The Sources Used by Sabûhî Ahmed Dede in His Commentary on the Masnavi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 2009 - 2031, 30.12.2023

Ayşe Korkmaz

https://doi.org/10.34083/akaded.1380465

Öz

The Masnavi, written by Mevlana in Persian language in the thirteenth century, is one of the few works that has gained a great place in Turkish culture. In order for readers to understand this work, which hides a lot of mystical information, Masnavî commentaries began to be written from the XVth century onwards. Although these commentaries differ according to the scholarly, religious and Sufi background of the commentator, the sources they use basically overlap. We see that many sources such as grammar books, dictionaries, poetic works, works of history and biography, especially religious and Sufi sources, are used as basic sources in these commentaries. It is possible to see many of the sources used in other commentaries in İhtiyârât-ı Sabûhî, written by Sabûhî Ahmed Dede, one of the commentaries on the Masnavi. Sabûhî used a great number of religious, Sufi and literary sources in his work both thanks to the good education he received and as a result of his own knowledge. This study attempts to elucidate the sources employed in the commentary on the Masnavi, entitled İhtiyarat-ı Sabûhî, with the appropriate examples.

Anahtar Kelimeler

İhtiyârât-ı Sabûhî, Masnavî commentary, Sabûhî Ahmed Dede, sources

Sabûhî Ahmed Dede'nin Mesnevî Şerhinde Kullandığı Kaynaklar

Öz

Mevlânâ'nın XIII. yüzyılda Farsça kaleme aldığı Mesnevî, Türk kültüründe büyük bir yer edinmiş sayılı eserlerdendir. İçerisinde pek çok tasavvufî bilgi gizleyen bu eserin, okuyucular tarafından doğru anlaşılabilmesi için XV. yüzyıldan itibaren Mesnevî şerhleri yazılmaya başlanmıştır. Bu şerhler; şârihin ilmî, dinî, tasavvufî birikimine göre farklılık gösterse de temelde kullandıkları kaynaklar örtüşmektedir. Başta dinî-tasavvufî kaynaklar olmak üzere; gramer kitapları, lügatler, manzum eserler, tarih ve biyografi eserleri gibi pek çok kaynağın bu şerhlerde temel kaynak olarak kullanıldığını görmekteyiz. Mesnevî şerhlerinden biri olan Sabûhî Ahmed Dede tarafından yazılmış İhtiyârât-ı Sabûhî'de de diğer şerhlerde kullanılan kaynakların birçoğunu görebilmek mümkündür. Sabûhî, hem almış olduğu iyi eğitim sayesinde hem de kendi birikimi neticesinde eserinde çok sayıda dinî-tasavvufî ve edebî kaynak kullanmıştır. Bu çalışmada İhtiyârât-ı Sabûhî adlı Mesnevî şerhinde kullanılan kaynaklar örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İhtiyârât-ı Sabûhî, kaynaklar, Mesnevî şerhi, Sabûhî Ahmed Dede

Kaynakça

• Ali Enver (H.1309). Semâhâne-i edeb. Âlem Matbaası.
• Altun K. (1997). Tezkire-i Mucîb (inceleme-tenkitli metin-dizin sözlük). AKM Yay.
• Ayvansarâyî Hafız Hüseyin (2013). Vefayât-ı Ayvansarâyî. (Ramazan Ekinci Haz.). Buhara Yayınları.
• Başçetin, M. Y. (2019). Klasik Şerhlerin Metodolojisi. Temizyürek, Fahri (Ed.) Prof. Dr. A. Halûk Dursun Anısına Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu Dil-Tarih-Coğrafya 6-8 Aralık 2019 (s. 197-225). Asos Yayınevi.
• Çınarcı, M. N. (2020). Mesnevî Şerhlerinin Kaynakları. Abdirrassilova, Gulmira; Konyrbayeva, Sarash (Ed.) Al Farabi Journal 8. International Conference on Social Sciences 21-22 July 2020 Almaty Kazakhstan (s.316-320).Farabi Publications.
• Çınarcı, M. N. (2022). Muhammed Es’ad Dede’nin şerh-i Mesnevî’de referans aldığı kaynaklar, International Journal of Filologia (IJOF), (8), 24-40.
• Dağlar A. (2007). Vassâf Tarihi Şerhinden Hareketle Şerh Kaynakları Meselesi, Turkish Studies. 2 (4), 293-307.
• Esrar Dede (2000). Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. (İlhan Genç Haz.). AKM Yay.
• Güleç İ. (2008). Türk Edebiyatında Mesnevî tercüme ve şerhleri. Pan Yayıncılık.
• İsmail Beliğ (1999). Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyl-i Zübdetü’l Eş’âr. (Abdülkerim Akdulkadiroğlu Haz.). AKM Yayınları. Kabaklı A. (1976). Mevlânâ. Toker Yayınları.
• Korkmaz A., Töre E. (2022). İhtiyârât-ı Sabûhî'nin nüshaları hakkında. Karaismailoğlu, A., Şafak, Y. (Ed.), Mevlânâ Araştırmaları 8, (1. Baskı, s. 105-137). Akçağ Yay.
• Korkmaz A. (2021). Sabûhî Ahmed Dede’nin İhtiyârât-ı Sabûhî Adlı Mesnevî Şerhi (IV.-VI. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük) (Tez No. 697882) [Doktora Tezi Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giriş.jsp
• Mehmed Süreyya (1996). Sicilli-i Osmanî. (Nuri Akbayar Haz.). Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Sabûhî Ahmed Dede, İhtiyârât-ı Sabûhî, Konya Mevlana Müzesi Kütüphanesi, Mensur, No: 2085.
• Sabûhî Ahmed Dede, İhtiyârât-ı Sabûhî, Konya Mevlana Müzesi Kütüphanesi, Mensur, No: 2086.
• Sahih Ahmed Dede (2003). Mevlevîlerin Tarihi. (Cem Zorlu Haz.). İnsan Yay.
• Töre E. (2021a). Anadolu Sahası Türkçe Mesnevî Şerhlerinin Yazılış Sebepleri. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, (61), 232-251.
• Töre E. (2021b). Sabûhî Ahmed Dede’nin İhtiyârât-ı Sabûhî Adlı Mesnevî Şerhi (1.-3. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük) (Tez No. 699330) [Doktora Tezi Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giriş.jsp