Çanakkale’deki Rüzgâr Enerjisi Santrallerinin Kırsal Sürdürülebilirliğe Etkileri

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 2, 258 - 288, 10.10.2024

Nesibe Ayşe Sağlam , Fazilet Dalfidan , Betül Kızıltepe

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1426566

Öz

İklim değişikliğini azaltma politikaları bağlamında, Türkiye’de rüzgâr enerjisi gelişiminin kırsal topluluklar açısından sürdürülebilir olup olmadığı yerel ve ulusal politika gündeminin önemli konularından biri olmalıdır. Bu bağlamda bu çalışma, Çanakkale’deki Rüzgâr Enerjisi Santrallerinin (RES) yakınındaki kırsal toplulukların çevresel ve sosyal sürdürülebilirliğini nasıl etkilediğine odaklanmaktadır. Çevresel sürdürülebilirlik temiz enerji ve orman, biyo-çeşitlilik ve habitat üzerindeki etki; sosyal sürdürülebilirlik ise sosyal katılım, sosyal adalet ve eşitlik ve topluluğun yaşam kalitesi, yaşam alanları çerçevesinde değerlendirilmektedir. Çalışmanın verileri, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseninden yararlanılarak elde edilmiştir. Araştırmanın örneklemini, Çanakkale’deki RES şirket çalışanları ve kurulum alanlarındaki yerel aktörler oluşturmaktadır. Ocak-Mart 2023 tarihleri arasında gerçekleştirilen görüşmelerde bölge halkı, yerel paydaşlar ve RES şirketleri için üç ayrı yarı yapılandırılmış mülakat formu kullanılmıştır. Araştırmada bölge halkından 47, yerel paydaşlardan 7 ve RES şirket çalışanlarından 2 kişi olmak üzere toplamda 56 kişi (18 kadın, 38 erkek) ile görüşülerek veriler toplanmıştır. Veriler, MAXQDA programında temalara ayrılarak kodlanmış ve analiz edilmiştir.
Araştırma bulgularına göre, Çanakkale kırsalında RES’ler, temiz enerji oluşuyla çevreyle uyumlu ve çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlarken; ormansızlaşma, biyo-çeşitlilik ve habitat üzerinde baskı oluşturmasıyla çevresel sürdürülebilirliği tehdit etmektedir. RES’ler, kurulum aşamasındaki planlama sürecine bölge halkının sosyal katılımı (Çevresel Etki Değerlendirmesi-ÇED- ve alternatif mekanizmalar) ve köylerin ortak kullanım alanlarının iyileştirilmesi için (okul, yol, cami, altyapı hizmetleri vb.) yapılan sosyal destekler ile sosyal adalete, eşitliğe ve sürdürülebilirliğe katkı sağlamaya çalışmaktadır. Bununla birlikte RES’ler, kurulum alanlarıyla ilişkili olarak gürültü, sağlık ile ilgili endişeler gibi etkileriyle bölge halkının yaşam kalitesinin düşmesine ve arazi kullanımının değişmesiyle sosyal yaşam alanlarının (tarım, mera, piknik, gezinti, manzaralı yerlerin azalması vb.) kısmi olarak sınırlanmasına yol açarak sosyal sürdürülebilirlik üzerinde baskı oluşturmaktadır. Netice olarak Çanakkale kırsalında RES’lerin çevresel ve sosyal sürdürülebilirliğe hem katkı sağlayan hem baskı oluşturan iki yönlü bir karaktere sahip olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rüzgâr enerjisi, Kırsal topluluklar, Çevresel sürdürülebilirlik, Sosyal sürdürülebilirlik, Çanakkale

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK tarafından desteklenen 122K676 Numaralı 1002-A Hızlı Destek Projesidir.

Proje Numarası

122K676 Numaralı 1002-A Hızlı Destek Projesi

Teşekkür

Projeye danışmanlık yapan Doç. Dr. Savaş Evran’a ve saha çalışmasında emeği geçen bursiyer öğrencilerimiz Gözdenur Yılmaz’a ve Ayça Soykan'a katkılarından dolayı teşekkürlerimizi sunarız.

Impacts of Wind Power Plants on Rural Sustainability in Çanakkale

Öz

In the context of climate change mitigation policies, whether wind energy development in Türkiye is sustainable for rural communities should be a key issue on the local and national policy agenda. In this context, this study focuses on how Wind Power Plants (WPP) in Çanakkale affect the environmental and social sustainability of nearby rural communities. Environmental sustainability is assessed in terms of clean energy, and its impact on forests, biodiversity, and habitat, whereas social sustainability is evaluated in the framework of social participation, social justice, equality, and the quality of life and community’s living spaces. The data of the study were obtained using the qualitative research method of the case study pattern. The sample consists of WPP companies in Çanakkale and local stakeholders in the installation sites of these power plants. Interviews were conducted between January and March 2023. Three different semi-structured interview forms were used for local people, local stakeholders, and WPP companies respectively. A total of 56 people (18 women, 38 men), 47 from the local community, 7 from local stakeholders, and 2 from WPP company employees, were interviewed and data were collected. The data were coded and analyzed by themes in the MAXQDA program.
According to the research findings, while WPPs in rural Çanakkale contribute to environmental sustainability by being environmentally compatible, clean energy threatens environmental sustainability by causing pressure on deforestation, biodiversity, and habitat. They also aim to promote social sustainability, justice, and equality through social participation (Environmental Impact Analysis (EIA) and alternative mechanisms) of the local community and social assistance (schools, roads, mosques, infrastructure services, etc.) for the improvement of common areas of villages in the planning process during the installation phase. However, WPPs put pressure on social sustainability by causing a decline in the quality of life of the local population and partial limitation of social living spaces (agriculture, pasture, picnic, excursion, decreased scenic spots, etc.) through effects related to noise and health concerns associated with land use changes in relation to their installation areas. As a result, it has been observed that WPPs in rural Çanakkale have a two-way character that both contributes to and puts pressure on environmental and social sustainability.

Anahtar Kelimeler

Wind energy, Rural communities, Environmental sustainability, Social sustainability, Çanakkale

Proje Numarası

122K676 Numaralı 1002-A Hızlı Destek Projesi

Kaynakça

• Agterbosch, S., Meertens, R. M., Walter J.V., & Vermeulen, W. J. V. (2009). The relative importance of social and institutional conditions in the planning of wind power projects. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 13(2), 393-405.
• Aitken, M. (2010). Wind power and community benefits: Challenges and opportunities. Energy Policy, 38(10), 6066-6075.
• Altuntaşoğlu Taç, Z. (2005). Yenilenebilir enerji Avrupa Birliği ve Türkiye müktesebatı. https://www.emo.org.tr/ekler/6edc1cd1f36e45d_ek.pdf Son Erişim Tarihi: 03 Ocak 2024.
• Altuntaşoğlu Taç, Z. (2011). Türkiye’de rüzgâr enerjisi mevcut durum, sorunlar. Mühendis ve Makine Dergisi, Cilt: 52, Sayı: 617, 56-63.
• Aschwanden, J., Stark, H., Peter, D., Steuri, T., Schmid, B., & Liechti. F., (2018). Bird collisions at wind turbines in a mountainous area related to bird movement ıntensities measured by radar. Biological Conservation, 220, 228–236.
• Aydın, C. İ. (2019). Identifying ecological distribution conflicts around the ınter-regional flow of energy in Türkiye: a mapping exercise. Frontiers Energy Research, 7, 1-19.
• Aydın, N. Y., Kentel, E., & Düzgün, Ş. (2010). GIS-based environmental assessment of wind energy systems for spatial planning: A case study from western Türkiye. Renewable and Sustainable Energy Reviews 14, 364–373.
• Baker, S. H. (2016). Mexican energy reform, climate change, and energy justice in indigenous communities. Natural Resources Journal, 56(2), 369-390.
• Barbier, E.B. (1987). The concept of sustainable economic development. Environmental Conservation, Summer Vol. 14, No. 2 pp. 101-110.
• Barlas, N. (2013). Küresel krizlerden sürdürülebilir topluma-çağımızın çevre sorunları. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Başkaya, Ş. (2010). Hidroelektrik santralleri (HES) ve rüzgâr enerjisi santralleri (RES)’nde çevresel etki değerlendirmesi (ÇED). III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Artvin, Türkiye, 20-22 Mayıs 2010, Cilt 2, 668-676.
• Bayraç, H. N. (2011). Küresel rüzgâr enerjisi politikaları ve uygulamaları. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Uludağ Journal of Economy and Society Cilt/Vol. XXX, Sayı/No. 1, 37-57.
• Beck, U. (2019). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru. K. Özdoğan & B. Doğan (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bell, D., Gray, T., & Haggett, C. (2005). The ‘social gap’ in wind farm siting decisions: explanations and policy responses. Environmental Politics, 14, 460–477.
• Bessette, D. L. & Mills, S. B., (2021). Farmers vs. lakers: Agriculture, amenity, and community in predicting opposition to united states wind energy development. Energy Research & Social Science 72.
• Bıçakçı, E., Balabanlı, C., & Acar, E. (2023). Tarım ve mera alanlarında rüzgâr ve güneş enerji sistemleri kurulması hakkında değerlendirmeler. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13, 700-712.
• Brown, J. P., Pender, J., Wiser, R., Lantz, E., & Hoen, B., (2012). Ex post analysis of economic impacts from wind power development in U.S. counties. Energy Economics 34, 6, 1743–1754.
• Brown, L.R., Larsen, J., Roney, J.M., & Adams, E.E., (2015). The great transition, shifting from fossil fuels to solar and wind energy. Earth Policy Institute Washington DC.
• Cass, N., Walker, G., & Devine-Wright, P. (2010). Good neighbours, public relations and bribes: the politics and perceptions of community benefit provision in renewable energy development in the UK. Journal of Environmental Policy & Planning, 12(3), 255-275.
• Collombat, I. (2021). Ormansızlaştırmaya hayır Chıco Mendes. A. Berktay (Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Cowell, R., Bristow, G., & Munday, M. (2011). Acceptance, acceptability and environmental justice: The role of community benefits in wind energy development. Journal of Environmental Planning and Management, 54, 539–557.
• Cowell, R., Bristow, G., & Munday, M. (2012). Wind energy and justice for disadvantaged communities. https://static1.squarespace.com/static/536b92d8e4b0750dff7e241c/t/53b57af1e4b01811829dadfc/1404402417513/wind-farms-communities-summary.pdf Son Erişim Tarihi: 20.02.2024.
• Creswell, J. (2007). Qualitative ınquiry and research design: Choosing among five approaches. London: SAGE Publications.
• Delivering community benefits from wind energy development: a toolkit, a report for the renewables advisory board and DTI. (2007). Centre For Sustainable Energy With Garrad Hassan & Partners Ltd, Peter Capener & Bond Pearce Llp.
• Devine-Wright, P., (2005). Beyond NIMBYism: Towards an integrated framework for understanding public perceptions of wind energy. Wind Energ. 8:125–139.
• Dincer, İ. (2000). Renewable energy and sustainable development: A crucial review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 4, 157-175.
• Dinçer, İ. (2019). Tüba-rüzgâr enerjisi teknolojileri raporu. Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara.https://www.tuba.gov.tr/tr/yayinlar/suresiz-yayinlar/raporlar/tuba-ruzgr-enerjisi-teknolojileri-raporu-1 Son Erişim Tarihi: 15 Kasım 2023.
• Dimitropoulos, A., & Kontoleon A. (2009). Assessing the determinants of local acceptability of wind-farm ınvestment: a choice experiment in the Greek Aegean Islands. Energy Policy, 37, 1842–54.
• Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu, (1991). Ortak geleceğimiz. B. Çorakçı (Çev.). Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Ekşi, A., Kantarlı, İ. C., Yalçın, F. A., & Kirazlı, G. (2019). Enerji yatırımlarında sosyal kabulü etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Strategic Public Management Journal, 5(10), 63-77.
• Erdoğan, A., Aksakal B., & Sönmez, Ö.C. (2015). Rüzgar enerjisi santrallerinin yaban hayatına etkileri. Tabiat ve İnsan, no.189,11-18.
• Erdoğan, S. (2020). Enerji, çevre ve sera gazları. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 277-303.
• Fıçıcı, F., Dursun, B., & Gökçöl, C. (2007). Rüzgar enerji sistemlerinden kaynaklanan gürültünün incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 54-62.
• García, J. H., Cherry, T., Kallbekken, S., & Torvanger, A. (2016). Willingness to accept local wind energy development: Does the compensation mechanism matter?. Energy Policy 99, 165–173.
• Gençel, H., & Tarhan, İ. (2019). Rüzgar enerjisinin önemli geçiş yerlerinden olan Çanakkale bölgesindeki bazı rüzgar enerji santralleri için kapasite faktörü incelemesi. Çanakkale Onsekiz Mart University, Journal of Graduate School of Natural and Applied Sciences,5,1, 120-139.
• Giddens, A. (2013). İklim değişikliği siyaseti. E. Baltacı (Çev.). Ankara: Phoneix Yayınevi.
• Gorayeb, A., Mendes, J.S., Meireles, A.J.A., Silva, E.V., Brannstrom, C., & Freitas, A.L.R. (2016). Wind-energy development causes social ımpacts in coastal ceará state, brazil: the case of the xavier community. Editors: Vila-Concejo, A.; Bruce, E.; Kennedy, D.M., and McCarroll, R.J. Journal of Coastal Research, Special Issue, Florida: Coconut Creek.
• Goodland, R., (1995). The concept of environmental sustainability. Annu. Rev. Ecol. Syst. 1995.26:1-24.
• Gross, C., (2007). Community perspectives of wind energy in Australia: The application of a justice and community fairness framework to increase social acceptance. Energy Policy, 35(5), 2727-2736.
• Gürbüz, İ.B., Özkan, G., & Korkmaz, Ş. (2021). Rüzgâr enerji santrallerinin kırsala olan sosyo-ekonomik etkileri ve sosyal kabulü. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 31, 223-231.
• Gürbüz, E. Y., Altıntaş, A., Sürücü, B., & Tuncer A. D., (2021). Rüzgar türbinlerinin yaban hayatına etkilerinin incelenmesi. Politeknik Dergisi, 24(3): 953-962.
• Hall, N., Ashworth, P., & Devine-Wright, P. (2013). Societal acceptance of wind farms: Analysis of four common themes across Australian case studies. Energy Policy, 58, 200-208.
• Harris, M.J. (2009). Basic principles of sustainable development, dimensions of sustainable development. Google Books. https://books.google.com.tr/books?id=lyBlCwAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Son Erişim Tarihi: 20 Ekim 2023.
• Helldın, J.O., Jung, J., Neumann, W., Olsson, M., Skarın, A., & Wıdemo, F. (2012). The impacts of wind power on terrestrial mammals a synthesis. Swedısh Envıronmental Protectıon Agency Report 6510.
• Henningsson, M., Jönsson, S., Ryberg, JB., Bluhm, G., Bolin, K., & Bodén, B., et al. (2013). The effects of wind power on human ınterests: a synthesis. Swedish Environmental Protection Agency, Report 6545.
• Hickel, J. (2021). Çoğu zarar azı karar: dünyayı küçülme kurtaracak. D. Keskin (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• İlkiliç, C., (2012). Wind energy and assessment of wind energy potential in Türkiye. Renewable and Sustainable Energy Reviews 16, 1165– 1173.
• Jones, N. F., Pejchar, L., & Kıesecker, J.M. (2015). The energy footprint: How oil, natural gas, and wind energy affect land for biodiversity and the flow of ecosystem services. Bioscience, 65(3).
• Joselin Herbert, G.M., et al. (2007). A review of wind energy technologies. Renewable and Sustainable Energy Reviews 11, 1117–1145.
• Kabasakal, B., & Erdoğan, A. (2019). Rüzgar enerji santrallerinin kuşlara etkileri ve çözüm önerileri. TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Antalya Şubesi, YEKSEM.
• Kadıoğlu, M. (2002). Küresel iklim değişimi ve Türkiye. Engineer & the Machinery Magazine. http://www1.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/1f2dd133f097238_ek.pdf Son Erişim Tarihi: 06 Haziran 2022.
• Kantarcı, M. D. (2015). Rüzgar enerji santrallarının (Res) ekolojik etkileri üzerine değerlendirmeler. 6. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu 7-9 Ekim İzmir.
• Karataş, S. (2009). Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde rüzgar ve güneş enerjilerinin yeri. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=Y1VcmeHGmvnk0zPkzT7KbA&no=ZMYAMOlJPHFo4v1KRYub9g
• Kaya, E. (2021). Rüzgâr enerji santrallerinin çevresel etkileri. Rüzgâr Enerjisi Dergisi, https://www.ruzgarenerjisi.com.tr/bolum-10-ruzgar-enerji-santrallerinin-cevresel-etkileri/ Son Erişim Tarihi: 09 Kasım 2023.
• Kaygusuz, K., & Kaygusuz, A. (2002). Renewable energy and sustainable development in Türkiye. Renewable Energy 25, 431–453.
• Kaypak, Ş. (2011). Küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir kalkınma için sürdürülebilir bir çevre. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 13 (20): 19-33.
• Kılıç, Ç., Yılmaz, M., & Sarı, R., (2017). Rüzgâr enerji sistemlerinin sosyal kabul dinamiklerini anlamak. Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(2), 135-156.
• Kırış, R., & Toprak, S. (2007). İklim değişikliğinde ormanların rolü. http://tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/280/2015/08/semp5_38.pdf Son Erişim Tarihi: 14 Ekim 2023.
• Krug, F. & Lewke, B., (2009). Electromagnetic interference on large wind turbines. Energies, 2, 1118-1129.
• Koçaslan, G. (2010). Sürdürülebilir kalkınma hedefi çerçevesinde Türkiye’nin rüzgar enerjisi potansiyelinin yeri ve önemi. Sosyal Bilimler Dergisi, (4), 53-61.
• Konak, N. (2011). Küresel iklim değişikliği kyoto protokolü esneklik mekanizmaları, gönüllü karbon piyasası ve Türkiye: Eleştirel yaklaşım. Alternatif Politika, 3, 154-178.
• Leichenko, R., & O’brıen, K., (2021). İklim ve toplum geleceği dönüştürmek. O. Orhangazi (Çev.). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Levenda, A. M., Behrsin, I., & Disano, F. (2021). Renewable energy for whom? A global systematic review of the environmental justice implications of renewable energy technologies. Energy Research & Social Science, 71.
• Liebe, U., Bartczak, A., & Meyerhoff, J. (2017). A turbine is not only a turbine: The role of social context and fairness characteristics for the local acceptance of wind power. Energy Policy, 107, 300-308.
• Macdonald, C., Glass, J., & Creamer, E. (2017). What is the benefit of community benefits? Exploring local perceptions of the provision of community benefits from a commercial wind energy project. Scottish Geographical Journal, 133, 172-191.
• Masden, E. A., Haydon, D. T., Fox, A. D., Furness, R. W., Bullman, R., & Desholm, M. (2009). Barriers to movement: impacts of wind farms on migrating birds. - ICES Journal of Marine Science, 66, 746–753.
• Massicard, E. 2023. Mahalleyi yönetmek: muhtarlar üzerinden Türkiye’de devlet-toplum ilişkileri. O. Kunay (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mckenzie, S. (2004). Social sustainability: Towards some definitions. Hawke Research Institute University Of South Australia Magill, South Australia.
• Najam, A., & Cleveland, C.J. (2003). Energy and sustainable development at global environmental summits: An evolving agenda. Environment, Development and Sustainability 5, 117–138.
• Oskay, C. (2014). Sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde rüzgâr enerjisinin önemi ve Türkiye’de rüzgâr enerjisi yatırımlarına yönelik teşvikler. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(1), 76-94.
• Outka, U. (2011). The renewable energy footprint. 30 Stan. Envtl. L.J. 241-258.
• Öztürk, H., (2021). Yenilenebilir enerji kaynakları. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Özgen, N. (2021). Sürdürülebilirlik kavramı ve kullanım alanları. N. Özgen & M. Kahyaoğlu (Ed.), Sürdürülebilir Kalkınma. Ankara: Pegem Akademi.
• Özşahin, E., & Kaymaz, Ç.K. (2013). Rüzgâr enerji santrallerinin (Res) yapım yeri seçimi üzerine bir cbs analizi: Hatay örneği. Tübav Bilim Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2, 1-18.
• Pehnt, M., Oeser, M., & Swider, D.J. (2008). Consequential environmental system analysis of expected offshore wind electricity production in Germany. Energy 33, 747–759.
• Pınar, A., Buldur, A.D., & Tuncer, T., (2020), Türkiye’deki rüzgâr enerji santralleri dağılışının coğrafi perspektifle incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi 25(43), 167-182.
• Pierpont, N. (2009). Wind turbine syndrome: A report on a natural experiment. http://www.windturbinesyndrome.com/wp-content/uploads/2009/12/Wind-Turbine-SyndromeExec.-Sum.-12-20-09.pdf Son Erişim Tarihi: 16 Ekim2023.
• Rockström, J., Steffen, W., Noone, K., Persson, A., Chapin III, F.S., Lambin, E., & Lenton, T.M.,et al..., (2009). Planetary boundaries: Exploring the safe operating space for humanity. Ecology and Society , Vol. 14, No. 2.
• Rudel, T. K., (2001). Sequestering carbon in tropical forests: Experiments, policy implications, and climatic change. Society & Natural Resources: An International Journal, 14:6, 525-531.
• Sachs, J.D. (2019). Sürdürülebilir kalkınma çağı. B. Gönülşen (Çev.). İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.
• Saidur, R., Rahim, N. A., Islam, M. R., & Solangi, K. H. (2011). Environmental impact of wind energy. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15(5), 2423–2430.
• Şahin, Ü., (2004). Truva atı olarak sürdürülebilir kalkınma. Üç Ekoloji Dergisi Sayı: 2, 1-16.
• Taşkın, Z. E., Yılmaz, M., & Kılıç, Ç. (2020). Rüzgâr enerji santrallerinin ekonomik etkileri ve sosyal kabul: Mucur örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 18(2), 296-319.
• T. C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 98 sayılı doğal sit alanlarında rüzgâr enerjisi santralleri (res) ilke kararında değişiklik yapılmasına dair ilke kararı. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/11/20221105-6.pdf Son Erişim Tarihi: 27 Şubat 2024.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Doğal sit alanlarında rüzgâr enerjisi santralleri (res) ilke kararı. https://webdosya.csb.gov.tr/db/tabiat/icerikler/res-deg-s-kl-lk-sonrasi-20220802145655.pdf Son Erişim Tarihi: 27 Şubat 2024.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi, Çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=39647&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5. Son Erişim Tarihi: 25 Şubat 2024.
• Tolunay, A., & Korkmaz, M. (2004). Ormancılıkta kamu yararı ve üstün kamu yararı üzerine analizler. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 47-58.
• Tolunay, D., (2021). Türkiye’de ekosistem tahribat faktörü olarak habitat ve arazi kullanım değişiklikleri. Memleket Siyaset Yönetim (Msy), 16(36), 279-304.
• Tuna, M., (2006). Türkiye’de çevrecilik Türkiye’de çevreye ilişkin toplumsal eğilimler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tuna, M. (2014). Çevresel Süreçlerin ve Çevre Sorunlarının Küreselleşmesi, M. Tuna (Ed.) Çevre Sosyolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Turkish Greenhouse Gas Inverntory 1990-2021, National inventory report for submission under the united nations framework convention on climate change. 2023. Turkish Statistical Institute. https://enerji.gov.tr/Media/Dizin/EVCED/tr/%C3%87evreVe%C4%B0klim/%C4%B0klimDe%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi/UlusalSeraGaz%C4%B1EmisyonEnvanteri/Belgeler/Ek-1.pdf Son Erişim Tarihi: 20.02.2024.
• Türkeş, M. (2002). İklim değişikliği: Türkiye- iklim değişikliği çerçeve sözleşmesi ilişkileri ve iklim değişikliği politikaları. tubitak,gov.tr https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/csk/EK- 7.pdf Son Erişim Tarihi: 21 Haziran 2022.
• Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği, (2023). Türkiye Rüzgâr Enerjisi İstatistik Raporu.
• Wang, S., & Wang, S. (2015). Impacts of wind energy on environment: A review. Renewable and Sustainable Energy Reviews 49, 437–443.
• Welton, S., & Eisen J. B. (2019). Clean energy justice: Charting an emerging agenda. 43 Harvard Envtl. L. Rev. 307.
• Wolsink, M., (2000). Wind power and the NIMBY-Myth: Institutional capacity and the limited significance of public support. Renewable Energy 21 49-64.
• Yener, Ş. Ç., Çerezcı, O. & Çerezcı, F. (2017). Measurement of electromagnetic radiation around wind turbines. Electric Electronics, Computer Science, Biomedical Engineerings' Meeting (EBBT).
• Yin, R. (2018). Case study research and applications: Design and methods. New York: SAGE Publications.
• Zárate-Toledo, E., Patiño, & R., Fraga, J. (2019). Justice, social exclusion and indigenous opposition: A case study of wind energy development on the ısthmus of tehuantepec, Mexico. Energy Research & Social Science, 54, 1-11.