AN EXAMPLE OF A VERSE QUR’AN FORTUNE-TELLING IS REGISTERED IN THE NATIONAL LIBRARY: “FALU’L KUR’ANI’L-KERIM”

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 1077 - 1101, 30.08.2024

Özlem Güngör Sert

https://doi.org/10.34083/akaded.1505916

Öz

Throught history, umans, driven by curiosity about the unknown, have sought to discover the future, attemting to control their destiny using various methods and techniques. As a result, many forms of fortune-telling such as astrology, bird reading, paper reading, stone reading, water reading, and book reading have emerged, creating a tradition of fortune-telling in almost every society. Turkish Islamic civilization, the history of this tradition, which has been ongoing since ancient times, dates back to the pre-Islamic period. The reason for the longevity and enduring appeal of fortune-telling lies in the human curiosity or desire to learn the unknown future.
Humans have used various or situations as tools for fortune-telling, interpreting the language of plants and fruits, the indications of animals, the stars in the sky, and the twitching of human bodies in an effort to uncover the unknown. Although fortune-telling is prohibited in the Qur’an, Qur’anic texts have been used as materials for fortune-tellingamong Muslim societies and Qur’anic fortunes have been written in verse, prose, or verse-prose forms. The text we are working on was written in verse. In verse Qur’an fortune-telling based on the interpretation of letters, the number of couplets in which the letters are interpreted varies from work to work. In some texts, the letters are interpreted with a single couplet, in some with two, in some with three, in some with four and in some with more couplets.
In the introductory sections of the works there are some religious rituals that must be performed before fortune telling. There are, making the intention, performing ablution, saying salawat to the prophet by reciting three Fatihas and three Ikhlas. These religious duties generally appear similarly in all texts. In addition to these, the introductory sections also contain information on how to fell fortunes.
In this study, in order to unearth these works of literary importance, we will examine a work registered under the title “Falu’l-Kur’ani’l-Kerim” in the Nationaly Library under collection number “06 Mil Yz B 947/24” to contribute to our literature by examining the manuscript’s edition, form, and content characteristics. Subsequently, we will publish the text and include the original version in our study. Through this work, we aim to add another example of poetic Qur’anic fortune-telling, contributing to the world of knowledge up to the present day.

Anahtar Kelimeler

Classical Ottoman literatüre, falnama, prophecy, the Qur’anic fortune-telling, in verse fortune-telling.

Millî Kütüphane’de Kayıtlı Manzum Bir Kur’ân Falı Örneği: “Fâlu’l-Kur’âni’l-Kerîm”

Öz

Tarih boyunca meçhule karşı tecessüs duygusu ile geleceği keşfetmenin peşinde olan insanoğlu, çeşitli araç ve teknikleri kullanarak kaderine hükmetmeye çalışmıştır. Bunun sonucu olarak da yıldız falı, kuş falı, kâğıt falı, taş falı, su falı ve kitap falı gibi pek çok fal türü ortaya çıkmış; hemen hemen her toplumda fal bakma geleneği oluşmuştur. Türk-İslâm medeniyetinde de çok eskilerden beri süregelen bu geleneğin tarihçesi, İslâmî dönemin öncesine dek uzanmaktadır. Fal bakmanın, hem tarihinin bu denli eski olmasının hem de her devirde ilgi çekmesinin sebebi “geleceğe duyulan merak ya da gaybı öğrenme isteği” olmuştur.
İnsanoğlu yeryüzündeki bitkilerle meyvelerin dilinden, hayvanların işaret ettiği durumlardan, gökyüzündeki yıldızlardan, insanların vücudundaki seğirmelerden yola çıkarak pek çok durumu veya nesneyi fal aracı olarak kullanmış ve bilinmezi öğrenmek için çabalamıştır. Kur’ân-ı Kerîm’de fal bakmak yasaklanmış olmasına rağmen, zaman içinde Müslüman toplumlar arasında Kur’ân-ı Kerîm, fal malzemesi olarak kullanılmış ve Kur’ân falları da manzum, mensur veya manzum-mensur olarak kaleme alınmıştır. Üzerinde çalışma yaptığımız metin, manzum olarak yazılmıştır. Harflerin yorumu temelli manzum Kur’ân fallarında harflerin yorumlandığı beyit sayıları eserden esere farklılık göstermektedir. Harfler bazı metinlerde tek beyitle, bazılarında ikişer, bazılarında üçer, bazılarında dörder ve bazılarında da daha fazla beyitlerle yorumlanmıştır.
Eserlerin giriş kısımlarında yer alan bölümlerde fala bakmadan önce yapılması gereken bir takım dinî vecîbeler yer almaktadır. Bunlar; niyet tutmak, abdest almak, üç Fatiha ve üç İhlas okuyarak Hz. Peygamber’e salavât getirmektir. Bu dinî vecîbeler genel olarak tüm metinlerde benzer şekilde karşımıza çıkmaktadır. Falnâmelerin giriş bölümlerinde, bunlara ek olarak falın nasıl bakılacağına dair bilgiler de bulunur.
Bu çalışmada, edebî önemi haiz olan bu eserlerin, gün yüzüne çıkarılması için Millî Kütüphane’de “06 Mil Yz B 947/24” koleksiyon numarasında “Fâlu’l-Kur’âni’l-Kerîm” adıyla kayıtlı eser incelenerek eserin nüsha, şekil ve içerik özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. Ardından metin neşredilmiş ve neşredilen nüshanın görüntüleri çalışmaya eklenmiştir. Hazırlanan bu çalışmayla da günümüze değin değerlendirilen manzum Kur’ân falı örneklerine bir yenisi daha eklenip bu vesileyle de ilim âlemine katkı sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Osmanlı edebiyatı, falnâme, kehânet, Kur’ân falı, manzum fal.

Kaynakça

• Aydın, M. (1995). “Fal”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 12/134-138. TDV Yayınları.
• Avcı, İ. (2018). Ali Uşşâkî’nin manzum Kur’ân falı: Sürûrnâme. Bir devr-i kadîm efendisi Prof. Dr. Tahir ÜZGÖR’e armağan (Aslan, Ü., Taş, H. ve Zülfe Ö., Ed.), 83-103. İlahiyat Yayınları.
• Baştürk, Ş. & Durmaz, G. (2020). Fâl-i Türkî-i manzum. Emin Yayınları.
• Ceylan, Ö. (2021) “Eyâ fâl issi gör fâlin ne oldu” kur‘adan Kur’ân’a bir fal mesnevîsi. İskender Pala armağanı (Gür N. Ed.), 334-374. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Durmaz, G. & Baştürk, Ş. (2019). Bir Kuran falı örneği: Fâl-i Türkî-i manzûm ve dil özellikleri. Oğuz Türkçesi Araştırmaları Dergisi, (1), 1-22.
• Duvarcı, A. (1993). Türkiye’de falcılık geleneği ile bu konuda iki eser: Risâle-i Falnâme li Ca’fer-i Sâdık ve Tefe’ülnâme. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eroğlu, S. (2020). Manzum bir Kur’an falı -Floransa Laurenziana Kütüphanesi nüshası-, 2nd international congress on academic studies in philology (BICOASP) book of congress proceedings, 315-335.
• Ersoylu, H. (1997). Fal, falname ve bir çiçek falı: Der Aksâm-ı Ezhâr. Türkiyat Mecmuası, 20, 195-254.
• Ertaylan, İ. H. (1951). Falnâme. Sucuoğlu Matbaası.
• Fâl-ı Türkî-i Manzûm. Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi (Ulucami 3521/8), vr. 145-147.
• Fâlu’l-Kur’âni’l-Kerîm. Millî Kütüphane, (06 Mil Yz B 947/24), vr. 133b-134b.
• Feda’î, Alî Bâlî el-Edirnevî. Dîvân. Millî Kütüphane, (06 Mil Yz A 862), vr. 125b-127b.
• Gülhan, A. (2015). Türk kültüründe fal ve isimlerle ilgili bir manzum falname örneği. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15, 195- 222.
• Koşik, H. S. (2017). Müellifi bilinmeyen manzum bir Kur’ân falı. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 3(4), 127-141.
• Mecmûa-i Eş’âr ve Münşe’ât. Millet Yazma Eser Kütüphanesi, (AEMnz699), vr. 170b-174b.
• Özkat, M. (2018). Türk edebiyatında harflerin yorumuna dayalı Kur’ân falları ve XIX. yüzyıla ait manzum bir örnek. I. Uluslararası Develi -Âşık Seyrani ve Türk Kültürü Kongresi- Türk Kültürü Bildirileri, 269-311.
• Sezer, S. (1998). Osmanlı’da fal ve falnameler. Milliyet Yayınları.
• Sümbüllü, Y. Z. (2008). İlm-i tefe’ül ve tefe’ül-nâme (Kur’ân falı) üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 383-391.
• Şahin, H. (2005). Fâl Be Hazâ Kitâb-ı Muhammed. Kebikeç, 20, 71-80.
• Şanlı, İ. (2003). XVI. yüzyıl divan şâiri Fedâyî ve fâl-nâme-i Kur’ân-ı ‘azîm’i. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 161-178.
• Şenödeyici, Ö. & Koşik, H. S. (2015). En muteber kaynaktan gaybı öğrenmek: Bir Kuran falı manzumesi. Littera Turca/ Journal of Turkish Language and Literature, 1(1), 71-96.
• Şenödeyici, Ö. & Koşik, H. S. (2017). Osmanlının gizemli ilimleri I. Kesit Yayınları.
• Şenödeyici, Ö. (2022). “Okült ilimlere kaynaklık etmesi açısından Kur’an ve manzum bir Kur’an falı”, TÜRKBİTİG Kültür Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 66-89.
• Temizkan, M. (2007). Bir Kur’an falı. Milli Folklor Dergisi. 74, 70-74.
• Uzun, M. (1995). “Falnâme”. TDV İslam Ansiklopedisi. 12/141-144. TDV Yayınları.
• Vural, H. (2017). Fal bakma geleneği ve bir fâl-ı Kur’ân. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, V, 2, 95-114.
• Yıldız, A. (2010). Manzum bir Kur’an falı. İSTEM (16), s. 181-198.
• Zühdü b. Ahmed Hilmi (1306/1887). Manzûme-i fâl-i Kur’ân. Çorum Hasan Paşa Yazma Eser Kütüphanesi, (19 Hk 4103/5), vr. 41a-43b.