YARGI KARARLARINDA KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK İLKESİ VE KADIN ERKEK EŞİTLİĞİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 8, 19 - 44, 28.12.2017

Jülide Gül Erdem

Öz

Bilinen en eski tabletlerde dahi hükümdarların hayata geçirmiş olmakla
övündüğü ve bir şekilde kanun koyuculardan, filozoflara herkesin ülküsü olarak
ortaya konan eşitlik ilkesi, modern hukuk anlayışının en temel hedeflerinden
biridir. Eşitlik yolunda yapılan hukuki ve siyasi mücadeleler neredeyse
insanlık yaşıttır ve son derece zorlu geçmiştir. Bugün en azından hukuk
devletinin en temel ilkelerinden biri olduğu konusunda tartışma yoktur. Ancak
nasıl değerlendirilip hayata geçirileceği ve hukuk tarafından nasıl güvenceye
alınacağı konusunda pek çok farklı yorum vardır. İlke 1982 Anayasası’nın 10.
maddesinde düzenlenmiştir. Madde, 2004 ve 2010 yıllarında değişikliğe uğramıştır.
Bu değişikliklerle kadın erkek eşitliği vurgulanmış ve bu konuda devlete açıkça
sorumluluk verilmiştir. Ayrıca yaşlılar, çocuklar, şehit yakınları, gaziler ve
özürlüler için alınacak tedbirlerin eşitliğin ihlali olmayacağı belirtilmiştir.
Ancak tabiiki eşitliğin anayasa da olsa bir yasal metinde nasıl ye aldığından
çok nasıl hayat bulduğu önemlidir. Bu noktada idari uygulamalar ve
uygulamaların yargısal kararlarda yorumlanışı çok büyük önem taşımaktadır.
İlkenin sistem içinde nasıl yaşayacağı, bir anlamda yargı kararlarıyla
şekillenmektedir. Bu çalışmada, Anayasa Mahkemesi ve Danıştay’ın ilkeyi nasıl
yorumladığı ele alınmaktadır. Özellikle bu iki yüksek mahkeme, eşitlik ilkesini
yorumlarıyla şekillendirmekte, idari uygulamaları hukuka uygunluk bakımından
değerlendirirken ona adeta yeniden biçim vermektedirler. Makalede eşitlik
ilkesinin önemli ve yine çok sorunlu bir boyutunu oluşturan kadın erkek
eşitliği meselesi de ilkenin kendi içinde daha da özelleşmiş bir örnek
uygulaması olarak ele alınmış ve özellikle Anayasa Mahkemesi ve Danıştay
kararlarında izi sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Eşitlik, ayrımcılık yasağı, kadın erkek eşitliği

THE PRINCIPLE OF EQUALITY BEFORE THE LAW AND GENDER EQUALITY IN THE DECISIONS (CASE-LAW) OF TURKISH CONSTITUTIONAL COURT AND THE COUNCIL OF STATE

Öz

The principle of equality, which was put forward as the principle for
everyone from lawmakers to philosophers, and about which the rulers boasted for
achieving even in the ancient tablets, has been one of the fundamental goals of
modern law. The legal and political struggles on the road to equality are
almost as old as human beings and have been very challenging. Today, there is
no debate as to the idea that it is one of the most fundamental principles of
the rule of law. However, there are many different interpretations on how to
materialize and guarantee equality by law. The principle was regulated in
Article 10 of the 1982 Constitution. The article was amended in 2004 and 2010.
These amendments emphasized the equality between men and women and clearly held
the state accountable for this responsibility. It is also stated that there
shall be no violation of equality of measures for the elderly, children, martyr
relatives, veterans and disabled people. However, how the equality is achieved
in real life rather than how it takes place in the constitution is important.
At this very point, the interpretation of administrative practices and
implementations in judicial decisions are of great importance. How the
principle sustains in the system is shaped by judicial decisions in a sense.
This study touches upon how the Constitutional Court and the Council of State
interpret this principle. In particular, these two high courts shape the
principle of equality with their interpretations, and they almost reform it
while evaluating administrative practices in terms of compliance with the law.
The issue of equality between men and women, which constitutes an important and
also problematic dimension of the equality principle, has been treated as a
more specialized example of the principle, and has been examined particularly
in the decisions of the Constitutional Court and Council of State.

Anahtar Kelimeler

Equality, non-discrimination, gender equality

Kaynakça

• Akıllıoğlu, T. (2004), "İnsan Hakları ve Yönetim Hukuku: Avrupa Yönetim Hukukunun Oluşmasında Avrupa İnsan hakları Mahkemesi Kararlarının Rolü", www.idare.gen.tr/akillioglu-insan.htm (01.01.2013)
• Bakırcı, K. (2012), Cinsiyet Ayrımcılığı Yasağı İlkesinin İstisnaları ve Objektif Haklı Nedenler, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Baltacı, C. (1996), “Demokratik Eşitlik İlkesi” SDÜ İİBFD, Cilt:1, Sayı:1, s.199-211.
• Baş, Z. B. (1996), Hukukun Genel İlkeleri ve Danıştay, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Cin, E. (2011), “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Danıştay Kararları Işığında Kamu Hizmetlerine Girmede Cinsiyet Ayrımı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 69, Sayı 1-2, s.1051-1073
• Çağlar, S. (2012), “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Eşitliğin Dar Yorumu”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl:70, Sayı:3, s.41-86.
• Dutertre, G. (2003), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları.
• Gemalmaz, S. (2011), “Kadınlara Karşı Her Biçimiyle Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi: Çekinceler Sorunu Işığında Haklar Analizi”, İÜHFM, Cilt:69, Sayı:1-2, s.141-240.
• Giritli, İ. (1957), Türk Devlet Şurası İçtihadlarına Göre İdarenin Yetkisini Saptırması, İstanbul.
• Gülmez, M. (2010), “İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı:2010/2, s.217-265.
• Gülmez, M. (2011), “Anayasal Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı: Eleştirel ve Aykırı Düşünceler”, Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu (25-26 Ekim 2011, Kocaeli), Bildiriler III, İstanbul, s.51-84.
• Güriz, A. (1990), “Adalet Kavramı”, Anayasa Yargısı, Cilt:7, s.13-20.
• İnceoğlu, S. (2001), “Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı Çerçevesinde Af, Şartla Salıverme, Dava ve Cezaların Ertelenmesi”, Anayasa Yargısı, Cilt:18, s.42-70.
• İnceoğlu, S. (2006), “Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı:2006/5, s.45-61.
• Karan, U. (2011), “Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı: Hukuksal Çerçeve”, http://secbir.org/images/haber/2011/01/12-ulas-karan.pdf (16.07.2017).
• Karavelioğlu, C. - Karavelioğlu, E. C. (2009), Açıklama ve Son İçtihatlarla İdari Yargılama Usulü Kanunu, Karavelioğlu Hukuk Yayınları, Ankara, 2009.
• Öden, M. - Esen, S. (2013), “Anayasa Mahkemesi ve Evli Kadının Soyadı”, Prof. Dr. Erdal Onar’a Armağan, Ankara Üniversitesi Yayınları, Cilt: 2, 817-836.
• Öndül, H. (1989), “1789 Fransız Devrimi ve Etkileri”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl:1989, Sayı:4, s.688-692.
• Özbudun, E. (2011), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, 12. Baskı, Ankara.
• Sencer, M. (1987), “İnsan Hakları Açısından Amerikan Devrimi”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt:9, Sayı:1, s.85-126.
• Serim, B. (1994), Yasa Önünde Eşitlik İlkesi, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:27, Sayı:3, s.13-25.
• Tosun, M. (1973), “Sümer, Babil ve Asurlularda Hukuk, Kanun ve Adalet Kavramları ve Bunlarla İlgili Terimler”, Belleten, Cilt: 37, Sayı:148, s.557-581.
• Ünal, Ş. (1994), İnsan Haklarının Tarihi, Felsefi ve Hukuki Temelleri, Ankara Barosu Dergisi, Yıl:1994, Sayı:1, s.41-74.
• Yetiş, M. “Antik Atina’da Demokrasinin Gelişimi: Soloncu Pasif Devrimden Peisistratos’un Tiranlığına”, http://www.politics.ankara.edu.tr/dergi/pdf/54/2/Mehmet-YETIS.pdf (15.07.2017)