TOPLUMSAL DEĞİŞME SÜRECİNDE ANNELİK SERÜVENİ: GENÇ ANNELİKTEN GEÇ ANNELİĞE GEÇİŞ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 20, 107 - 128, 30.12.2022

Özge Zeybekoğlu Akbaş , Cansu Dursun

Öz

Hızla değişip dönüşen günümüz toplumlarında aile, bütün değişimlerin odağında yer almakta ve derinden etkilenmektedir. Toplumsal değişme süreciyle birlikte ailenin tanımı, yapısı, türleri, işlevleri değişime uğramakta; geleneksel geniş aile yapısından çekirdek aile yapısına geçiş yaşanmakta; evliliğe alternatif yeni yaşam biçimleri, yeni aile türleri ve aileye ilişkin sosyal problemler çeşitlenerek daha görünür hale gelmektedir. Özellikle kadının toplum içerisindeki konumunun, eğitim düzeyinin yükselmesi ve çalışma hayatına aktif katılımıyla birlikte yeniden şekillenmesi aile yapısında köklü değişim ve dönüşümleri beraberinde getirmektedir. Kadının eğitim düzeyinin yükselmesi, çalışma yaşamına aktif katılımının artması ve geleneksel rollerde yaşanan değişim kadının aile ve evliliğe ilişkin süreçlerini, kararlarını daha ileri/geç yaşlara ertelemesine, doğurganlık yaşının yükselmesine ve bütün bunların doğal bir sonucu olarak da doğurganlık sayılarının azalmasına yol açmaktadır. Başka bir ifadeyle, kadının toplum ve aile yapısı içerisindeki değişen konumu, eğitim ve istihdam süreçlerine daha fazla oranda katılımının doğal bir sonucu olarak daha ileri/geç yaşta evlilik ve çocuk sahibi olma kararı alma eğilimlerini etkilemektedir. Buradan hareketle çalışmada, kadınların geleneksel toplumlardaki erken yaşta evlenerek “genç anne” olma durumlarının günümüz modern toplum yapılarına geçişle birlikte eğitim ve istihdam süreçlerine katılımlarının artmasıyla evliliğin ertelenmesi ve çocuk sahibi olma yaşının ötelenmesi sonucu “geç anne” olma durumuna geçişi noktasındaki değişen eğilimleri Türkiye özelinde başta Türkiye İstatistik Kurumu verileri olmak üzere çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen araştırmaların güncel verilerinden yararlanılarak irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada aile, evlilik kavramlarından hareketle, toplumsal değişme bağlamında kadının toplumdaki konumu, çalışma yaşamına aktif katılımı, evlilik ve anneliğe ilişkin süreçleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Değişme, Aile, Evlilik, Annelik, Kadının Çalışma Yaşamına/İşgücüne Aktif Katılımı.

THE ADVENTURE OF MOTHERHOOD IN THE PROCESS OF SOCIAL CHANGE: THE TRANSITION FROM YOUNG MOTHERHOOD TO LATE MOTHERHOOD

Öz

In today's rapidly changing and transforming societies, the family is at the center of all changes and is deeply affected. With the process of social change, the definition, structure, types and functions of the family are undergoing changes; there is a transition from the traditional extended family structure to the nuclear family structure; new life styles alternative to marriage, new family types and social problems related to the family are diversifying and becoming more visible. In particular, the reshaping of women's position in society with the increase in their level of education and their active participation in working life brings about radical changes and transformations in the family structure. The increase in women's education level, their active participation in working life and the change in traditional roles cause women to postpone their family and marriage-related processes and decisions to older/later ages, increase their fertility age and, as a natural consequence of all these, decrease their fertility rates. In other words, the changing position of women in society and family structure affects their tendency to make marriage and childbearing decisions at an older/later age as a natural consequence of their higher participation in education and employment processes. From this point of view, this study aims to examine the changing tendencies of women from being "young mothers" by getting married at an early age in traditional societies to being "late mothers" as a result of postponing marriage and postponing the age of childbearing due to their increased participation in education and employment processes with the transition to modern societal structures by making use of current data from surveys conducted by various institutions and organizations, especially the Turkish Statistical Institute. Based on the concepts of family and marriage, the study focuses on women's position in society, active participation in working life, marriage and motherhood processes in the context of social change.

Kaynakça

• Alçin Şahintürk, D. ve Çelebi, A. K. (2022). "Doğurganlık Hızını Arttırmaya Yönelik Kamu Mali Teşvikleri: Avustralya, Japonya, Danimarka, Fransa, Kanada ve Rusya Analizi", Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 49, ss. 69-87.
• Arendell, T. (2000). “Conceiving and Investigating Motherhood: The Decade's Scholarship”, Journal of Marriage and the Family, 62(4), ss. 1192-1207.
• Aydın, M. (2000). Kurumlar Sosyolojisi, Vadi Yayınları.
• Badinter, E. (2011). Kadınlık mı Annelik mi, İletişim Yayınları.
• BBC News Türkçe (2014). “İngiltere’de anne olma yaşı 30'a yükseldi”. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/07/140717_gec_annelik#:~:text=%C4%B0ngiltere%20Ulusal%20%C4%B0statistik%20Kurumu'nun,yo%C4%9Fun%20oldu%C4%9Fu%20yerler%20olarak%20g%C3%B6steriliyor, (Erişim Tarihi 11.06.2022).
• Beck, U. ve Beck-Gernsheim. (2012). Aşkın Normal Kaosu, (Çev. Nafer Ermiş), İmge Kitabevi.
• Beets, G., Schippers, J. , Te Velde, E. R. (Eds.). (2011). The Future of Motherhood in Western Societies: Late Fertility And Its Consequences, Springer.
• Billari, F. C. (2008). “Lowest-Low Fertility in Europe: Exploring the Causes and Finding Some Surprises” , The Japanese Journal of Population, 6(1), ss. 2-18.
• Bilton, T., Bonnett, K., Jones, Pip., Lawson, T., Skinner, D., Stanworth, M. , Webster, A. (2008). Sosyoloji, (Çev. Ed.: K. İnal), Siyasal Yayınevi.
• Budds, K., Locke, A., Burr, V. (2016). “For some people it isn’t a choice, it’s just how it happens: Accounts of ‘‘delayed’’ motherhood among middle-class women in the UK”, Feminism & Psychology, 26(2), ss. 170–187.
• Çelik, A. A. ve Akdeniz, G. (2020). “Kadının Anneliğe Geçişi ile Tüketim Alışkanlıklarındaki Değişime Kuramsal Bir Bakış”, Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 12(2), ss. 367-402.
• Donath, O. (2018). Abartılmış Annelik Bastırılmış Kadınlık, Destek Yayınları.
• Dünya Doğurganlık Verileri “Doğurganlık ve Evlilik”. (2019). https://www.un.org/development/desa/pd/content/fertility-and-marriage-0 , (Erişim Tarihi: 10.06.2022).
• Eken, H. (2010). Rol Etkileşimi Bağlamında Kadın Subaylar, Palet Yayınları.
• Ersoy, E. (2009). “Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın ve Erkek Kimliği (Malatya Örneği)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), ss. 209-230.
• Giddens, A. (2005). Sosyoloji Kitabı, Ayraç Kitabevi.
• Gittins, D. (2011). Aile Sorgulanıyor (Çev. T. Erdem), Pencere Yayınları.
• Güçlü, S. (2013). “Motherhood In Society And The Sociology Of Motherhood”, The Science and Education at the Beginning of the 21st Century in Turkey, (Ed. Recep Efe vd.) St Kliment Ohridski University Press, ss. 298-316.
• Haviland, W. A. (2002). Kültürel Antropoloji (Çev. H. İnaç, S. Çiftçi), Kaknüs Yayınları.
• Maher J. M. Ve Saugeres, L. (2007). “To Be Or Not To Be A Mother? Women Negotiating Cultural Representations Of Mothering”, J Sociol (Melb), 43, ss. 5-21.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü), Bilim ve Sanat Yayınları.
• Miller, T. (2010). Annelik Duygusu Mitler ve Deneyimler, İletişim Yayınları.
• Moya, M., Expósito, F., Ruiz, J. (2000). Close Relationships, Gender, and Career Salience, Sex Roles Vol. 42, 9/10, ss. 825-846.
• Oakley, A. (1974). Woman’s Work The Housewife Past and Present. New York: Pantheon Books.
• Onur, H. ve Koyuncu, B. (2004). “Hegemonik Erkekliğin Görünmeyen Yüzü”. Toplum ve Bilim, Sayı 101, Birikim Yayınları, ss.31-49.
• Powell, G.N. ve Greenhaus, J.H. (2010). Sex, Gender, and Decisions at The Family-Work Interface. Journal of Management, 36(4), ss 1011-1039.
• Sayın, Ö. (1990). Aile Sosyolojisi-Ailenin Toplumdaki Yeri, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Thurer, S. L. (1994). Myths of Motherhood: How Culture Reinvents the Good Mother, Penguin Books.
• TÜİK Nüfus Projeksiyonları 2013. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2013-2075-15844 , (Erişim Tarihi: 12.06.2022).
• TÜİK İstatistiklerle Kadın 2021 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2021-45635 , (Erişim Tarihi: 13.06.2022).
• TÜİK İstatistiklerle Çocuk 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2021-45633 , (Erişim Tarihi: 13.06.2022).
• Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2018. http://www.sck.gov.tr/wp-content/uploads/2020/08/TNSA2018_ana_Rapor.pdf, (Erişim Tarihi: 05.06.2022).
• Zeybekoğlu, Ö. (2012). ‟Değişen ve Değiş(e)meyen Yönleriyle Aile: Yapısı, Türleri, İşlevleri”, Değişen Toplumda Değişen Aile, (Ed. N. Adak), Siyasal Kitabevi, ss. 39-63.
• Zeybekoğlu, Ö. (2013). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Erkeklik Olgusu, Eğiten Kitap.