KUR’AN’I KERİM’DEKİ HZ. YUNUS KISSASI VE MİNYATÜR SANATINA YANSIMALARI

Yıl 2021, Sayı: 12, 59 - 78, 28.04.2021

Elif Bayrak Kaya

Öz

Kur’an’da ismine sure olan Hz. Yunus’un kıssası bize Yunus peygamber ve peygamber olarak gönderildiği Ninova ahalisinin başından geçenleri anlatmaktadır. Kur’an da anlatılan ve bir masal kahramanının başından geçen olayları anımsatan bu kıssa, Avrupa ve İslam ikonografisinde de kendine geniş bir yer bulmuştur. İnsanlar arasında hemen hemen her dönem ilgi ve merak uyandıran Hz. Yunus’un balık tarafından yutulması ve mucizevi kurtuluşu, farklı dönem ve üsluplarda resmedilmiş pek çok minyatür yorumu bulunmaktadır. Minyatür örneklerde, ejder, yılan, balık, kaplumbağa, at, karaca gibi mitolojik yaratıklar ve çıplak insan bedenlerinin tasvir edildiği görülmüş ve minyatür yorumların içine yerleştirilen bu motiflerin mitolojideki anlamları ve kompozisyon ile bağlantıları arasında değerlendirmeler yapılmıştır. Minyatür örneklerdeki konu dağılımı Hz. Yunus’un bindiği dolmuş geminin denizde kalması ile Hz. Yunus’un denize atılması, Denize düşen Hz. Yunus’un bir balık tarafından yutulması, balığın karnından çıkarılması ve kıyıda iyileşme sürecini anlatan yorumlar olarak karşımıza çıkar. Makalenin evrenini, Hz. Yunus kıssasının yorumlandığı minyatürlerden seçmeler oluşturmaktadır. Örneklem gurubu olarak bir adet Yunus’un gemiden atılma ve balık tarafından yutulma anı, yedi adet Yunus’un balığın karnından kurtarılma sahnesi ve bir adet Yunus’un kıyıda iyileşme sürecini yorumlayan toplam dokuz minyatür örnek incelenmiştir. Araştırmada; alan araştırması, tarama ve analiz yöntemleri kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler

Hz. Yunus Peygamber, Minyatür Sanatı, Balina, Gemi,, Kabak Bitkisi

Kaynakça

• And, M. (1998). Minyatürlerde Osmanlı-İslam Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bayat, F. (2015). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi, 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş. Bilgili, N. (2014). Türklerin Kozmik Sembolleri – Tamalar. İstanbul: Hermest Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2014). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi. Ankara: Kömen Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Kabakçılı, O. (2011). Hz. Yunus Kıssasında İşari Anlamlar, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (36), 369-380.
• Paşa, A.C. (1966). Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa, Birinci cilt, İstanbul, Üç dal Neşriyat.
• Polater, K. (2007). Kur’an ve Kitâb-ı Mukaddes’e Göre Yunus Kıssası, Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VII sayı: 2, Sayfa;140-141. Renda, G. (1977). İstanbul, Türk ve İslam Eserleri Müzesindeki Zübdet-üt Tevarih ‘in Minyatürleri, Sanat, Yıl:3, Sayı: 6, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• URL 1 -Harman, Ö.F. Yunus, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi. org.tr/yunus, (Erişin tarihi: 04.05.2020)
• URL 2-Bilgili, N. Ejder ve zaman. (Https://www.turkcenindirilisi.com/turk-tarihi/ejderha-ve- zaman) (Erişim Tarihi.05.06.2020).
• URL-3 https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir suresi/3927/139-148-ayet-tefsiri (Erişim tarihi:12.07.2020) . URL-4https://www.kuranmeali.net/saffat-suresi-145.ayet.htm)(Erişin Tarihi:12.07.2020).