Kutadgu Bilig’de Acelecilik ve Sabır Kavramları

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 2739 - 2756, 30.12.2023

Sümeyra Alan

https://doi.org/10.34083/akaded.1384471

Öz

Olan yahut olacak bir durum karşısında telaş ve acele etmeden bekleme anlamına gelen sabır, dünya üzerindeki çoğu din ve öğretide inanırlardan istenilen bir erdemdir. Kuran-ı Kerim’de belirtildiği üzere sabrın zorluğunu bilen yüce Allah, kullarının her türlü bela ve musibete karşı göstereceği sabır karşısında onları müjdelemiş ve sabredenlere çeşitli mükâfatlar vadetmiştir. O hâlde kişi kendisine verilen nimetlerin ve sıkıntıların geçici olduğunun bilinciyle hareket etmeli bunun bir imtihan olduğunun farkında olmalıdır. Bunun farkında olan kâmil insan ise nimetin varlığında da yokluğunda da sabır göstererek hareket eden arzu ettiği durumun hemen gerçekleşmesi için aceleci bir tavır sergilemeyen kişinin faziletidir. XI. yüzyılda Yusuf Has Hâcib tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig, ideal bir devletin ve devlet liderinin sahip olması gereken özellikleri, hem lidere hem de yurttaşlara düşen görevleri ve ahlak kurallarını içeren bir eser olmasıyla bilinmektedir. Eser boyunca sembolik karakterler aracılığıyla her iki dünyada mutlu olmanın bilgisi ve bunun gerekleri anlatılır ve konuyla alakalı diyaloglara yer verilir. Bu diyaloglarda sıkça karşımıza çıkan sabır gösterme ve aceleci tutumdan uzak durma eylemi çalışmanın kavram alanını oluşturmuştur. Adı geçen eserde acelecilik ve sabırla alakalı beyitler taranarak tespit edilmiş; günümüz açıklamalarıyla birlikte verilmiştir. Beyitlerin taşıdığı değer üzerinden çeşitli başlıklara ayırdığımız çalışma aracılığıyla gerekli yorumlama ve değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, acelecilik, sabır, erdem.

The Concepts of Haste And Patıence In Kutadgu Bilig

Öz

Patience, which means waiting without haste and hurry in the face of a situation that has happened or will happen, is a virtue required from believers in most religions and teachings in the world. As stated in the Holy Qur'an, Almighty Allah, who knows the difficulty of patience, has given good news to His servants for their patience against all kinds of calamities and calamities and promised various rewards to those who are patient. In that case, a person should act with the awareness that the blessings and troubles given to him are temporary and be aware that this is a test. The perfect person, who is aware of this, is the virtue of a person who acts patiently in the presence or absence of blessing and does not act hastily in order for the desired situation to be realized immediately. Kutadgu Bilig, written by Yusuf Has Hâcib in the 11th century, is known for being a work that includes the characteristics of an ideal state and state leader, the duties of both the leader and the citizens, and moral rules. Throughout the work, the knowledge and requirements of being happy in both worlds are explained through symbolic characters, and relevant dialogues are included. The act of showing patience and avoiding hasty attitude, which we frequently encounter in these dialogues, constituted the concept area of the study. In the aforementioned work, the couplets related to hastiness and patience were scanned and identified; they are given together with today's explanations. Necessary interpretations and evaluations have been made through the study, which we have divided into various headings based on the value of the couplets.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, haste, patience, virtue.

Kaynakça

• Aktan, H. (2022). Kefâet. TDV İslâm Ansiklopedisi, 25, 166-168.
• Arat, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I. (Metin). TDK Yayınları (→KB).
• Arat, R. R. (1959). Kutadgu Bilig II. (Tercüme). TTK Basımevi (→KB).
• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III. (İndex), Eraslan, K., Sertkaya, O. F. & Yüce, N. (Ed.). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Arslan, M. (1986). Kutadgu Bilig’deki ahlak ve siyaset felsefesi. İstanbul Journal of Sociological Studies, 21, 23-49.
• Ateş, A. (2019). Aile içi iletişimde sabır. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(15), 61-90.
• Çağatay, S. (1967). Kutadgu Bilig’de Odgurmış’ın kişiliği. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 15, 39-49.
• Çağrıcı, M. (1998). Hilim. TDV İslâm Ansiklopedisi, 18, 33-36.
• Çağrıcı, M. (2008). Sabır. TDV İslâm Ansiklopedisi, 35, 337-339.
• Doğan, M. (2014). Dinlerde ve İslam kültüründe sabır. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 93-130.
• Doğan, M. (2017). Sabır psikolojisi: pozitif psikoloji bağlamında bir araştırma. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 17(2), 217-220.
• Karacoşkun, M. D. (2005). Kur’ân bağlamında olumsuz davranışlara psikolojik yaklaşımlar. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(1), 87-100.
• Kasapoğlu, A. (2006). İnkâr ve acelecilik karakteri. Kelam Araştırmaları, 4(1), 91-112.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Kök, A. & Eker, Ö. (2019). Yusuf Kutadgu Bilig’de Odgurmış’a Türkçe ne söyletir. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 3(1), 20-59.
• Önal, R. (2008). Kur’ân’da imânî ve ahlâkî bir tavır olarak sabır. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 439-466.
• Soysaldı, H. M. & Turğut, A. (2022). Sosyal barışı bozan acelecilik, ön yargı, damgalama ve ayrımcılığın Kur’ân perspektifinde sosyo-psikolojik boyutu. İlsam Akademi Hakemli Dergisi, 2(2), 323-368.
• Şeker, F. M. (2010). Kutadgu Bilig tasavvufî açıdan nasıl okunabilir? İslâm Araştırmaları Dergisi, 24, 25-62.
• Acele Edilmesi ve Acele Edilmemesi Gereken Durumlar (t.y.). https://www.egitimhane.com/peygamberimizin-hadis-ve-sunnetleri-k104088-6240.html.
• Bakara 45 (t.y.) http://www.normalift.com/kitap/files/KURTUB/AYT/002/45.htm.
• Güncel Türkçe Sözlük (t.y.). Erişim tarihi: Haziran 7, 2023, https://sozluk.gov.tr/
• Karagöz, İ. (2022, 8 Eylül). Kur’ân ve Hadislerin Işığında Sabır ve İnsan. https://dergi.diyanet.gov.tr/makaledetay.php?ID=19781#.