THE TRANSFORMATION OF THE DISCOURSE OF SUFISM IN THE RECREATION OF THE HISTORY IN NÂZIM HİKMET’S POETRY

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 16, 175 - 196, 30.08.2021

Aybige Başeğmez Çetin

Öz

Mysticism and its interpretation within Islam, Sufism, are based on the belief that people can reach absolute unity by giving up their personal selves and desires. Sufism, which is included in the religious and spiritual field, is not only in the context of the desire to reach divine existence, but has maintained its existence in the personal and social fields for centuries. This influence of Sufism, which continued with strong ties in the pre-modernization period, decreased with the secularization of literature as of the Tanzimat period. Although Sufism, which had major traces in the social memory, lost its characteristic of being a widespread trend, the modernization period was transformed and reconstructed after the cultural rupture in Turkish literature. Therefore, the discourse of Sufism is suitable to be interpreted by associating them with the concepts of social memory and cultural memory that are at the center of cultural relations, interpretation of tradition and cultural identity. In the light of these concepts, it is seen that the effect of Sufism in the poems differs majorly from the tradition, transforms and is interpreted again according to different approaches. One of the most notable transformations of Sufism in the Turkish literature of the Republican era takes place in Socialist Realism, which is the most unrelated trend to Sufism. In this study, the reasons and reflections of the sufistic/mystical tendency in the poems of Nâzım Hikmet Ran, the leading name of Socialist Realism, are examined.

Anahtar Kelimeler

Sufizm, Turkish Poetry in the Republican era

NÂZIM HİKMET ŞİİRLERİNDE TARİHİN YENİDEN KURULMASINDA TASAVVUFİ SÖYLEMİN DÖNÜŞÜMÜ

Öz

Mistisizm ve onun İslam düşüncesi çerçevesindeki yorumu olan tasavvuf, bireyin beşerî benliğinden, nefsinden vazgeçerek mutlak birliğe kavuşulabileceği inancına dayanmaktadır. Dinî ve manevi alana dâhil olan tasavvuf sadece ilahi varlığa kavuşma arzusu bağlamında kalmamış, toplumsal hayatı da etkilemiştir.Türk edebiyatında modernleşme döneminden önce kopmaz bağlarla sürmüş olan tasavvufi etki, Tanzimat döneminden itibaren edebiyatın dünyevîleşmesi ile azalmıştır. Böylelikle toplumsal hafızada büyük izler bırakan tasavvuf, yaygın eğilim olma özelliğini kaybetse de modernleşme devri Türk edebiyatı içinde kültürel kopuştan sonra yorumlanarak dönüşmüş ve yeniden inşa edilmiştir. Bu açıdan tasavvufi söylemin; kültürel ilişkiler, geleneğin yorumlanması ve kültürel kimlik gibi konuların ortak noktası olan toplumsal hafıza ve kültürel bellek kavramlarıyla ilişkilendirilerek değerlendirilmesi uygundur. Bu kavramlar ışığında, şiirlerdeki tasavvufi etkinin gelenekten büyük oranda değiştiği, dönüştüğü ve farklı yaklaşımlara göre tekrar tekrar yorumlandığı görülmektedir. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında tasavvufun en dikkat çekici dönüşümlerinden biri, tasavvufla en ilgisiz görülen eğilim olan Toplumcu Gerçekçilikte gerçekleşmektedir. Bu çalışmada Toplumcu Gerçekçiliğin önder ismi Nâzım Hikmet Ran’ın şiirlerindeki tasavvufi/mistik eğilimin sebepleri ve yansımaları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Cumhuriyet dönemi Türk şiiri, toplumsal hafıza, Nazım Hikmet, Toplumcu Gerçekçilik

Kaynakça

• Aktaş, H. (2002a). Yeni Türk Şiirinde Mevlânâ Okulu ve Misyonu. Rize: Yort Savul Yayınları.
• Aktaş, H. (2003b). Yeni Türk Şiirinde Şeyh Bedreddin Arkeolojisi ve Doktirini. Rize: Yort Savul Yayınları.
• Assman, J. (2001). Kültürel Bellek. (Çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Aşıkpaşaoğlu, (2007). Âşıkpaşaoğlu Tarihi. (Haz. Nihal Atsız). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Carr, E. H. (2011). Tarih Nedir?. (Çev. Gizem Gürtürk). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dilçin, C. (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1966). Simavne Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin. İstanbul: Eti Yayınevi.
• Gökalp Alpaslan, G. (2012). 1940 Sonrası Toplumcu Türk Şiirinde Hacı Bektaş Velî ve Pir Sultan Abdal İmgesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 62.Sayı. ss. 45-82.
• Günaydın, Y. T. (2007). Mevlevi Geçmiş, Maddeci Dünya Görüşü ve Nâzım Hikmet’in Şiirinde Tasavvuf, Hece Türkçenin Sürgün Şairi Nâzım Hikmet Özel Sayısı, 121(11). ss. 323-337.
• Gürsel, N. (1976). Nâzım Hikmet’in Rubaileri. Birikim. Mayıs. ss. 6-20.
• Halbswachs, M. (2018). Kolektif Hafıza. (Çev. Banu Barış). Ankara: Heretik Yayınları.
• Jenkins, K. (2017). Tarihi Yeniden Düşünürken. (Çev. Ayhan Şahin). Ankara: Birleşik Yayınları.
• Kacıroğlu, M. (2011). Tarihin Nesnesinden Kurmacanın Öznesine Şeyh Bedreddin Yahut Tarihsel Bir Kimliğin Yeniden İnşası Üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 30. ss. 239-274.
• Kara, M. (2000). Tasavvufî Şiirin Gücü Nâzım Hikmet, Sabahattin Ali, Samih Rifat, Hasan Ali Yücel Tekke Şairi midir?. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (1).
• Koç, M, Ceyhan, S. (2020). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Şeyh Bedreddin Vâridât’ı: Bir Literatür Denemesi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 16 (31-32). ss. 233-331
• Kur’an-ı Kerim Meâli. (2003). (Çev. Kolektif). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kutluer, İ. (2000). İlliyet. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 22. İstanbul: İslam Araştırmaları Yayınları.
• Mevlânâ (1991a). Hz. Mevlânâ’nın Rubaileri. (Çev. Şefik Can). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Mevlânâ (2007b). Mesnevi. (Çev. Veled İzbudak). Cilt: 2. İstanbul: Doğan Kitap.
• Muhyiddin İbn Arabî. (2016). Günümüz İnsanına Fusûsu’l- Hikem, (Haz. Hamza Kılıç). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2013). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ran, N. H. (1991a). Nâzım ile Piraye. İstanbul: Adam Yayınları.
• Ran, N. H. (2008b). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sayar, A. G. (2018). Şeyh Bedreddin. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tunalı. İ. (2003). Marksist Estetik. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yalçın, S. D. (2000). Şeyh Bedreddin ya da Tarihsel Gerçeklikten Kurgusal Söyleme. Türk Bilig. 1. ss.45-82.
• Yalsızuçanlar, S. (2007) Nâzım Hikmet’in Türk Şiirine Katkıları, Hece Türkçenin Sürgün Şairi Nâzım Hikmet Özel Sayısı, 121. Sayı. ss.100-105.
• Yunus Emre (1972). Yunus Emre Divanı. (Haz. Faruk K. Timurtaş), İstanbul: Tercüman Kitapçılık.