TARİHİ ALANLARIN DÖNÜŞÜMÜ VE KAMUSAL SANAT: YELDEĞİRMENİ SEMTİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 20, 24 - 49, 31.12.2023

Tuğçe Demirhan , Mehmet İnceoglu

Öz

Tarihi Yeldeğirmeni Mahallesi yakın zamana kadar kentsel çöküntü alanı olarak kabul edilse de günümüzde özellikle genç kesimin yaşamak veya geçici kullanımlarına yönelik olarak tercih ettiği popüler bir lokasyondur. Bu popüleritenin öncelikli sebebi mahallenin özgün morfolojik yapısıdır. 2012 yılında başlayan Mural İstanbul Festivali kapsamında mahalleye kazandırılan ve günümüzde mahalle ile özdeşleşen duvar resimleri de mahallenin özgün morfolosine eklemlenerek bu popüleriteye katkıda bulunmuştur. Bu çalışma kentsel kamusal mekanın kentlilerin iletişim alanı olarak yalnızca fiziksel bir mekansallık değil aynı zamanda kültürel bir yönü olduğu fikrinden hareketle şekillenmiştir. Bu çalışmanın amacı, genelde yenileme projeleri olarak, karşılaştığımız kentsel dönüşüm projelerinin bir alternatifi olarak Yeldeğirmeni Mahallesi’ndeki kamusal sanat çalışmalarının mahallenin dönüşümü üzerine pozitif katkılarını ortaya koymaktır. Bu amaçla bir alan çalışması yapılarak kişisel gözlemler derlenmiş ve fotoğraflar ile belgelenmiştir. Duvar resimlerinin yerleri belirlenip haritada işaretlenerek kamusal sanat çalışmalarının yoğunlaştığı alanlar belirlenmiştir. Semtte bulunan binaların kör cephelerinin, duvar resimleri için bir altlık olak kullanılmasının önce sokak sonra mahalle ölçeğinde olumlu dönüşümleri başlattığı gözlemlenmiştir. Yeldeğirmeni Mahallesi’nin kamusal sanat çalışmalarıyla popüler bir cazibe merkezi haline gelmesi hem geleneksel mahalle dokusunun korunmasına katkı sağlamış hem de yerleşik mahalleli ile yeni nüfusun birarada yaşadığı alternatif bir yaşam alanına dönüşümü tetiklemiştir. Bununla birlikte mahallenin yeniden kent yaşamına katılması ve ekonomik olarak canlanması atıl alanların potansiyellerini keşfetmemize yönelik bir örnek olarak ele alınabilir.

Anahtar Kelimeler

Yeldeğirmeni Mahallesi, Mural, Kamusal Sanat, Kentsel Dönüşüm, Kentsel Estetik

Kaynakça

• Akdur, S. G. (2016). Kamusal Sanat ve Kamusallık Kavramı. Beyin Dergisi, 56-60.
• Akkar, Z. M. (2006). Kentsel Dönüşüm Üzerine Batı'daki Kavramlar, Tanımlar, Süreçler ve Türkiye. Planlama, 29-38.
• Atılgan, A. (2007). Yeldeğirmeni. İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• Birsel, C. (2010). Kent Tasarımı ve Çevre Estetiği. dosya, 6-14.
• Boz, G. E. (2016, Temmuz 29). ATIL KENT MEKANININ GEÇİCİ KULLANIM YAKLAŞIMI İLE DEĞERLENDİRİLMESİ: KADIKÖY, YELDEĞİRMENİ ÖRNEĞİ. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Duygun, E., & Koçyiğit, R. G. (2021). Tarihi Kent Merkezlerinde Tüketim Mekanlarının Dönüşümü: Yeldeğirmeni Mahallesi Örneği. Tasarım Kuram, 18-41.
• Ercan, M. A. (2013). Kamusal Sanatın ‘Kamusallığı’: Erişim, Aktör, Fayda Yaklaşımı. idealkent, 220-255.
• Eren Görgülü, E. T. (2018). Kamusal Alanda Sanat Uygulamalarına Bir Örnek: Mural İstanbul. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(56).
• Evcil, A. N., & Yalçın Usal, S. S. (2020). Sağır Duvarları Sanatla Kazanmak: Duvar Resimleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 273-287.
• Gökova, H. (2021). Duvar Resmi Uygulamalarında Yüzeye Dönük Görsel Çözümler. akademik sanat, 1-13.
• Habermas, J. (1995). Kamusal Alan: Ansiklopedik Bir Makale. Birikim.
• Jacobs, J. (1961). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı. Metis.
• Şendur, S. (2010). Kadıköy-Yeldeğirmeni Semti Mimarisinin Tipomorfoloji Yöntemiyle İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Tekin, H. (2010). Kentsel Tasarımda Yeni Şehircilik Yaklaşımı ve Kadıköy-Yeldeğirmeni Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Url:1 Plan ve Proje Müdürlüğü Kent Bilgi Sistemi Bürosu. (2019). Merkez Kadıköy. İstanbul: Kadıköy Belediyesi. (Erişim Tarihi: 22.12.2020) https://anlat.kadikoy.bel.tr/kbpanel/Uploads/Files/Merkez%20Kad%C4%B1k%C3%B6y.pdf adresinden alındı
• Url 2: https://www.etuna.net/yaz%C4%B1lar/kad%C4%B1k%C3%B6y-haritalar%C4%B1/jacques-pervititch (Erişim Tarihi: 12.01.2021)
• Url-3: https://www.cekulvakfi.org.tr/haber/kadikoyun-tarihi-yeldegirmeni-mahallesi-canlaniyor (Erişim Tarihi: 12.01.2021)
• Url-4: https://www.cekulvakfi.org.tr/haber/mural-ist-yeldegirmeni-duvar-sanati-festivali (Erişim Tarihi: 12.01.2021)
• Url-5: Murals. https://www.arlingraff.com/ adresinden alındı (Erişim Tarihi:09.09.2022)
• Url-6: İstanbul’un Semtleri: Duvar Resimleriyle Yeldeğirmeni. (2019, 07 09). http://istanbul.gov.tr/istanbulun-semtleri-duvar-resimleriyle-yeldegirmeni (Erişim Tarihi: 16.09.2022)
• Url-7: (2021, 02 18). Yeraltı Metrosu #3: MAX ON DUTY. (M. O. Duty, Röportaj Yapan) https://www.birbabaindie.com/yeralti-metrosu-3-max-on-duty/ (Erişim Tarihi: 15.09.2022)
• Url-8: Omeria. (2018, 07 09). Grafiti artık gündüz yapılan bir sanat. (M. Öztekin, Röportaj Yapan) https://www.turkiyegazetesi.com.tr/kultursanat/570772.aspx (Erişim Tarihi: 08.09.2022)
• Url-9: Bayrak, A. (2016, 08 17). Time Out: https://www.timeout.com/istanbul/tr/kadikoyun-sokak-sanati-festivali-mural-istanbul (Erişim Tarihi: 15.09.2022)
• Uzgören, G., & Türkün, A. (2018). Airbnb’nin Soylulaşma Sürecine Etkisi: Kadıköy Rasimpaşa. Planlama, 154-170.