Toplumsallaştırılmış Cinsiyet Rolleri Bağlamında Keloğlan Masallarının Kadın Kahramanları

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 85 - 98, 30.11.2021

Uğur Başaran

https://doi.org/10.34083/akaded.996498

Cited By: 1

Öz

Temel olarak toplumsal hiyerarşide kadınlık ve erkeklik rol ve sorumlulukları ile buna bağlı konular üzerine bina edilen toplumsal cinsiyet çalışmaları, 21. yüzyıldan sonra önemi giderek artan, özellikle de son yıllarda popüler hale gelen bir disiplindir. Her ne kadar çalışma nesnesi olarak erkeğin adı da zikredilse, toplumsal cinsiyet çalışmaları daha çok kadın odaklı çalışmaları kapsamaktadır. Gerek ülkemizde, gerekse dünyada kadının toplumsal nosyonunun tarihsel süreç içerisinde değişime uğraması, beraberinde kadın erkek eşitliğinin/eşitsizliğinin daha çok gündeme gelmesini / tartışılmasını getirmiştir. Bu da, toplumsal cinsiyet çalışmalarını beslemekle birlikte feminizm vb. gibi iddialı ve bir o kadar da taraftar bulan akımların doğmasına vesile olmuştur. Bilhassa iş hayatına atılarak aile ekonomisinde kadının da söz sahibi olması, okuryazar oranında kadının lehine gelişen yükseliş söz konusu durumun doğmasını kolaylaştıran etmenler arasında sayılabilir.

Bu makalede, yukarıda kısaca değinilen toplumsal cinsiyet çalışmaları bağlamında Türk masal külliyatı içinde önemli bir yeri olan Keloğlan masallarının kadın kahramanları incelenmiştir. Makalede incelenen masallar, Naki Tezel’in “Türk Masalları” isimli eserinden alınmıştır. Kitaptaki 12 Keloğlan masalında yer alan bütün kadın kahramanlar, “cinsiyet rolleri”, “iktidar-kadın ilişkisi” ve “hegemonik söylem bağlamında kadınlar” alt başlıklarında değerlendirilmiştir. İnceleme neticesinde kadınların gerçek hayattaki genel statü ve değerleriyle, Keloğlan masallarındaki statü ve değerlerinin paralellik arz ettiği ortaya çıkmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kadın, Keloğlan masalları, Toplumsal cinsiyet

Heroines Of Keloğlan Tales In The Context Of Socialized Gender Roles

Öz

Gender studies which is basically built on the roles and responsibilities of femininity and masculinity in the social hierarchy and related issues is a discipline that has become increasingly important after the 21st century, especially in recent years. Although the name of the man is mentioned as the object of study, gender studies mostly cover women-oriented studies. Both in our country and in the world, the change in the social notion of women in the historicalprocess has brought the equality of men and women to be brought to the agenda/discussed more. This, in turn, fosters gender studies as well as feminism etc. it has been instrumental in the emerge of assertive and equally popular movements. Particulary, the fact that women have a say in the family economy by entering the business life and the increase in the literacy rate in favor of women can be counted among the factors that facilitate the emergence of this situation.

In this article, the female protagonists of Keloğlan tales which have an important place in the Turkish fairy tale corpus are examined in the context of gender studies briefly mentioned above. The tales, examined in the are taken from Naki Tezel’s “Türk Masalları”. All the heroines in the 12 Keloğlan tales in the book were evaluated under the sub-titles of “gender roles”, “power-women relationship” and “women in the context of hegemonic discourse”. As a result of the examination, it has been revealed that the general status and values of women in real life and values in Keloğlan tales are parallel.

Anahtar Kelimeler

Women, Keloğlan tales, Gender

Kaynakça

• Akal, C.B. (2003). İktidarın Üç Yüzü. Ankara: Dost Kitabevi.
• Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı. EKEV Akademi Dergisi, ICOAEF Özel Sayısı, 97-118.
• Bahtin, M.M. (2016). Söylem Türleri ve Başka Yazılar. (Çev. Okan N. Çiftçi), İstanbul: Metis.
• Boyraz, Ş. (2002). Binbir Gece Masallarının Yeniden Yayınlanması Dolayısıyla. Folklor/Edebiyat, 31: 248-252.
• Butler, J. & Weed, E. (2011). The Question of Gender: John W. Scott’s Critical Feminism. Indiana: Indiana University Press.
• Çelik, A. (2021). Hac Anlatılarında Yabancı İmajı. Millî Folklor, 17(130): 110-119.
• Ekici, M. (2005). Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış. Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Erken, J. (2018). Feminist Teori Işığında Muğla Masallarında Kadın Algısı. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 19(42): 163-186.
• Gedik, S. (2020). Masalların Eğitimsel İşlevleri. Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 3(1): 356-367.
• Görgün Baran, A. (2012). Davranış Bilimleri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Günay, V.D. (2013). Söylem Çözümlemesi. İstanbul: Papatya.
• Güngör, B. (2016). Söylem Analizinin Açılımları ve Romanda Bilgi, İktidar, İdeoloji. Dede Korkut, 10: 108-114.
• Harmancı, M. (2010). Türk Masallarında Keloğlan Tipi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Jan, I. (1997). Bir Varmış Bir Yokmuş. (Çev. Şeref Boyraz), Millî Folklor, 36: 45-48.
• Kıran, E. (2017). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Türkiye’de Çocuk Gelinler. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, ICOMEP Özel Sayısı, 1-8.
• Koyuncu Güçbilmez, B. (2005). İktidar ve Kadın: İktidar Kavramının Kadın Araştırmaları Çerçevesinde Yeniden Çözümlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kunos, I. (1925). Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: İkbal Kütüphanesi.
• Onur, H. ve Koyuncu, B. (2004). Hegemonik Erkekliğin Görünmeyen Yüzü: Sosyalizasyon Sürecinde Erkeklik Oluşumları ve Krizleri Üzerine Düşünceler. Toplum ve Bilim, 101: 31-50. Ölçer Özünel, E. (2006). Masal Mekânında Kadın Olmak. Ankara: Geleneksel.
• Önal, M.N. (2011). Muğla Masalları. Muğla: Muğla Üniversitesi.
• Özdemir, M. (2021). Mitten Medyaya Keloğlan. İstanbul: Arı Sanat.
• Sezer, M.Ö. (2014). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Evrensel.
• Somuncu, S. (2015). Romanda Bilgi İktidar İdeoloji. Ankara: Hece.
• Sözen, E. (1999). Söylem: Belirsizlik, Mübadele, Bilg,i Güç ve Refleksivite. İstanbul: Paradigma.
• Şen, S. (2008). Anadolu Masallarında Kadının Yeri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tezel, N. (2013). Türk Masalları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Tunç, E. (2020). Anadolu Sahası Türk Halk Hikâyelerinde Erkeklik Temsilleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tunç, E. (2021). Halk Hikâyelerinde Ataerkil Bir İdeoloji Olarak “Namus” ve Erkek Kimliğinin Kurgulanmasında Namus Düşüncesinin Üstlendiği İşlevler Üzerine. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(26): 11-33.