Aleksandr Grigoryeviç Bessonov ve Başkurt Masal Araştırmaları

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 429 - 438, 30.04.2023

Muvaffak Duranlı , Gonca Kuzay Demir

https://doi.org/10.34083/akaded.1203354

Öz

Sözlü kültür geleneğinin anlatmaya dayalı türleri içerisinde yer alan masallar, dünya milletlerinde olduğu gibi Türklerin de önemli kültürel miraslarından birini oluşturmaktadır. Avrupa’da halk bilimi çalışmalarının başlama tarihiyle eş zamanlı bir var oluş gösteren masal araştırma ve inceleme tarihi, Türk toplulukları özelinde değerlendirildiğinde 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında daha ziyade metin derlemeleriyle başlamış, ancak 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren inceleme çalışmalarına dönüşmüştür. Türk topluluklarının masal araştırmalarının başlangıcında özellikle Rus araştırmacıların büyük katkısı olmuştur. Bu araştırmacılardan biri de Aleksandr Grigoryeviç Bessonov’dur. Türk topluluklarının dil ve kültür ürünleri üzerine yapmış olduğu çalışmalarla dikkat çeken A. G. Bessonov, özellikle de Başkurt masallarının derlenmesi ve yayımlanmasında büyük bir yere sahiptir. Bu makalede; öncelikle A. G. Bessonov’un hayatı hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra Bessonov’un Başkurtların dili, alfabesi ve masalları üzerine yapmış olduğu çalışmalar üzerinde durulacaktır. Bessonov’un özellikle Başkurt masalları üzerine yapmış olduğu çalışmasının masal araştırmaları tarihindeki yeri ve önemi değerlendirilecektir. Makalede, Bessonov’un çalışmasının yayımlanmasını sağlayan Nikolay Dmitriyev’e de yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

masal, Başkurt, Rusça, Bessonov, Dmitriyev, fairy tale, Bashkir, Russian

Destekleyen Kurum

İKTİSADİ KALKINMA VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ

Proje Numarası

2022/RC-4

Aleksandr Grigoryeviç Bessonov and Bashkir Fairy Tale Research

Öz

Fairy tales, which are included in the narrative-based genres of the oral culture tradition, constitute one of the important cultural heritages of the Turks, as well as in the nations of the world. The history of fairy tale research, which has a simultaneous existence with the date of the beginning of folklore studies in Europe, is evaluated in the context of Turkish communities with compilations of texts at the end of the 19th century and the beginning of the century the 20th, it turned into review works at the second half of the 20th century,. At the beginning of the fairy tale research of Turkish communities, especially Russian researchers made a great contribution. One of these researchers was Aleksandr Grigoryevich Bessonov. A. G. Bessonov, who draws attention with the studies he has done on the language and cultural products of Turkish communities, in particularly, occupies a great place in the compilation and publication of Bashkir fairy tales. In this article; first of all, information about A. G. Bessonov's life will be given. Later, Bessonov's work on the language, alphabet and fairy tales of the Bashkirs will be discussed. The importance of Bessonov's work on Bashkir fairy tales, will be evaluated in the history of fairy tale research. The article will also include Nikolay Dmitriyev, who provided the publication of Bessonov's work

Anahtar Kelimeler

fairy tale, Bashkir, Russian, fairytale Bashkir, Russian, Bessonov, Dmitriyev

Proje Numarası

2022/RC-4

Kaynakça

• Akkubekov, Raşid Yumadiloviç (2006). Başkirskie Narodnıe Skazki o Jivotnıh: Tipologiya i Vzaimosvyaz s Pismennımi İstoçnikami. Kazan. Bessonov, Aleksandr Grigoryeviç (1907). Bukvar Dlya Başkir. Kazan. Tsentralnaya Tipografiya.
• Dmitriyev, Nikolay Konstantinoviç (1941). Başkirskie Narodnıe Skazki. Ufa. Başgosizdat.
• Ekba, Zarema Nazirovna & Karimova, Ramilya Nigamatyanovna (2021). Lingvistçeskoe Nasledie A. G. Bessonova Kak Dialektnıy Pamyatnik Başkirskogo Yazıka Naçala XX.. Oriental Studies, 14 (5), 1076- 1088.
• Ekba, Zarema Nazirovna, Normanskaya, Yuliya Viktorovna & Karimova, Ramilya Nigamatyanovna (2019). Tri Dialekta v ‘Bukvare Dlya Başkir’ A. G. Bessonova. Uralo- Altayskie İssledovaniya, 2 (33), 102- 112.
• Haruzina, Vera Nikolayevna (1898). Skazki Russkih İnorodtsev. Moskova.
• Husainova, Gulnur Ravilovna (2011). Publikatsii Tekstov i İssledovanniya Po Başkirskim Narodnım Skazkam (İz İstorii Başkirskoy Folkloristiki). Vestnik Başkirskogo Universiteta, 16, 3 (1), 1088- 1090.
• Husainova, Gulnur Ravilovna (2017). Başkirskie Volşebnıe Skazki: Poyetika i Tekstologiya. Moskova. Gilem
• Husainova, Leyla Midhatovna (2017). Alfavitı Başkirskogo Yazıka v XIX- Naçale XX Vekov. Vestnik Orenburgskogo Gosudarstvennogo Universiteta, 3 (203), 37- 42.
• İlminskiy, Nikolay İvanoviç (1861). Başkirskiy Rasskaz. Uçenıe Zapiski Kazanskogo Universiteta, III., 55- 59.
• Küçükmehmetoğlu, Ömer (2017). Başkurt Türkçesi Morfolojisinin İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Latıpova, Rida Marsovna (2005). Pismennıe İstoçniki Kontsa XIX- Naçala XX Vekov i İh Vliyanie Na Formirovanie Başkirskogo Literaturnogo Yazıka (Na Osnove Russkoy i Latinskoy Grafike). Ufa.
• Normanskaya, Yuliya Viktorovna (2022). Pervıe Tyurkskie Kirilliçeskie Knigi Na Platforme Lingvodok. Rodnıe Yazıki i Kulturı v Sovremennom İzmenyayuşçemsya Mira, 1, 43- 57.
• Oçerki Deyatelnosti Russkogo Geografiçeskogo Obşçestva za 170 Let 1845-2015 (2015), Moskova.
• Salihov, Ahat Gubayeviç (2019). Vklad A. G. Bessonova v İzuçenie Başkirskogo Folklora i Yazıka. Aktualnıe Problemı Gumanitarnoy Nauki: Folkloristika, Literaturovedenie, Etnografiya, İstoriya, Arheografiya, 476- 478.
• Samoyloviç, Aleksandr Nikolayeviç (1911). Otzıv O Rukopisnom Sobranii Tatarskih, Kirgizskih i Başkirskih Skazok A. G. Bessonova. Otçet İmp. Rus. Geograf. Ob- va za 1909 god, Petersburg, 106-109.
• Sevortyan, Ervand Vladimiroviç (1955). İz İstorii Razvitiya Sovetskoy Tyurkologii (Pamyati N. K. Dmitrieva). İzvestiya Akademii Nauk SSSR, Otdelenie Literaturı i Yazıka, XIV (2), 156- 169.
• Tikeyev, Fail Sultanoviç (2013). Başkirskoe Yazıkoznanie. Stanovlenie i İstoriya Razvitiya (1900- 1950 gg.). I, Ufa. Gilem.
• Tişkin, Aleksey Alekseyeviç (2004). Jiznennıy Put, Tvorçestvo, Nauçnoe Nasledie Sergeya İvanoviça Rudenko i Deyatelnost Ego Kolleg. Barnaul. İzdatelstvo Altayskogo Universiteta.
• Zaripov, Nurmuhammat Talipoviç (2008). Başkirskaya Bogatırskaya Skazka: Estetika Janra. Ufa.
• Zelenin, Dmitriy Konstantinoviç (1914). Velikorusskie Skazki Permskoy Gubernii. S Prilojeniem Dvenadtsati Başkirskih Skazok i Odnyu Meşçaryaksoy Skazkoy. Peterburg. Tipografiya V. A. Orlova