TEORİDE VE PRATİKTE TOTALİTER REJİMLERİN KARAKTERİSTİĞİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 22, 29 - 61, 30.08.2023

Selçuk Kahraman

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1257932

Öz

Pek çok totaliter rejim açıklamalarının aksine tek parti ve tek ideoloji, tek başına sabit ve daimi bir karakteristik nitelik taşımamaktadır. Eski düzenin yerini; yeni olanı alsa da müdahillik sınırları öylesine belirsizdir ki, totaliter rejimin teorisyenleri ve pratisyenleri kabul etse de etmese de temelde öngörülemezdir. Totaliter rejimlerdeki halk egemenliği söylemi, demokratik kurumların varlığı gibi hususlar, demokrasinin karşısında konumlanma güdüsünü kanıtlayıcı özellikler taşımaktadır. Bu durum, günümüz dünyasındaki yeni görünümlerinin olası olabileceği düşünüldüğünde yalnızca geçmişin değil bugün ve geleceğin yaşamsal konusu olmayı sürdürmeyi mümkün kılmaktadır. Totaliter hedefe yönelik çeşitli projeler mutlak bir inançla yürütülmek, karşı çıkan herhangi bir kimse, kurum ve yapı en ağır şekilde tasfiye edilmek zorundadır. Üstelik belli olduğu iddia edilen nihai ama -nihai olamayan- hedefe ulaşmak için sürekli iç ve dış düşmanları temizlemek, totaliter rejimlerin tarihsel pratiklerinin ve tecrübelerinin sunduğu en önemli karakteristik unsurları ortaya koymaktadır. Bu karakteristik unsurların herhangi birinde zaaf gösteren bir rejim, çoktan “tam totaliteryan” olma vasfını fiilen yitirmiş demektir. Böylece hem totaliter rejimlerin ömürleri gündeme gelecek hem de totaliter rejim tiplemelerinin ortaya çıkışı tabiatıyla kaçınılmaz olacaktır. Bu çalışma, tarihsel pratikler ve tecrübeler ekseninde bugünden geleceğe totalitarizmi tartışmaya açarak genelde tekdüze literatür araştırmaları içerisinde yeni perspektiflere olanak tanıyabilecek bir çaba yürütmektedir. Bu çabayı yürütürken ek olarak kısmen karşılaştırmalı siyaset araştırmalarında özellikle demokrasiler için gerçekleştirilen yöntem izlenmeye çalışılmaktadır. Bu çerçevede iktidarın genellikle kimlerce yönetildiği, hangi yollarla el değiştirdiği, iktidar gücünün nerede dağıldığı ve yoğunlaştığı, kuvvetler arasında denge ve denetleme mekanizmalarının ne durumda olduğu, temel hak ve özgürlüklerin ne şekilde işlediği, devletin iktisadi hayattaki rolü, iktisadi gelişmişlik hakkındaki hususların önemi, bu incelemede totaliter rejimler açısından da yanıtlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

totaliter, totalitarizm, totaliteryan rejim

CHARACTERISTIC OF TOTALITARIAN REGIMS IN THEORY AND PRACTICE

Öz

Contrary to many totalitarian regime explanations, one party and one ideology alone do not have a fixed and permanent characteristic. While the old order is being replaced by the new, the limits of involvement are so vague that it is fundamentally unpredictable, whether the theorists and practitioners of the totalitarian regime agree or not. Issues such as the discourse of popular sovereignty in totalitarian regimes and the existence of democratic institutions bear the characteristics of proving the motivation to position themselves against democracy. This situation makes it possible to continue to be a vital issue not only of the past but also of the present and the future, considering that their new appearances in today’s world may be possible. Various projects aimed at the totalitarian goal must be carried out with absolute conviction, and any opposition person, institution and structure must be liquidated in the most severe way. Moreover, constantly clearing internal and external enemies in order to achieve the ultimate but - not final - goal that is claimed to be certain reveals the most important characteristic elements presented by the historical practices and experiences of totalitarian regimes. A regime that shows weakness in any of these characteristic elements has already lost its character of being “fully totalitarian”. Thus, both the lifetimes of totalitarian regimes will come to the fore and the emergence of totalitarian regime typings will naturally be inevitable. This study carries out an effort that can enable new perspectives within the generally monotonous literature researchs by opening totalitarianism to discussion from today to the future on the axis of historical practices and experiences. While carrying out this effort, in addition, the method applied for democracies is tried to be followed, in part, in comparative politics studies. In this context, by whom the power is generally administered, in what ways it changes hands, where the power of power is distributed and concentrated, what is the state of the balance and control mechanisms between the powers, how fundamental rights and freedoms work, the role of the state in economic life, the importance of issues about economic development are discussed in this study. It is also answered in terms of totalitarian regimes.

Anahtar Kelimeler

totalitarian, totalitarianism, totalitarian regime

Kaynakça

• Arato, A. (2002). Dictatorship before and after totalitarianism. Social Research: An International Quarterly, 69(2), 473-503. https://muse.jhu.edu/pub/1/article/558520/pdf
• Arendt, H. (1976). The origins of totalitarianism. Florida: A Harvest Book – Harcourt, Inc.
• Arieli, Y. & Rotenstreich, N. (2014). Totalitarian democracy and after. London: Routledge.
• Aslan, S. (2010). Sivil toplum: kavramsal değişim ve dönüşüm. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(33), 188-212. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6147/82531
• Aytaç, A. M. (2020). Dünya görüşü ve ideoloji. Y. Taşkın (ed.), Siyaset: kavramlar, kurumlar, süreçler içinde (s. 105-137) (5. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Başbuğ, A. (2014). Yasama ve yürütme ilişkisinde halkın iradesinin egemenliği. Türk Yurdu, 103(323). https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=291
• Bataille, G. & Lovitt, C. R. (1979). The psychological structure of fascism. New German Critique, 16, 64–87. https://www.jstor.org/stable/487877?origin=crossref
• Bayraktar Durgun, G. (2017). Otoriter ve totaliter rejimler. Ü. Özdağ (ed.), 21. yüzyılda Prens: Siyaset ve devlet yönetimi içinde (s. 175-204) (8. Baskı). Ankara: Kripto Yayınları.
• BBC (2018, 16 November). Khmer Rouge: Cambodia’s years of brutality. 10 Kasım 2022 tarihinde https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-10684399 adresinden edinilmiştir.
• BBC (2021a, 7 Haziran). Kim Jong-un kot pantolon ve yabancı filmlere neden savaş açtı?. L. Bicker, Seul, 15 Kasım 2022 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57380247 adresinden edinilmiştir.
• BBC (2021b, 28 Mayıs). Muhalefet seçimler için ‘saçmalık’ dedi. 24 Kasım 2022 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57277767 adresinden edinilmiştir.
• BBC (2023a). Consolidation of power: Germany in transition, 1919-1939. 28 Şubat 2023 tarihinde https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/z3kqrwx/revision/3 adresinden edinilmiştir.
• BBC (2023b). Hitler takes political control 1933-1934: Life in Nazi Germany, 1933-45. 28 Şubat 2023 tarihinde https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zxs2pbk/revision/3 adresinden edinilmiştir.
• Bergman, J. (1998). Was the Soviet union totalitarian? The view of Soviet dissidents and the reformers of the Gorbachev Era. Studies in East European Thought, 50, 247-281. http://www.jstor.org/stable/20099686
• Bracher, K. D. (2003). Totalitarizm. V. Bogdanor (İng. haz.), E. Yükselci (Türkçe yay. haz.), Blackwell’in Siyaset Bilimi Ansiklopedisi içinde (s. 425-429) (1. Baskı). Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Britannica (2022). Totalitarianism. (by the Editors of Encyclopaedia Britannica). 8 Ekim 2022 tarihinde https://www.britannica.com/topic/totalitarianism adresinden edinilmiştir.
• Brzezinski, Z. (1956). Totalitarianism and rationality. American Political Science Review, 50(3), 751-763. https://doi.org/10.2307/1951557
• Burrowes, R. (1969). Totalitarianism: The revised standard version. World Politics, 21(2), 272-294. https://doi.org/10.2307/2009823
• Canatan, K. (2019). Siyaset felsefesi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Cassinelli, C. W. (1960). Totalitarianism, ideology, and propaganda. The Journal of Politics, 22(1), 68-95. https://doi.org/10.2307/2126589
• Cavalli, L. (1986). Charismatic domination, totalitarian dictatorship, and plebiscitary democracy in the twentieth century. (C. F. Graumann & S. Moscovici, eds.), In Changing conceptions of leadership (p. 67-81). Springer Series in Social Psychology, New York: Springer.
• Costa Pinto, A. (1991). The Salazar “New State” and European Fascism. EUI Working Paper HEC No. 91/12, European University Institute, Florence.
• Curtis, M. (1989). Totalitarianism. New Brunswick: Transaction Books.
• DIA (Democracy in Africa) (2022, 11 April). A Portrait: Isaias Afwerki, The man & The dictator. Faisal Ali and Mohamed Kheir Omer. 22 Ekim 2022 tarihinde https://democracyinafrica.org/a-portrait-isaias-afworki-the-man-the-dictator/ adresinden edinilmiştir.
• Durgun, Ş. (2015). Ulus inşa sürecinde ırkçı tesirler. Türk Yurdu, 104(333). https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=266
• Durgun, Ş. (2019). Türk ulusal kimliğinin inşasında Orta Asya etkisi. Orta Asya Türk Kültürünün Anadolu Kültürüne Etkileri Uluslararası Sempozyumu içinde (s. 99-114). 18-21 Haziran 2019, Taşkent.
• Ebenstein, W. (1958). The study of totalitarianism. World Politics, 10(2), 274-288. https://doi.org/10.2307/2009545
• Ergün, R. (2022). Liberalizmin ve faşizmin ortak biyolojik kökeni. Avrasya Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(2), 207-218. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/69756/1081081
• Euronews (2022, 22 Ekim). Çin Komünist Parti Kongresi: Eski devlet başkanı Jintao, salondan çıkarıldı. 5 Kasım 2022 tarihinde https://tr.euronews.com/2022/10/22/cin-komunist-partisi-kongresi-eski-devlet-baskani-jintao-salondan-zorla-cikarildi adresinden edinilmiştir.
• Evans, R. (2005). Hitler’s dictatorship. History Review, (51), 20-25. https://www.historytoday.com/archive/hitlers-dictatorship
• Fedayi, C. (2011). Siyaset bilimi (1. Baskı), Kadim Yayınları, Ankara. Friedrich, C. J. & Brzezinski, Z. K. (1964). Totaliter diktatörlük ve otokrasi. O. Onaran (çev.), Ankara: Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları.
• Gasiorowski, M. J. (1990). The political regimes project. Studies in Comparative International Development, 25, 109-125. https://doi.org/10.1007/BF02716907
• Germino, D. L. (1959). The Italian Fascist Party in power: A study in totalitarian rule. Minneapolis: The Jones Press, Inc.
• Gleason, A. (1995). Totalitarianism: The inner history of the Cold War. New York: Oxford University Press.
• Getty, J. A. (2003). Origins of the Great Purges: The Soviet Communist Party reconsidered, 1933-1938. Cambridge: Cambridge University Press.
• Grieder, P. (1998). The overthrow of Ulbricht in East Germany: A new interpretation. Debatte: Journal of Contemporary Central and Eastern Europe, 6(1), 8-45. https://doi.org/10.1080/09651569808454573
• Gurian, W. (1978). The totalitarian state. The Review of Politics, 40(4), 514-527. https://doi.org/10.1017/S0034670500046155
• Hagood Lee, S. (2015). Cambodia under Pol Pot. The Wiley Blackwell Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Nationalism, 1-4.
• Hassner, P. (2010). Is totalitarianism dead?. Divinatio, (31), 181-188.
• Heywood, A. (2010). Siyaset (3. Baskı). B. B. Özipek (çev.), B. Kalkan (ed.), Ankara: Liberte Yayınları.
• Hirvonen, A. (2009). Total evil: The law under totalitarianism. In Law and Evil (p. 125-155). Routledge-Cavendish. Inkeles, A. (2013). The totalitarian mystique: Some impressions of the dynamics of totalitarian society. In Totalitarianism (p. 87-108). Harvard University Press.
• IPU PARLINE (2014). Democratic People’s Republic of Korea (Supreme People’s Assembly): Last elections. 15 Ekim 2022 tarihinde https://web.archive.org/web/20150709233908/http://www.ipu.org/parline-e/reports/2085_E.htm adresinden edinilmiştir.
• Kahraman, S. (2021a). Siyasal partiler, popülizm ve jingoist siyaset. Route: Educational & Social Science Journal. 8(7), 246-258. http://dx.doi.org/10.17121/ressjournal.3004
• Kahraman, S. (2021b). Demokrasi ve özgürlük söyleminde partiler ve kimlik krizi. ASR Journal: International Academic Social Resources Journal. 6(27), 1140-1149. http://dx.doi.org/10.31569/ASRJOURNAL.279
• Kahraman, S. (2021c). Covid-19 küresel salgını ve Avrupa siyaseti. A. N. Özker (ed.), In Atlas International Congress on Social Sciences 8. (11-13 June 2021) (p. 827-837) (Full Text Book). Ankara: IKSAD Global Publications.
• Kahraman, S. (2022). Siyasal rejim: Teorik bir tahlil. S. Kahraman (ed.), Siyasal yazılar: Siyasal kavramlar ve terimler üzerine tetkikler içinde (s. 527-539) (1. Baskı). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Kakışım, C. (2017). Kuzey Kore’nin resmî ideolojisi olarak Cuçe öğretisi ve Kuzey Kore dış politikasına etkileri. Uluslararası İlişkiler, 14(56), 73-88. https://doi.org/10.33458/uidergisi.515816
• Kalaycıoğlu, E. (2014). Karşılaştırmalı siyaset: Giriş. E. Kalaycıoğlu & D. Kağnıcıoğlu (ed.), Karşılaştırmalı siyasal sistemler içinde (s. 2-37) (3. Baskı). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını. Kalaycıoğulları, İ. & Akgündüz, B. (2019). Osmanlıdan erken Cumhuriyet dönemine öjenizme dair ilk metinler. ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(Özel), 87-95. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jiss/issue/50688/637803
• Kershaw, I. (2015). The Nazi dictatorship: Problems and perspectives of interpretation. 4th Edition, Bloomsbury Academic.
• Koch, H. W. (1985). 1933: The legality of Hitler’s assumption of power. H.W. Koch (ed.), In aspects of the third reich (p. 39-61). Chapter-2, London: Palgrave.
• Langdon, K. C. & Tismaneanu, V. (2019). Putin’s totalitarian democracy: Ideology, myth, and violence in the twenty-first century. Palgrave Macmillan.
• Lankov, A. N. (2002). Kim takes control: The “Great Purge” in North Korea, 1956-1960. Korean Studies, 26(1), 87-119. 10.1353/ks.2002.0010
• Linehan, T. (2004). The British Union of fascists as a totalitarian movement and political religion. Totalitarian Movements and Political Religions, 5(3), 397-418. https://doi.org/10.1080/1469076042000312195
• Linz, J. (2000). Totalitarian and authoritarian regimes. London: Lynne Rienner Publishers.
• Lukacs, J. (1997). The Hitler of history. New York: Alfred A. Knopf.
• Marquez, X. (2019). Demokrasi dışı siyaset: Otoriterlik, diktatörlük ve demokratikleşme (1. Baskı). İ. Çekem (çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Murray, J. C. (1952). The church and totalitarian democracy. Theological Studies, 13(4), 525-563. https://doi.org/10.1177/004056395201300
• Mussolini, B. (2016). Faşizm – Faşist Devlet. S. Toker & M. Tekin (çev.), İstanbul: Toker Yayınları.
• Nisbet, R. A. (1943). Rousseau and totalitarianism. The Journal of Politics, 5(2), 93-114. https://doi.org/10.2307/2125667
• O’kane, R. H. (1993). Cambodia in the zero years: Rudimentary totalitarianism. Third World Quarterly, 14(4), 735-748.
• Okyayuz, M. (2018). Faşizm. G. Atılgan & E. A. Aytekin (haz.), Siyaset bilimi: Kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler içinde (s. 409-422) (7. Basım). İstanbul: Yordam Kitap.
• Palonen, E. (2015). The politics of street names: Local, national, transnational Budapest. (Beyen, M., Deseure, B. (eds.), In Local memories in a nationalizing and globalizing World (p. 51-71). London: Palgrave Macmillan.
• Palous, M. (2008). Totalitarianism and authoritarianism. (L. Kurtz (ed.), In, Vol. [3] of Encyclopedia of violence, peace, & conflict (p. 2129-2142). Oxford: Elsevier.
• Passerini, L. (Ed.). (1992). Memory and totalitarianism (1st ed.). New York: Routledge.
• Phayer, M. (2001). Totalitarianism: Questions about catholic resistance. Church History, 70(2), 328-344. https://doi.org/10.2307/3654456
• Popper, K. R. (2013). Açık toplum ve düşmanları (3. Baskı). M. Tunçay & H. Rızatepe (çev.), Ankara: Liberte Yayınları.
• Roberts, D. (2002). Comment: Fascism, single-party dictatorships, and the search for a comparative framework. Contemporary European History, 11(3), 455-461. http://www.jstor.org/stable/20081847
• Rodby, K. (2009). The dark heart of utopia: Sexuality, ideology, and the totalitarian movement. New York: iUniverse, Inc.
• Sabancılar Eren, S. (2019). Demokrasinin iki farklı yorumu: Liberal ve sosyal demokrasinin kuramsal temelleri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(1), 396-406. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/42912/508052
• Sabol, H. (2018). Reflecting on twisted thinking. New insights into the ideology of right-wing totalitarianism. Codrul Cosminului, 24(2), 431-436.
• Sartori, G. (1987). The theory of democracy revisited. NJ: Chatham House, Chatham.
• Sartori, G. (1993). Totalitarianism, model mania and learning from error. Journal of Theoretical Politics. 5(1), 5-22. https://doi.org/10.1177/0951692893005001001
• Skilling, H. (1966). Interest groups and communist politics. World Politics, 18(3), 435-451. https://doi.org/10.2307/2009764
• Sputnik (2019, 13 Mart). Kuzey Kore’de Halk Meclisi seçimleri sona erdi: Lider Kim’in ismi listede yok. 29 Ekim 2022 tarihinde https://sputniknews.com.tr/20190313/kuzey-korede-halk-meclisi-secimleri-sona-erdi-1038174318.html adresinden edinilmiştir.
• Türk, H. B. (2022a). Totaliter rejim. (A. Komsuoglu, ed.), Sosyal Bilimler Ansiklopedisi içinde (s. 271) (2. Basım) (4. Cilt (S-Z)). İstanbul: TÜBİTAK Bilim Yayınları.
• Türk, H. B. (2022b). Totalitarizm. (A. Komsuoğlu, ed.), Sosyal Bilimler Ansiklopedisi içinde (s. 270) (2. Basım) (4. Cilt (S-Z)). İstanbul: TÜBİTAK Bilim Yayınları.
• Wagner, H. R. (1959). Loyalty and commitment in a totalitarian party. Social Research, 26(3), 272-282. Watier, P. & Markova, I. (2004, September). Trust as a psychosocial feeling: Socialization and totalitarianism. In Proceedings-British Academy (Vol. 123, p. 25-46). Oxford University Press Inc.
• Whaley, P. (2000). Human rights NGOs: Our love - hate relationship with the internet. Hick, S., Halpin, E. F. & Hoskins, E. (eds), In Human rights and the internet (p. 30-40), London: Palgrave Macmillan. Yarcı, S. & Taşkesen, A. (2016). İki farklı demokrasi pratiği; Totaliter demokrasi ve liquid (Akışkan) demokrasi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(37), 555-565. 10.16992/ASOS.11827
• Yayla, A. (2012). Anayasacılık, anayasal demokrasi ve ideolojiler. Liberal Düşünce, (66), 13-22. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/790761
• Ziemann, B. (2018). Larry Eugene Jones, Hitler versus Hindenburg: The 1932 presidential elections and the end of the Weimar Republic. Journal of Contemporary History, 53(4), 892-894.
• Žižek, S. (2002). Did somebody say totalitarianism?. Paperback Edition. Verso, London.