecmuası. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 411-428.
• Schimmel, Annemarie (2020). Şark kedisi. (Firuzan Gürbüz, Gerhold Çev.). Alfa Yayınları.
• Şahin, Özlem (2017). Meâ’lî’den Nâmık Kemâl’e Kedi Mersiyesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 12/1, 217-238.
• Tarlan, Ali Nihad (1963). Necatî Beg Divanı. MEB Yayınları.
• Taştan, Erdoğan (2018). Enderunlu Râsih Divanı’nda klasik dönem sonrası Osmanlı Şiirindeki değişimin yansımaları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı 4, 231-243.
• Toprak, M. Faruk (2004). Mersiye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29, 215-217.
• Vigne, Jean-Denis & Guilaine, J & Debue, K. & Haye, L & Gérard, Patrice (2004). Early taming of the cat in Cyprus. Science (New York, N.Y.). 304. 259. 10.1126/science.1095335.
• Yakıt, İsmail (2017). Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. Ötüken Neşriyat.
• Yıldız, Harun (1999). Şihâbî Dîvânı ve grameri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yücebaş, Hilmi (1976). Hiciv ve mizah edebiyatı antolojisi. Milliyet Dağıtım.