TÜRKMERKEZLİ YAKLAŞIMDAN AVRUPA MERKEZLİ YAKLAŞIMA GEÇİŞTE HÜMANİZMA / HUMANISM: THE TRANSITION FROM TURKISCHCENTERED APPROACH TO EUROCENTRIC APPROACH

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 4, 1 - 25, 26.12.2015

Şenol Durgun

Öz

Makale; Kurtuluş Savaşı sonrası kurulan yeni devletin siyasi ve hukuki alanda yapmış olduğu düzenlemelerinin içeriğinin doldurulması konusundaki sorun üzerine odaklanmaktadır. Modernleşme sürecinde Batılı tarzda bir reform anlayışı genel doğru olarak kabul edilse de, Batı’nın hangi tarzının reformlar için alınması gerektiği tartışma konusuydu. Bu tartışmalar sadece entellektüel temelde olan tartışmalar değildi. Aynı zamanda siyasal kadro içinde de olan tartışmalardı. Osmanlı’nın son döneminde başlayan Batılılaşma tartışmaları Cumhuriyet’in kuruluşu ile devam etmiş ve 1930’lı yıllara gelindiğinde, Batı’nın asimilasyonu endişesiyle eleştirilmeye başlanmıştı. Bunun üzerine Atatürk’ün öncülüğünde Avrupamerkezci yaklaşımdan uzaklaşılarak Türkmerkezli yaklaşıma yönelinmişti. Atatürk’ün vefatına kadar süren bu yaklaşım, Atatürk sonrası, yani İnönü döneminde terk edilerek tekrar hümanist anlayış doğrultusunda Avrupamerkezli yaklaşıma geçmişti. Ancak Batılılaşma hareketlerinin başlangıcından beri var olan “Nasıl bir Batılılaşma?” tartışması gibi, hümanist anlayış doğrultusundaki Avrupamerkezci yaklaşımda da benzer tartışmalar yaşanmıştı. Böylece bu tartışmalar farklı hümanist anlayışlar ortaya çıkarmıştı. Dolayısıyla makale bir dönem hem siyasal ve eğitim alanında hem de entellektüel sahada baskın tartışma konusu olan hümanizma üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Hümanizma, Türkmerkezli, Avrupamerkezli, Klasik Batı  Evreni, Klasik  Türk Evreni

The article focuses upon the issues related to fulfilling the contents of those political and legal orders put into effect by the new state established after the Independence War. Even though it was generally accepted a westernist approach in the modernization process, the dispute was over what manner of the West to be preferred. It was not only the focus of the intellectuals, but also of the political elites. The dispute over Westernization, which had started in the last period of Ottoman State, continued by the establishment of the Republic and had an increase in the 1930s with a concern on the consequences of possible assimilation. Upon that concern, there was a shift from the Eurocentered approach to a Turkishcentered approach in the leadership of Atatürk. This change of approach had continued until the death of Atatürk. By the rule of İnönü, a retrospective move to Eurocentered approach with hümanist perspective took place. As seen in the arguments over Eurocenterism, this time a dispute rose over what humanites perspectives to be adopted. The article concentrates on humanism that was the dominant subject not only in the political, educational spheres but also intellectual discourse in this periodof time.

 

Key Words: Humanism, Turkishcentered Approach, Eurocentered Approach, Classic Western Universe, Classic Turkish Universe

 

Kaynakça

• AKKAYA, Bülent; “İnönü Dönemi Kültür Politikalarında Hümanizm”, History Studies, Volume 4/1, 2012.
• AKYILDIZ, Kaya; “Mavi Anadoluculuk”, Ed. Uygur Kocabaşoğlu, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce -Modernleşme ve Batıcılık-, 4. Baskı, Cilt 3, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
• DOĞAN, Mehmet Can; “Yücel” Dergisinin Fikri ve Edebi Tahlili”, Gazi Türkiyat, Sayı 3, Güz 2008.
• ERGÜL, Selim Temo; “Dil, Siyaset ve Edebi Eleştiri Bağlamında Mavi Anadolu Hareketi”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 7, Sayı XIX, Eylül 2014.
• HACIİBRAHİMOĞLU, Işıl Çakan; Cumhuriyet ve Hümanizma Algısı, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2012.
• KARACASU, Barış; “Mavi Kemalizm-Türk Hümanizmi ve Anadoluculuk-“, Ed. Ahmet İnsel, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Kemalizm-, 5. Baskı, Cilt 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• KESKİN, Yusuf; “Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel Döneminde Ortaokul-Lise Tarih Programları ve Ders Kitaplarındaki Dönüşüm”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı 30, Mayıs-Haziran 2012.
• KONUK, Kader; Doğu Batı Mimesis -Auerbach Türkiye’de-, Çev. Can Evren, Metis Yayınları, İstanbul2013.
• NAUERT, Charles G.: Avrupa’da Hümanizma Ve Rönesans Kültürü, Çev. Bahar Tırnakçı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• ÖZÇELEBİ, Betül; “Türk Edebiyatında hümanist Eleştiri Anlayışının Temelleri”, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları-ICANAS, 10-15 Eylül 2007 Ankara, Bildiri Kitabı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara, 2008.
• SEZEN, Yümni; Hümanizm ve Türkiye, İz Yayıncılık, İstanbul 2005.
• SİNANOĞLU, Suat; Türk Hümanizmi, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988
• ŞAKAR, Akif Şakir; Kısaca Humanizma ve Doğu’nun Geriliği, Baha Matbaası, İstanbul, 1960.
• YILDIRIM, Emre; “Erken Cumhuriyet Yılları Milli Kimlik Tartışmaları: Hasan Ali Yücel ve Türkiye’de Hümanizma Arayışları”, Turkish Studies, Volume 8/7 Summer 2013.
• ZEKİYAN, Boğos: Hümanizm (İnsancılık) -Düşünsel İçlem ve Tarihsel Kökenler-, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2005.