Erken Ortaçağlarda İran ve Bizans İlişkilerinde Nestûrî Hıristiyanlarının Rolü

Yıl 2014, Cilt: 9 Sayı: 2, 45 - 67, 24.12.2014

Ahmet Altungök

https://doi.org/10.17550/aid.49676

Öz

MS IV. yüzyılda Hıristiyanlar arasında başlayan fikir tartışmaları monofizit ve  diyofizit akımlarının ortaya çıkmasına sebep olmuş ve İstanbul patriği Nestorius’un diyofizit yaklaşıma destek vermesi akabinde bu akım MS. V. yüzyılda Nestûrîlik adıyla anılmaya başlanmıştır. Nestorius’un, Bizans tarafından din dışı ilan edilerek kovulmasının akabinde; Nestorius, kendi düşüncesini yaymak için Antakya ve Edessa kiliselerini kullanmaya başlamıştır. Bizans topraklarından kovularak, okulları kapatılan Nestûrîler İranlıların elinde bulunan Mezopotamya topraklarına yerleşmişlerdir. İranlıların, Bizans’a karşı siyasi ve dini bir koz olarak kullanmak amacıyla kapılarını açmış oldukları Nestûrîler, MS. VI. yüzyıldan sonra Bizans’a yakınlaşmaya başlamışlardır. Bizans ile İran arasındaki önemli sorunların başında gelen Nestûrîler, Hıristiyanlığın İran toprakları, Arap yarımadası ve Orta Asya üzerinde yayılmasının da öncülüğünü yapmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Erken Ortaçağ, Bizans, İran, Nestûrîler, Yakubiler

Kaynakça

• Albayrak, K.(2007). Nestûrîlik. TDV İslam Ansiklopedisi. (c. 33, s.15- 17). İstanbul.
• Alızade, S., A. R. Pehlevani ve A. Sadrnia. (2002). Iran a chronologi- cal history. İran,Tahran: İntişarat-ı Ketabhaneyî Melliyî.
• Atıya, A. S.(1967). The history of Eastern Christianity. London: Uni- versity of Notre Dame Press.
• Bakır, A. ve A. Altungök. (2014). Erken ortaçağların şehirler toplulu- ğu: Medâ’in. Belleten, LXXVIII (281), 1-40. Nisan, Ankara.
• Brosıus, M.(2006). The Persians. New York: Routledge Publishing.
• Brock, S. P.(1985). Christians in the Sâsânîan Empire.Syriac Perspec- tives on Late Antiquity VI, 69-86. Hampshire.
• Bury, J. B.(2005). A history of the later Roman Empire from Arcadius to Irene (395 A.D to 800 A.D) C. I.Boston: Adamant Media Cor- poration Press.
• Cowper, H.(2003). Journal of sacred literature and biblical record. Montana: Kessinger Publishing.
• Çelik, M. (1999). Bizans İmparatorluğunda din devlet ilişkisi I.İzmir: Akademi Kitabevi.
• Dölebanî, M. F. Yuhanna. (1942). el-Kaddis Mar Yakubu’l-Barad’i es- Süryânî. Buenos Aires.
• Eilers, W.(2000). Iran and Mesopotamia. E. Yarshater (Ed.), The Camb- ridge history of Iran (V. 3, p. 481-504). Cambridge: Cambridge University Press.
• Every, E.(2005). Asurîler. (Çev.; S. Kılıç). Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (1), 97-106.
• Furon, R. (1943). İran. (Çev.; G. K. Söylemezoğlu). İstanbul: Hilmi Kitabevi.
• Garsoian, N. (2000). Byzantium and the Sâsânîans. E. Yarshater (Ed.), The Cambridge history of Iran (V.3, p. 568-592). Cambridge: Cambridge University Press.
• Gırışmen, R.(1336hş). İran Ez Agaz Ta İslam. (Çev.: M. Mu’in). Teh- ran: Büngah-ı Terceme ve Neşr-i Kitab.
• Grantovski, E. A.(1359hş). Tarih-i İran Zaman-ı Bastan ta Emruz. (Çev.: K. Kişaverzi), Tahran: İntişarat-ı Puyeş.
• İbnu’l Belhi.(1962). Farsname. G. Le Strange ve R. E. Nikolsen (Der.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Kristensen, A. (1368hş). İran der Zaman-i Sâsânîyan. (Çev.: R. Yasemî). Tahran: İntişarat-ı Dünyaye Ketab.
• Kyle, R. (1989). Nestorius: The partial rehabilitation of a heretic. JETS, 32 (1), 73-83, March.
• Marcellinus, A.(1935). History of Ammianus Marcellinus V. I. (Trns.: J. C. Rolfe). London: William Heineman.
• Menasce, P. J. (1337hş). Din-i Mesih der İran Ahd-i Sâsânî. A. Behnam (Ed.), Temeddün-i İranî (p. 207-211). Tahran.
• Meşkür, C.(1366hş). Tarih-i İran Zemin. Tahran: İntişarat-ı İşraki.
• Millar, F.(2006). A Greek Roman Empire: Power and belief under The- odosius II. Los Angeles: University of California Press.
• Nefisî, S. (1331hş). Tarih-i Temeddün-i İran-i Sâsân. Tahran: İntişarat-ı Danişgah-ı Tahran.
• O’leary, de L.(1971). İslam düşüncesi ve tarihteki yeri. (Çev.: H. Yur- daydın ve Y. Kutluay). Ankara: AÜ Basımevi.
• Ostrogorsky, G. (2006). Bizans Devleti tarihi. (Çev.: F. Işıltan). Anka- ra: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Procopıus. (1915). History of the wars, C. I and II. (Trns.: W. B. De- wing). London: William Heineman.
• Rassam, S. (2006). Christianity in Irak. Herefordshire: SCM Press.
• Rawlinson, G.(2002). The seven great monarchies of the Ancient Eas- tern World, V. III. New York: Gorgias Press.
• Simocatta, T.(1986). The history. (By.: W. Soward). Oxford: Claredon Press.
• Sykes, P. M. (1915). A history of Persia, C. 1. London: Macmillan Company Press.
• Tang, L.(2011). East Syriac Christianity in Mongol-Yuan China.Wies- baden: Harrossowitz Verlag Publisher.
• Woodhead, L. (2004). An introduction Christianity. Cambridge: Camb- ridge University Press.
• Vasılıev, A. A. (1943). Bizans İmparatorluğu tarihi. (Çev.; A. M. Man- sel). Ankara: Maarif Matbaası.
• Vaux, W. S. W.(2005). Ancient history from the Monuments; Persia, the earliest period to the Arap Conquest. New York.