Zamanın Ruhundan Anlatıcının Tasarımına Katmanlaşan Kahraman: Köroğlu

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 1 - 13, 30.11.2021

Mustafa Arslan

https://doi.org/10.34083/akaded.986980

Cited By: 2

Öz

Kültür araştırmalarında tarihsel süreçteki etkileşim, değişim ve dönüşümlerin oluşturduğu farklı etkinlik ve işlevlerin dikkate sunulması hedeflerden biridir. Sözlü kültür ürünlerinin üretildiği zamana bağlı olmak yanında bilinçten bilince taşınarak varlığını sürdürdüğü bir yapıdan söz etmek mümkündür. Toplumun ve onu oluşturan bireylerin zihinsel akış halindeki veya yaşanan zamanda ürettiği/üretilen kültür unsurlarıyla ilişkisi, döneme ilişkin şartların etkisiyle de biçimlenir. Dönemi etki altına alan “zamanın ruhu” kavramı, geleneksel bilginin toplum içindeki dolaşımını sağlayan anlatıcı tipleri de etkiler. Bu bağlamda halk anlatılarını önceki nesillerden alıp kendi zamanında yaşatan ve geleceğe aktarılmasında önemli bir işlev üstlenmiş olan anlatıcı tiplerin de, zamanın ruhunun etkisinde kaldığını söylemek mümkündür. Buna bağlı olarak anlatıcıların anlatılar üzerinden yansıttığı farklı kodlamalar, metinlerin değişimi-dönüşümü ve katmanlaşması yanında kahraman tiplerin değişimi-dönüşümü ve katmanlaşmasını beraberinde getirmiştir. Bu noktada zamanın ruhu ve anlatıcının tasarımı ilişkiselliği temel alınarak kahraman ve özelliklerini farklı bir zemin üzerinden değerlendirmek imkânı doğar. Kahraman Köroğlu ve anlatıları da, bu bağlamdaki olgusal durumun en açık verilerine sahiptir. Bu sebeple makalede, zamanın ruhunun değişimine bağlı olarak anlatıcının zihinsel kodlamalarının değişiminden tasarımlanan Köroğlu’nun, anlatı kahramanı olarak katmanlaşan yapısı ve özellikleri ele alınmış ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zamanın Ruhu, Tasarım, Katmanlaşan Kahraman, Köroğlu

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yok

The Hero Layered from the Spirit of Time to the Narrator's Design: Köroğlu

Öz

The aim of the study is considered the different activities and functions created by the interaction, changes and transformations in the historical process in cultural studies. It is possible to talk about a structure in which oral cultural products continue to exist by being transferred from consciousness to consciousness, as well as being dependent on the time they were produced. The relationship of the society and the individuals that make it up with the cultural elements that are in the mental flow or that are produced in the living time are also shaped by the influence of the conditions of the period. The concept of "spirit of time", which influenced the period, also affects the types of narrators who ensure the circulation of traditional knowledge within the society. In this context, it is possible to say that the narrator types, who took folk narratives from previous generations and kept them alive in their own time and played an important role in transferring them to the future, were also influenced by the spirit of the time. Depending on this, the different codings that the narrators reflect through the narratives have brought along the change-transformation and stratification of the hero types as well as the change-transformation and stratification of the texts. At this point, it is possible to evaluate the hero and his features on a different basis, based on the spirit of the time and the relationality of the narrator's design. Kahraman Köroğlu and his narratives also have the clearest data on the factual situation in this context. For this reason, in this article, the stratified structure and features of Köroğlu as a narrative hero, which is designed from the change of the narrator's mental coding depending on the change in the spirit of time, are discussed and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Spirit of Time, Design, Stratified Hero

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Arslan, M. (1997). Köroğlu Destanının Türkmen Versiyonu Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslan, M. (2005). Köroğlu’nun Türkmen Versiyonuna Ait Anlatmaların Tespiti ve Bazı Problemler. Milli Folklor. S.38. 69-73.
• Arslan, M. (2005). Türk Destanlarında Evren Tasarımı. Gülsevin, G.-M.Arıkan (Ed.), Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı (s. 65-74). Kanyılmaz Yayınları.
• Arslan, M. (2015). Köroğlu ve Kültürel Bellek. Dört Kıtada Folklorun İzinde: Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu Armağanı (s. 101-110). HâkimYayınları.
• Bayat, F. (2003). Köroğlu-Şamandan Âşıka Alptan Erene. Akçağ Yayınları.
• Boratav, P. N. (1983). Folklor ve Edebiyat. Adam Yayınları.
• Boratav, P. N. (1984). Köroğlu Destanı. Adam Yayınları.
• Cassirer, E. (2005). Sembolik Formlar Felsefesi II- Mitik Düşünme. (M. Köktürk, Çev.) Hece Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2004). Türk Dünyasında Köroğlu. Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2005). Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış. Gülsevin, G.-M.Arıkan (Ed.), Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı (s. 225-230). Kanyılmaz Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (1995). Sosyal İsyancılar. (N. Doğru, Çev.). Sarmal Yayınları.
• Jirmunskiy, (2003). Epik Gelenek. (O. S. Karaca, Çev.), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar. (G. Öğüt Eker, M. Ekici, M. Ö. Oğuz, N. Özdemir, Yay.Haz.). Milli Folklor Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1994). Türk Milli Kültürü. Boğaziçi Yayınları.
• Kaplan, M. (1985). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-3- Tip Tahlilleri. Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (1992). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-1. Dergâh Yayınları.
• Karrıyev, B.A. (2007). Türk Dünyasında Köroğlu Anlatmaları (F.Türkmen-M.Duranlı-F.Rahmankul, Çev.) Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köprülü, F. (1986). Edebiyat Araştırmaları. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Köktürk, M. (2015). Bilge Kişinin Yol Haritasında İki Durak: Dede ve Filozof. R. Kılıç (Ed.), Çağdaş Türk Düşüncesinin İnşâsı Yolunda Prof. Dr. Süleyman Hayri Bolay Armağanı. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Lucaks, G. (2003). Roman Kuramı (C. Soydemir, Çev.). MetisYayınları.
• Mollov, R. (2003). Köroğlu Destanının Sosyal ve Tarihsel Temelinin İncelenmesine Katkı” (K. Boz, Çev.). Milli Folklor. S.57. s. 136-153.
• Nurmemmet, A. (1996). Göroğlu Türkmen Halk Destanı. Bilig Yayınları.
• Oğuz, M. Ö. (2000). Türk Dünyası Halk Biliminde Yöntem Sorunları. Akçağ Yayınları.
• Ong, W. J. (1999). Sözlü ve Yazılı Kültür-Sözün Teknojileşmesi. (S. Postacıoğlu Banon, Çev.). Metis Yayınları.
• Reichl, K. (2002) Türk Boylarının Destanları (M. Ekici, Çev.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sanders, B. (2010). Öküzün A’sı- Elektronik Çağda Yazılı Kültürün Çöküşü ve Şiddetin Yükselişi (Ş. Tahir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.