KORUMA BAKIŞ AÇISIYLA EL YAZMALARINDA GÖRÜLEN BİYODETERASYON

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 11, 1 - 17, 28.12.2020

Aybuke Sultan Koca Yılmaz , Ali Akin Akyol , Hikmet Katırcıoğlu

Öz

İnsanlık tarihinin büyük bir kısmı, yazılı belgeler veya sanat eserleri üzerinden izlenebilmektedir. Hatta çağlar en genel anlamda tarih öncesi ve tarih çağları olarak ayrımlanır. Burada tarihin kayıtları da yazı ile tutulur ki zaman içinde en eski yazılı belgeler el yazmalarıdır. Haliyle el yazmaları da organik bir malzeme olup bozulmalara oldukça açıktır. Bozulma türlerinden biri olan biyodeterasyon ise bunların içinde önemli bir yüzdeyi oluşturmaktadır. Biyodeterasyona neden olan biyolojik ajan olarak da adlandırılan; biyodeterojenlerdir. Kemirgenler, böcekler gibi makro-biyodeterojenler tam olarak ortadan kaldırılabilirken; fungus, bakteri gibi mikro-biyodeterojenler üzerinde çalışmalar halen devam etmektedir. Araştırma kapsamında elde edilen mikroflora sonuçlarının moleküler ve konservasyon çalışmalarına katkı sağlaması amaçlanmıştır.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Ankara Kültür ve Tescil Daire Başkanlığı’nda muhafaza edilen Safranbolu El Yazmaları Koleksiyonu durum taramasından geçirildikten sonra Mushaf-ı Şerifler’den 3 eser çalışma kapsamına alınmıştır. Seçilen eserlerden elde edilen kültürler ile arşiv odası mikroflorası karşılaştırılmıştır. Temel amaç arşiv odasının mikroflorasının yoğunluğunun eserler üzerinde oluşturacağı potansiyel biyodeterasyon tespitidir. Buna ek olarak seçilen eserlerden elde edilen kültürler ile kompakt raylı raf sistemi mikroflorası da karşılaştırılmıştır. Burada ki temel amaç ise eserler arasında bir mikroflora yayılımının kontrol edilmesidir.
Çalışma kapsamında arşiv odasının çeşitli bölgelerine (pencere önlerine, kapı ağzına, dolap üstüne, dolap içine ve eserin alındığı rafa) 1’er adet Nutrient Agar (NA) ve Potato Dextrose Agar (PDA) petri kabı yerleştirilmiş 45 dakika süreyle havadan spor toplanmıştır. Kompakt raylı raf sisteminde depolanan eserlerin temas yüzeylerinden eküvyon yöntemi ile örnekler alınmıştır. Eserler çok fasiküllü olduğu için eserin 3 farklı sayfası ile cildinden de örnek alınmıştır. Toplamda alınan bu 24 adet örnek serum fizyolojik çözeltisi içinde laboratuara getirilmiştir.
Mikroflora tespitinde genel ve seçici besiyerleri kullanılarak tanımlama çalışmaları desteklenmiştir. Arşiv odasının havasından toplanan örneklerin içinde bulunduğu petri kapları 300C’de 24-48 saat inkübasyona (gelişme ortamında) bırakılmıştır. Kompakt raylı raf sisteminden ve eserlerden eküvyon yöntemi kullanılarak alınan örneklerdeki mikroorganizmalar uzun süredir hareketsiz (dormanside) olması nedeniyle zenginleştirme besiyeri olan Nutrient Broth (NB) ve Yeast Extract Peptone Dextrose (YEPD) Broth besiyerlerine aktarılmıştır.
48 saatlik aktifleşme sonrası Nutrient Broth (NB)’dan alınan örnekler tanımlama için Nutrient Agar (NA), Eosin Methylene Blue (EMB) ve Pseudonomas Agar F Base besiyerine aktarılırken; Yeast Extract Peptone Dextrose (YEPD) Broth’dan alınanlar ise Potato Dextrose Agar (PDA) besiyerine aktarılmıştır. 300C’de inkübasyona bırakılan örnekler öncelikle koloni morfolojileri dikkate alınarak kategorize edilmiştir. Gözlemlenen bakteri kolonilerinden preparatlar hazırlanmış; gram boyaması yapılarak ışık mikroskobunda immersiyon objektifinde incelenmiştir. Fungus görülen kültürlerden de ayrıca preparatlar hazırlanmış ve ışık mikroskobunda incelenmiştir.
Araştırma sonucunda; tüm bakteri kültürlerinin koloni morfolojilerinin incelenmesi sonucunda toplamda Nutrient Agar (NA) besiyerinde 22, Pseudonomas agar F base besiyerlerinde 13, Eosin Methylene Blue (EMB) besiyerlerinde 3 olmak üzere toplamda 38 farklı koloni olduğu tespit edilmiştir. Fungus kültürleri incelendiğinde ise 11 kültürde fungus kolonileri tespit edilmiştir.
Araştırma kapsamında Mucor sp., Penicillum sp., Aspergillus sp., Rhizopus sp., Trichoderma sp. cinsi küfler ile Bacillus sp, Pseudonomas sp. Micrococcus sp. ve Escherichia sp. cinsi bakteriler izole edilerek konservasyon alanında biyodeterojen çeşitliliğine katkı sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

EL YAZMALARI, KONSERVASYON, BİYODETERASYON, FUNGUS, BAKTERİ

Kaynakça

• Akkayan, C. (1987). Kağıt Üretiminde Mikrobiyolojik Problemler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 37(2), 108-123.
• Alexander, S. A., & Schiesser, C. H. (2017). Heteroorganic Molecules and Bacterial Biofilms: Controlling Biodeterioration of Cultural Heritage. Organic chemistry, 180-222.
• Baydar, N. (2001). Kütüphanelerdeki El Yazmalarının Pasif Konservasyonu. Türk Kütüphaneciliği, 15(4), 365-377.
• Beguin, P. (1990). Molecular Biology of Cellulose Degradation. Annual Review of Microbiology, 44, 219-48.
• Beguin, P., & Aubert, J. P. (1994). The Biological Degradation of Cellulose. Federation of European Microbiology Societies (FEMS)Microbiology Reviews, 13(1), 25-58.
• Bloom, M. J. (2017). Papermaking: The Historical Diffusion of an Ancient Technique. H. Jöns, P. Meusburger, M. Heffernan (Eds),Mobilities of Knowledge. Switzerland: Springer Nature, pp. 51-66.
• Börjesson, M., & Westman, G. (2015). Crystalline Nanocellulose - Preparation, Modification, and Properties. In M. Poletto (Eds.), Cellulose: Fundamental Aspects and Current Trends. Croatia: BoD - Books on Demand, pp. 159- 189.
• Carlo, E. D., Barresi, G., & Palla, F. (2017). Biodeterioration. In G. Barresi, F. Palla (Eds.), Biotechnology and Conservation of Cultural Heritage. Switzerland: Springer International Publishing, pp. 1-31.
• Chen, H. (2014). Biotechnology of Lignocellulose: Theory and Practice. Chemical Industry Press, Beijing and Springer Science Business Media Dordrecht.
• Dunca, I. S., Tanase, C., Padurariu, C., Balaes, T., Ardelean, E., & Puica, M. N. (2014). Study of the Contaminating Microbiota of Old Paper Supports. European Scientific Journal September, 3, 237-251.
• Hagaggi, A., & Salah, T. A. (2016). Microbial Deterioration of a 13 AH-Century Manuscript Housed in Al-Azhar Library in Egypt: A Case Study. Journal of Basic and Environmental Sciences, 3, 65-73.
• Halkman, A. K. (2005). Merck Gıda Mikrobiyolojisi Uygulamaları. Ankara: Başak Matbaacılık Ltd. Şti.
• Heldt, H. W., & Piechulla, B. (2011). Plant Biochemistry. Fourth edition. USA: Academic Press is an imprint of Elsevier.
• Gallo, P. (1953). Considerazioni Sui Rapporti Tra i Funghi Ospiti della Carta e le micosi Umane. La Soprintendenza archivistica e bibliografica.
• Karakasidou, K., Nikolouli, K., Amoutzias, G. D., Pournou, A., Manassis, C., Tsiamis, G., & Mossialos, D. (2017). Microbial Diversity in Biodeteriorated Greek Historical Documents Dating Back to the 19th and 20th Century: A Case Study. Microbiology Open, 7(5), 1-11.
• Kathpalia, Y. P. (1990). Arşiv Malzemesinin Korunması ve Restorasyonu. (Çev. N. Somer), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Cumhuriyet Arşivi Dairesi Başkanlığı, Yayın No:6, Ankara: Başbakanlık Basımevi (Eserin orijinali 1973’te yayımlandı).
• Khazraji, A. C., & Robert, S. (2013). Interaction Effects between Cellulose and Water in Nanocrystalline and Amorphous Regions: A Novel Approach Using Molecular Modeling. Journal of Nanomaterials, 1-10.
• Koca-Yılmaz, A. S. (2019a). Vakıflar Genel Müdürlüğü Ankara Kültür ve Tescil Dairesi Başkanlığı Arşivine Ait Yazma Eserlerin Korunmasına Yönelik Biyodeterasyon Tespiti. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Koca-Yılmaz, A. S. (2019b). El Yazmalarında Görülen Biyodeterojenler ve Sağlığa Etkileri. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 35. Arkeometri Sonuçları Toplantısında sunuldu. Diyarbakır.
• Kuhad, R. C., Kuhar S., Kapoor M., Sharma K. K., & Singh A. (2007). Lignocellulolytic Microorganisms, their Enzymes and Possible Biotechnologies based on Lignocellulolytic Microorganisms and their Enzymes. In Kuhad, R.C., Singh A. (Eds.), Lignocellulose Biotechnology: Future Prospects. New Delhi: IK International Publishing House Pvt. Ltd, pp. 3-23.
• Michaelsen, A., Pinar, G., Montanari, M., & Pinzari, F. (2009). Biodeterioration andrestoration of a 16th-century book using a combination of conventional and moleculartechniques: a case study. International Biodeterioration & Biodegradation, 63(2), 161-168.
• Michaelsen, A., Pinar, G., & Pinzari, F. (2010). Molecular and Microscopical Investigation of the Microflora Inhabiting a Deteriorated Italian Manuscript Dated from the Thirteenth Century. Microbial Ecology, 60(1), 69-80.
• Nianping, L., Jinhua, H., Binghua, L., & Lijie, W. (2011). Indoor Mildew Pollution in Building and Control Strategies, Paper. Presented at the Third International Conference on Measuring Technology and Mechatronics Automation, Shanghai.
• Perez, J., Munoz-Dorado, J., Rubia, T., & Martinez, J. (2002). Biodegradation and Biological Treatments of Cellulose, Hemicellulose and Lignin: An Overview. International Microbiology, 5(2), 53-63.
• Pinar, G., Sterflinger, K., & Pinzari, F. (2013). The Microflora Inhabiting Leonardo da Vinci’s Self Portrait: a Fungal Role in Foxing Spots. Paper Presented at thePaper Conservation: Decisions & Compromises, ICOM-CC Graphic Documents Working Group Interim Meeting, Vienna.
• Pinzari, F., & Montanari, M. (2011). Mould Growth on Library Materials Stored in Compactus-Type Shelving Units. Sick Building Syndrome, Switzerland: Springer, pp. 193- 206.
• Rojas, T. I., Martinez, E., Gomez, Y., & Alvarado, Y. (2002). Airborne Spores of Aspergillus Species in Cultural Institutions at Havana University. Grana, 41(3), 190-193.
• Ruiz, C. C., Avendano, R., Leyva, E. E., Barboza, C. G., Chaverri, P., & Chavarria, M. (2018). Two New Cellulolytic Fungal Species İsolated from a 19th-Century Art Collection. Scientific Reports, 8(7492), 1-9.
• Sanchez-Silva, M., & Rosowsky, D. V. (2008). Biodeterioration of Construction Materials: State of the Art and Future Challenges. Journal of Materials in Civil Engineering, 20(5), 352-365.
• Sterflinger, K., & Pinar, G. (2013). Microbial Deterioration of Cultural Heritage and Works of Art Tilting at Windmills?. Applied Microbiology and Biotechnology, 97(22), 9637- 9646.
• Sterflinger, K., & Pinzari F. (2012). The Revenge of Time: Fungal Deterioration of Cultural Heritage with Particular Reference to Books, Paper and Parchment. Environmental Microbiology, 14(3), 559-566.
• Ünlü-Yokuş, Y. (2018). Yazma Eserlerin Mikrobiyolojik Kontaminasyon Yönünden İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Wisniak, J. (2005). Anselme Payen. Educación Química, 16(4), 114-126.