Siyami and His New Work: Hakayık u Dekayık

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 3, 1 - 26, 30.10.2022

Esma Şahin Öztaş

https://doi.org/10.34083/akaded.1168415

Öz

Sıyami, one of the 16th century poets, was a poet who remained hidden between the lines of biographical sources because none of his works was known until recently. The name Sıyami began to be mentioned with his first unearthed work Diwan and the Shehrengiz of Antioch (Antakya Şehrengizi) in his Diwan, and later it was revealed that he had a mathnawi named Huma vü Humayun. Hakayık u Dekayık is a newly identified work of the poet. With this work, the number of works of the poet that have come to light so far has reached four. Considering that author Ahdi mentioned him as a poet who wrote a lot, it is possible to say that Sıyami has other works waiting to be discovered in the libraries.
Sıyami’s work Hakayık u Dekayık which is the subject of this article is a mystical-allegorical mathnawi. The work, which has a copy in the Austrian National Library, is introduced with this article. In the article, first of all, the information in the biography sources was evaluated and the information about Sıyami, who is the owner of the work, was tried to be clarified. Then, information bearing clues about the identity and personality of the poet from some mecmuas were compiled and evaluated. After the poet’s already known works were introduced in general terms, the copy of the newly identified work was described and information was given about its content. The work is important in terms of reflecting the mystical identity of the poet compared to his other works. In addition, it is important in terms of contributing to the poet’s biography by confirming and reinforcing the information given by Ahdi as the poet explains his hometown in this work.

Anahtar Kelimeler

classical Turkish literature, mysticism, mathnawi, manuscript

Sıyâmî ve Yeni Bir Eseri: Hakâyık u Dekâyık

Öz

16. yüzyıl şairlerinden Sıyâmî, yakın zamanlara kadar herhangi bir eseri bilinmediği için adından söz edilmeyen, biyografik kaynakların satır aralarında saklı kalmış bir şairdi. Sıyâmî ismi, ilk olarak tespit edilen Dîvân’ı ve Dîvân içindeki Antakya Şehrengizi ile yakın zamanlarda anılmaya başlanmış, daha sonra Hümâ vü Hümâyûn adlı bir mesnevisi bulunduğu ortaya çıkmıştır. Hakâyık u Dekâyık şairin tespit edilmiş yeni bir eseridir. Bu eserle birlikte şu ana kadar şaire ait gün yüzüne çıkan eser sayısı dörde ulaşmıştır. Tezkire yazarı Ahdî’nin özensiz de olsa çok yazan bir şair olarak zikretmesine bakılırsa Sıyâmî’nin kütüphanelerde keşfedilmeyi bekleyen başka eserleri bulunması muhtemeldir.
Sıyâmî’nin makalenin konusu olan Hakâyık u Dekâyık eseri tasavvufi-alegorik bir mesnevidir. Avusturya Ulusal Kütüphanesi’nde bir nüshası bulunan eser bu makale ile tanıtılmıştır. Makalede önce tezkirelerde adı geçen Sıyâmîler arasından tanıtımı yapılacak eserin sahibi Sıyâmî ve hakkındaki bilgiler netleştirilmeye çalışılmıştır. Daha sonra bazı mecmualardan şairin kimliği ve kişiliği hakkında ipucu taşıyan bilgiler derlenerek değerlendirilmiştir. Şairin hâlihazırda bilinen eserleri genel hatlarıyla tanıtıldıktan sonra yeni tespit edilen eserinin nüsha tavsifi yapılmış ve konusu hakkında bilgi verilmiştir. Eser, diğer eserlerine kıyasla şairin tasavvufî kimliğini birebir yansıtması yanında memleketini bizzat kendi dilinden nakletmesiyle Ahdî’nin verdiği bilgiyi doğrulayıp pekiştirerek biyografisine sunduğu katkı bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

klâsik Türk edebiyatı, mesnevi, tasavvuf, yazma eser

Kaynakça

• Akbayar, N. (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmânî. (Eski Yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Albayrak Sak, V. (2019). Sıyâmî Divanı. Çizgi Kitabevi.
• Atik Gürbüz, İ. (2013). Sıyâmî, Mehmed Ali. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/siyami-mehmed-ali. [Erişim tarihi: 10.05.2022]
• Atik Gürbüz, İ. (2018). Mecmû‘atü’l-letâif ve sandûkatü’l-maârif. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57123,mecmuatul-letaif-ve-sandukatul-maarifpdf.pdf?0. [Erişim tarihi: 10.05.2022]
• Balić, S. (2006). Katalog der Türkischen handschriften der Österreichischen nationalbibliothek. Türk Tarih Kurumu.
• Başpınar, F. (2015). 16. yüzyıl klasik Türk edebiyatı şairlerinden Garâmî’nin Tezkiretü’ş-Şu‘arâ isimli şairnamesi”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (3), 1-32.
• Çavuşoğlu, M. (1970). Zati’nin Letayif’i. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (18), 25-51.
• Direkli, İ. (2022). Musammat mecmuaları ve Gencîne-i Eş’âr (Millî Ktp. Yz. A 1641) isimli musammat mecmuasının incelenmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ekinci, R. (2018). Vekâyiu’l-fuzalâ: Şeyhî’nin Şakâ’ik zeyli. (Ed. Derya Örs). Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• Erdem, S. (2013). Tezkire-i Şu’arâ-yı Yümnî. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Gürbüz, M. (2018). Kâbilî Sultân-ı hûbâna münâsib eş‘âr. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58582,sultan-i-hubana--munasib-esarpdf.pdf?0. [Erişim tarihi: 12.05.2022]
• Krafft, Albrecht (1842). Die Arabischen-Persischen und Türkischen handschriften der K.K. orientalischen akademie zu Wien. Beck.
• Kurnaz, C. & Tatcı, M. (2001). Tuhfe-i Nâilî: Dîvân şairlerinin muhtasar biyografileri I. Bizim Büro Yayınları.
• Sıyâmî. Hakâyık u Dekâyık. Avusturya Devlet Arşivi, Or HS 216.
• Sıyâmî. Hümâ vü Hümâyûn. Avusturya Ulusal Kütüphanesi (Österreichische Nationalbibliothek), Cod. Mixt. 1344.
• Solmaz, S. (2013). Ahdî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahdi-mdbir [Erişim tarihi: 10.05.2022]
• Solmaz, S. (2018). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâ’sı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0. [Erişim tarihi: 10.05.2022]
• Uzun, M. İ. (1994). Dede Ömer Rûşenî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 9), 81-83.
• Yazar, S. (2011). Anadolu sahası klâsik Türk edebiyatında tercüme ve şerh geleneği. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.