Yeniçeri Ocağı ve Yahudiler Arasındaki İlişkiye Dair Bazı Tespitler

Yıl 2015, Cilt: 10 Sayı: 2, 143 - 164, 02.12.2015

Musa Kılıç

https://doi.org/10.17550/aid.71994

Öz

Yeniçeri Ocağı ile Yahudi milleti arasındaki ilişki genellikle olumsuz yönleri ile aktarılır. Oysaki bu ilişkinin karşılıklı menfaate dayanan yönleri de bulunmaktaydı. Selanik Yahudileri yüzyıllarca yeniçerilerin ihtiyacı olan çuhaları imal etmişlerdi. Bu sayede Selanik, İmparatorluğun en önemli dokuma merkezlerinden biri haline geldi. Yeniçeri Ocağı, Yahudi hekimlerden de faydalanmıştır. Yeniçeriler ile en yakın ilişkisi olan Yahudiler ocak bezirgânlarıydı. Yahudiler bir yüzyıldan daha uzun bir süre ocak bezirgânı olarak yeniçerilere hizmet ettiler. Ocak bezirgânı, yeniçerilerin nakdî ve aynî ihtiyaçları için finansman sağlamakla görevliydi. Birkaç Yahudi ailenin tekelinde kalan Ocak bezirgânlığı, Yeniçerilerin de himayesiyle, bu ailelere servet ve nüfuz kazandırmıştı. Bu yüzden Yeniçeri Ocağı’nın ilgasıyla bezirgânlık hizmetinin ortadan kalkmasının Yahudi toplumu üzerinde derin olumsuz etkisi olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Yeniçeri, Yahudi, Bezirgân

Kaynakça

• Ahmed Cevdet. Tarih-i Cevdet. İstanbul, 1309.
• Ahmed Lûtfî Efendi. Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi. Haz. Ah med Hazerfen, C. I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları,1999.
• Aydın, Mahir. “Osmanlı Dünyasında Kira Kadınlar.” Belleten, 243, (2001): 623-635.
• Çizakça, Murat. İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortakları Tarihi. İs tanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Encyclopaedia Judaica, New York 2007.
• Franco, Moïse. Essai sur l’histoire des İsraelites de l’empire Ottoman. Paris 1897.
• Galante, Avram. Histoire des Juifs de Turque, Tome IX. İstanbul: İsis Press, 1993.
• Güleryüz, Naim. Türk Yahudileri Tarihi-I (20. Yüzyılın Başına Kadar). İstanbul: Gözlem Yayıncılık, 1993.
• İpek, Nurdan. Selanik ve İstanbul’da Yahudi Bankerler. İstanbul: Yedi tepe Yayınları, 2011.
• Kaya, Süleyman. “Yeniçeri Ocağı Bezirgânlığının Hukuki Statüsü.” Birinci İktisat Tarihi Kongresi Tebliğleri-2, 81-86. İstanbul.
• Kılıç, Musa. “Osmanlı Diplomasisi Hizmetinde Yahudiler.” Türk Sos yal ve Siyasi Hayatında Yahudiler, Editörler: İ. Erdal ve Y. Öz ger, 91-128. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2011
• Kitsikis, Dimitri. Türk-Yunan İmparatorluğu. Çeviren: Volkan Aytar. İstanbul: İletişim Yayıncılık, 1996.
• Kunt, Metin İ. “Etnic-Regional (Cins) Solidarity in the Seventeenth Century Ottoman Establisment.” IJMES, Vol. 5 (1974): 233 239.
• Levy, Avigdor. The Jews of the Ottoman Empire. Princeton: The Dar win Press, 2003.
• Lewis, Bernard. İslam Dünyasında Yahudiler. Çeviren: Bahadır Sina Şener. İstanbul: İmge Yayıncılık, 1996.
• Mazower, Mark. Selanik, Hayaletler Şehri, Hıristiyanlar, Müslüman lar ve Yahudiler (1430-1950). Çeviren: Gül Çağalı Güven. İs tanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Mustafa Nuri Paşa. Netayic ül-Vukuat. Sadeleştiren: Neşet Çağatay, C. I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1979.
• D’Ohsson, Ignatius Mouradgea. Tableau Géneral de l’Empire Otho man, Tome VII, Paris, 1824.
• Olson, Robert. “Jews, Janissaries, Esnaf and the Revolt of 1740 in İs tanbul: Social Upheaval and Political Realignment in the Otto man Empire.” Imperial Meanderins and Republican By-ways: Essays on Eigteenth Century Ottoman and Twentieth Century History of Turkey, 13-31. İstanbul: The İsis Press, 1996.
• Öğün, Tuncay. “Müsâdere”, DİA., C. XXXII, s. 67-68.
• Rodrigue, Aron. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sefardiler”, Türk Sosyal ve Siyasi Hayatında Yahudiler, (Çeviren D. F. Subaşı) Editör: İ. Erdal ve Y. Özger, 129-159. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncı lık, 2011
• Sahhâflar Şeyhi-zâde Seyyid Mehmed Esʻad Efendi. Vakʻa-nüvis Esʻad Efendi Tarihi, Hazırlayan: Ziya Yılmazer. İstanbul: Osav Yayınları, 2000.
• Sahillioğlu, Halil. “Yeniçeri Çuhası ve II. Bayezid’in Son Yıllarında Yeniçeri Çuha Muhasebesi.” Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 2-3, (1973-1974): (415-466).
• Sevilla-Sharon, Moshe. Türkiye Yahudileri. İstanbul: İletişim Yayınla rı, 1993.
• Shaw, Stranford J. Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler. Çeviren: Meriç Sobutay. İstanbul: Kapı Yayınları, 2008.
• Şânî-zâde Mehmed ʻAtâʻullah Efendi. Şânî-zâde Târîhi. Hazırlayan: Ziya Yılmazer, C. I-II. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2008.
• Şeni, Nora ve Sophie le Tarnec. Camondolar, Bir Hanedanın Çöküşü. Çeviren: Yaman Aksu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti Teşkilâtında Kapıkulu Ocakları I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
• Yıldız, Gültekin. Neferin Adı Yok, Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum. İstanbul: Kita bevi Yayınları, 2009.