CUMHURİYET'İN KURULUŞUNDAN BUGÜNE TÜRKİYE’DE SOSYOLOJİ GELENEĞİNDEKİ DEĞİŞİMLER: BİBLİYOGRAFYA İNCELEMESİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 746 - 768, 29.10.2023

Gülsevim Evsel

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1347423

Öz

Bu çalışma, cumhuriyetin kuruluşundan bugüne kadar Türkiye’de ortaya çıkmış ve gelişmiş olan sosyoloji geleneklerini bir bibliyografi incelemesi üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Sosyoloji disiplini, özellikle içinde yer aldığı ve geliştiği toplumla iç içe olmayı gerektirdiğinden Türkiye’de Cumhuriyet’in kuruluşu itibariyle ülkenin deneyimlediği toplumsal buhranlar, olaylar ve değişimler akademiyi, özellikle sosyoloji disiplininin çalışma konularını da etkisi altına almıştır. Bu nedenle, toplumların tarihini anlayabilmek için içinde gelişen sosyoloji geleneğine kulak vermek yerinde olacaktır. Sosyoloji geleneğinin farklı zamanlar içinde farklı çalışma konularını benimsemesi nedeniyle, sadece bu konulara bakarak dahi toplumların içinden geçtiği değişim ve dönemlerle ilgili fikir sahibi olunabilir. Burada ilgili literatür ve bibliyografyanın incelenmesi ile, okuyucunun toplumla ilgili benzer şekilde fikir sahibi olması beklenmektedir. 1960lı yılların Sosyoloji bilim anlayışı ve ele aldığı konularla; 80li yılların bilim anlayışı ve ele aldığı konular anlaşılacağı üzere birbirinden oldukça uzağa düşmektedir. Bu çalışma, söz konusu bilim anlayışları ve araştırma konularını, ilgili dönem içerisinde sahne olunan toplumsal olaylar ve tarihsel süreçlerle olabildiğince ilişkilendirerek ilgili değişimi gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Bibliyografya, cumhuriyet, sosyoloji tarihi, Türkiye

CHANGES IN THE TRADITION OF SOCIOLOGY IN TURKEY SINCE THE FOUNDATION OF THE REPUBLIC: A BIBLIOGRAPHICAL REVIEW

Öz

This study aims to examine the sociological traditions that have emerged and developed in Turkey since the foundation of the republic through a bibliography. Since the discipline of sociology requires being intertwined with the society in which it is located and developed, the social crises, events, and changes experienced by the country since the foundation of the Republic in Turkey have influenced academia, especially the subjects of study of the discipline of sociology. Therefore, in order to understand the history of societies, it would be appropriate to pay attention to the sociological tradition that has developed within them. Since the sociological tradition has adopted different subjects of study at different times, it is possible to have an idea about the changes and periods that societies have gone through just by looking at these subjects. The reader is expected to have a similar idea about society by analyzing the relevant literature and bibliography. As it can be understood, the understanding of the science of sociology in the 1960s and the subjects it deals with and the understanding of science in the 80s and the subjects it deals with are quite far from each other. This study reveals the relevant change by associating these conceptions of science and research topics with the social events and historical processes that took place in the relevant period as much as possible.

Anahtar Kelimeler

bibliography, republic, sociological history, Turkey

Kaynakça

• Abadan, N. (1956). Halk efkarı mefhumu ve tesir sahaları. Yeni Matbaa.
• Abadan, N. (1960). Kütle haberleşme vasıtaları. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 15(1).
• Abadan, N. (1964). Halkoyu ve meseleleri ders notları. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Abadan, N. (1961). “Cumhuriyet” ve “Ulus” gazeteleri hakkında muhteva tahlili. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 16(2).
• Aristo (1943). Atinalıların devleti (Çev. H. Oppermann ve S. Yakup Baydur). Maarif Basımevi.
• Aristo (1944a). Politika. Maarif Basımevi.
• Aristo (1944b). Politika (I-III), (Çev. N. Berkes). Maarif Basımevi.
• Aristo (1946). Politika (IV-VIII), (Çev. N. Berkes). Milli Eğitim Basımevi.
• Barlas, H. U. (1963). Nurettin Şazi Kösemihal: Biyografya-bibliyografya, İstanbul Matbaası.
• Berkes, N. (1941a). Garp medeniyeti ve biz. Yurt ve Dünya Mecmuası, 2(9).
• Berkes, N. (1941b). Yeni İslamcılık. Yurt ve Dünya Mecmuası, 2(8).
• Berkes, N. (1944). Emperyalizm. Yurt ve Dünya Mecmuası, 5(40).
• Boran, B. S. (1940). Sosyoloji bakımından hümanizma. Yücel Mecmuası, 11(66).
• Boran, B. S. (1943a). Hümanizmanın sosyal şartları. Adımlar Mecmuası, 1(8).
• Boran, B. S. (1943b). Sanatın sosyal şartları ve roman. Adımlar Mecmuası, 1(6).
• Boran, B. S. (1944). Sanatta konu meselesi. Adımlar Mecmuası, 1(11).
• Boran, B. S. (1962). Memleket kalkınması ve aydınlar. Yeni Ufuklar Dergisi, 11(124).
• Boran, B. S. (1964). Yakın tarihimizde yönetici, aydın kadro ve kalkınma sorunumuz. Sosyal Adalet Dergisi, 2(8).
• Boran, B. S. (1968). Türkiye ve sosyalizm sorunları. İstanbul Matbaası.
• Boratav, P. N. (1941). San’at eseri ve halk terbiyesi. Yurt ve Dünya Mecmuası, 2(10).
• Boratav, P. N. (1942). Sanat ve ilimde millet ve insanlık. Yurt ve Dünya Mecmuası, 3(24).
• Coşkun, İ. (1991). 75. Yılında Türkiye’de sosyoloji. Bağlam Yayınları.
• Çelebi, N. (2010). Türkiye’de Sosyoloji. E. Eğribel ve U. Özcan (Ed.), Türk sosyologları ve eserleri-II: Temel Tartışmalar içinde (53-94). Kitabevi Yayınları.
• Eflatun (1942a). Alkibiades I-II (Çev. İ. Şahinbaş). Maarif Basımevi.
• Eflatun (1942b). Devlet I-II (Çev. S. Sinanoğlu ve A. Erhat). Maarif Basımevi.
• Eflatun (1944). Devlet III (Çev. A. Erhat). İstanbul.
• Eflatun (1946). Devlet IV (Çev. Türkan Uzel). Ankara.
• Eflatun (1944). Devlet adamı (Çev. B. Boran ve M. Karasan). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Engels, F. ve Marx, K. (1966). Sömürgecilik üzerine (Çev. S. Hilav) Gerçek Yayınevi.
• Erbaş, H. (2015). Türkiye’de bedeller ödemiş bir sosyolojik düşünce ustası: Sosyolog Behice Boran. Mülkiye Dergisi, 39(3), 5-57.
• Erbaş, H. (2016). Bir cumhuriyet çınarı: sözlü tanıklarla Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin 75 yılı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erkal, M. E. (1968). Türk sosyoloji bibliyografyası. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 27(3-4), 419-421.
• Guitard, O. (1966). Üçüncü dünya: sömürgelerin uyanışı (Çev. A. Angın). Akşam Gazetesi Yayınları.
• Kant, I. (1960). Ebedi barış üzerine felsefi deneme (Çev. S. Meray ve Y. Abadan). Ajans-Türk Matbaası.
• Kemal, N. (1933a). Köy seferberliğine doğru. Ülkü Mecmuası, 1(5).
• Kemal, N. (1933b). Bir köycülük projesi tecrübesi. Ülkü Mecmuası, 2(8).
• Kemal, N. (1934a). Köylü hanı. Ülkü Mecmuası, 3(16).
• Kemal, N. (1934b). Danimarka köylüsü nasıl uyandı? Ülkü Mecmuası, 3(18).
• Kemal, N. (1934c). Köycülük esasları. Ülkü Mecmuası, 4(20).
• Kemal, N. (1934d). İdarecilik ve köycülük. Ülkü Mecmuası, 4(21).
• Kıray, M. B. (1968). İkinci Beş Yıllık Planda köy ve köylü sorunu. Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 12.
• Nalbantoğlu, H. Ü. (2003). Üniversite A.Ş.de bir ‘homo academicus’: “ersatz” yuppie akademisyen. Toplum ve Bilim, 97, 7-42.
• Nalbantoğlu, H. Ü. (2007). Diamon’unu yitiren üniversite. Toplum ve Bilim, 109, 181-200.
• Özcan, U. (2009). 1980 Sonrasında Türk sosyolojisinde değişen temalar üzerine bazı gözlemler. Sosyoloji Dergisi, 3(19), 227-236.
• Parin, S. (2014). 1990 Sonrası Türkiye’de sosyolojik gelişmeler: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nün kısa tarihi üzerine (1995-2011). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 185-205.
• Parin, S. ve Demirci, E. Y. (2014). Türkiye’de yükseköğretimde sosyoloji öğretimi: Bir dönemselleştirme denemesi (1914-2014). Sosyoloji Dergisi, 3(29), 65-382. https://doi.org/10.16917/sd.88508
• Tezcan, M. (1969). Türk sosyoloji bibliyografyası. Ankara: Başnur Matbaası.
• Tütengil, C. O. (1949). Ziya Gökalp hakkında bir bibliyografya denemesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları.
• Tütengil, C. O. (1961). Yolunu gözlediğimiz aydın. İmece Dergisi, 4.
• Tütengil, C. O. (1949). Köy gerçeği ve aydınlar. Birlik Dergisi, 6(65).
• Ülken, H. Z. (1938a). İmparatorluğun tekamülü. İnsan Mecmuası, 1(3).
• Ülken, H. Z. (1938b). İmparatorlukların alt bünyesi. İnsan Mecmuası, 1(4).
• Ülken, H. Z. (1938c). İmparatorlukların alt bünyesi. İnsan Mecmuası, 1(5).
• Ülken, H. Z. (1946a). Bizde Türkçülük: Geciktiren sebepler-doğuşu- büyüyüşü. İstanbul Mecmuası, 5(53).
• Ülken, H. Z. (1946b). Tanzimat devrinde Türkçülük. İstanbul Mecmuası, 5(54).
• Ülken, H. Z. (1946c). Türkiye dışında Türkçülük. İstanbul Mecmuası, 5(55).
• Ülken, H. Z. (1946d). Hayali, siyasi ve hakiki Türkçülük. İstanbul Mecmuası, 5(56).
• Ülken, H. Z. (1946e). Türkçülük anlayışımız. İstanbul Mecmuası, 5(56).
• Ülken, H. Z. (1946f). Şark ve garp. İstanbul Mecmuası, 7(70-71).
• Ülken, H. Z. (1959). Orta Doğu’nun sosyolojisi. İş ve Düşünce Dergisi, 25(209).
• Yavuz, F. (1968). Birinci ve İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planlarında köy sorunu, Ankara Üniversitesi. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 23(2).
• Zedung, M. (1967). Emperyalizmle mücadele (Çev. G. Tezören). Sol Yayınları.