Bir Münâcât Örneği Olarak Kul Deli Münâcâtı

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 1044 - 1063, 30.08.2024

Orhan Ay

https://doi.org/10.34083/akaded.1501921

Öz

Allah’a yalvarmak, yakarmak, istek ve niyâzda bulunmak anlamlarına gelen münâcât, Türk edebiyatının ilk dönemlerinden beri kullanılan bir türdür. Manzum ve mensur şeklinde yazılan münâcâtlar İslâmiyet’ten sonra ilk olarak Arap edebiyatında ortaya çıkmış, oradan Fars ve Türk edebiyatlarına geçmiştir. Klasik Türk edebiyatında ilk örneği Ahmed Fâkih tarafından yazılan münâcât, bu edebiyatın son devri olan XIX. yüzyıla kadar etkisini artırarak devam etmiştir. Müstakil münâcâtlar olduğu gibi mürettep dîvânlarda, mesnevi ve değişik manzum eserlerde münâcât kısımlarına rastlamak mümkündür. Münâcâtlar günahlardan nedamet edip pişmanlıkla Allah’a tövbe ve istiğfar niyetiyle yazıldığından edebi kaygılardan uzak, içten ve samimi bir üslup; sade ve anlaşılır bir dille yazılmışlardır. Türk edebiyatında genel olarak aruzun kısa kalıpları kullanılmakla beraber çalışmamızın konusunu teşkil eden Kul Deli Münâcâtı’nda olduğu gibi bestelenmek amacıyla 8’li hece ölçüsüyle yazılan ve nakaratlar ihtivâ ettiğinden belirli bir ezgiyle söylenen münâcâtlar da mevcuttur. Bu çalışmayla kaynaklarda hayatı hakkında herhangi bir bilgiye rastlanmayan Şair Kul Deli’ye ait Diyanet İşleri Başkanlığı Yazma Eserler Kütüphanesi Dewey 810 23 numarada kayıtlı yazmanın 57a-59a varakları arasında yer alan münâcâtın transkripsiyonu ve tahlili yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı, Münacat, Kul Deli, Kul Deli Münacatı

THE MUNAJAT IN TURKISH LİTERATURE ANT THE MUNAJAT OF KUL DELİ

Öz

Munajat, which means begging, pleading, requesting and supplicating to Allah, is a genre that has been used since the early periods of Turkish literature. Munajats written in verse and prose first appeared in Arabic literature after Islam, and from there they passed on to Persian and Turkish literature. Munajat, the first example of which was written by Ahmed Fâkih in classical Turkish literature, dates back to the 19th century, the last period of this literature. It continued to increase its influence until the century. It is possible to come across sections of munajat in composed divans, mesnevi and various poetic works, as well as in independent munajats. Since the supplications are written with the intention of regretting sins, repenting to Allah and seeking forgiveness, they have a sincere and sincere style, far from literary concerns; They are written in simple and understandable language. Although short forms of aruz are generally used in Turkish literature, there are also munajats that are written in 8-syllable meter and sung with a certain melody because they contain refrains, as in the Kul Deli’s Munajat, which is the subject of our study. In this study, the supplication between the pages 57a-59a of the manuscript registered in the Manuscripts Library of the Presidency of Religious Affairs, Dewey 810 23, belonging to the poet Kul Deli, about whose life there is no information in the sources, was transcribed and analyzed.

Anahtar Kelimeler

Turkish Literature, Munajat, Kul Deli, The Munajat of Kul Deli

Kaynakça

• Demirayak, K. ( 2018). Arap-İslâm Edebiyatı Manzum Münâcâtlarda Şekil ve Muhtevâ. Fenomen Yayınları.
• Dini Terimler Sözlüğü. (2009). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Elçin, Ş. (1988). Halk Edebiyatı Araştırmaları I. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Erdoğan, M. (2009). Divan Şiirinde Ortak Mahlas Sorunu ve Kabûlî Örneği. ERDEM İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 53/ 55-82.
• İmam Nevevî. (1991). Riyâzü’s-sâlihîn Tercüme ve Şerhi. c. 2. (Çev.İhsan Özkes). Kahraman Yayınları.
• İsen, M. (1989). Türk Edebiyatında Mahlasdaş Şairler. Milli Eğitim Yayınları.
• Kartal, M. A. (2018). Bir Nebevi Gelenek Olarak Münâcât ve Ebu’l-Hasan Harakânî’nin Yeni Bulunan Bir Münâcâtı. Turkish Studies, 13(2) , 491-515.
• Kaya, D. (2003). Âşık Edebiyatına Giriş. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yay.
• Koçin, A. (2011). Türk Edebiyatında Münâcât. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Koz, M. S. (1987). “Âşık Edebiyatımızda Ortak Mahlaslar Sorunu”. I. Uluslararası Türk. Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri Eskişehir: Yunus Emre Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları.
• Kul Deli Münâcâtı. Diyanet İşleri Başkanlığı Yazma Eserler Kütüphanesi, Nu: 810. 23, 57a-59a.
• Kuran Yolu Meali. (2015). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Macit, M. (2020). “Münâcât”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 31, 562-564.
• Pala, İ. (2022). Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü. Kapı Yayınları.
• Şemseddin Sami. (1996). Kamûs-ı Türkî. Çağrı Yayınları.
• Uludağ, S. ( 1997). “Hallâc-ı Mansûr”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 15, 377-381.
• Uludağ, S. (1991). “Aşk”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 4, 11-17.
• Uludağ, S. (1995).Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Marifet Yayınları.