Fiyatlar Bahsi Özelinde İktisâdî Yaşamın İtikadî Temeli

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 55 - 74, 27.12.2022

A. Sevde Özdal , Fatih İbiş

Öz

İktisat, metafizik kavramlardan arınmış bir şekilde ekonomiye dair analizlerini piyasa üzerinden oluşturur. Günümüzde İktisat düşünürlerinin metafizik alandan etkilenmemesinin bir sebebi; İlahiyat alanının bilim dalı olmamasıdır. Nitekim dinî ilimler, bu dünya ile öteki dünya irtibatını kurarak manevî hayatımızı şekillendirirken iktisat ise, bu dünyadaki yaşamı yani maddi hayattan verileri işlemektedir. Bu iki ayrı uç olarak görülen alanlar, son yıllarda bir araya getirilerek çalışmalara konu olmaktadır. Bizim de bu çalışmamız “Fiyatları belirleyen Allah’tır.” hadisi nokta-i nazarından ilerleyecektir. İslam hukuku, hadis ve tasavvuf gibi İslamî ilimlerin de içeriğinde iktisadî mevzular bulunmakla birlikte Kelâm ilmi mevzuyu irade, kaza, kader ve kulların fiilleri gibi başlıklar altında değerlendirmeye alır. Bu başlıklara özelde girilmeksizin ele alınacak olan Kelâm ilminde fiyatlar bahsi, Eş‘arî ve Mu‘tezile mezheplerinin belirttiği yorumlar üzerinden ilerleyecektir. Belirtilen hadis üzerinden hareketle konumuz Eş‘arî mezhebi alimlerinden Bâkıllânî, İbn Fûrek, Cüveynî, Âmidî, Teftâzânî ve Cürcânî’nin görüşleri üzerinde işlenirken; Mu‘tezilî alimlerden sadece Kâdî Abdülcebbâr’ın fiyatlar bahsindeki görüşleri üzerinde işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, İktisat, Fiyat, Narh, Eş‘arî, Mu‘tezile

Destekleyen Kurum

Pamukkale Üniversitesi, İslami İlimler Enstitüsü

Kaynakça

• Alma, İbrahim. Kelâm Kaynaklarında İktisadi Bir Konu Olarak Fiyatların Oluşumu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Âmidî, Ali b. Ebi Ali Seyfuddin. Ebkâru’l-Efkâr fî Usûli’d-Din. Kahire: Dâru’l-Kütüb ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, 2004.
• Aslan, M. Hanifi. “Fiyat”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. Mustafa Armağan. C. 2. İstanbul: Risale Basın, 1990.
• Bâkıllânî, Ebu-Bekir Muhammed b. et-Tayyib el-. Kitâbü’t-Temhîd. Beyrut: el-Mektebetü’ş-Şarkiyye, 1957.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l-Mevâkıf. çev. Ömer Türker. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn el-. Kitâbü’l-İrşâd. çev. Adnan Bülent Baloğlu - Sabri Yılmaz. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 4. Basım, 2022.
• Demir, Ömer. Din Ekonomisi. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2013.
• Develi, Erdem Selman. “İktı̇sat Tarı̇hı̇nde Yöntem Kayması: Yenı̇ İktı̇sat Tarı̇hı̇ Akımına Eleştı̇rel Bı̇r Bakış”. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi 7 (2022).
• Erdem, Ekrem. “Müslüman Bireyin İktisadi Davranış Hususiyetleri ve İslam Piyasa Geleneği”. İslam İktisadı ve Piyasa. ed. Yusuf Enes Sezgin - Firdevs Bulut. İstanbul: İktisat Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Gözen, Mustafa. “Değer ve Değerlendirme Hakkında Kavramsal ve Kuramsal Bir Çalışma”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi 22/2 (2019).
• Güler, Mehmet Nuri. “Günümüzdeki İktisat (Ekonomi) Bilimi’nin Adlandırılma Problematiği”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 18/4 (2005).
• Hançerlioğlu, Orhan. Ticaret Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1. Basım, 1982.
• Heilbroner, Robert L. İktisat Düşünürleri. çev. Ali Tartanoğlu. Ankara: Dost Kitabevi, 4. Basım, 2019.
• İbiş, Fatih. “Bir Felsefî Kelâm Klasiği Olarak Şerhu’l-Makâsıd”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 14/28 (2016).
• İbn Fûrek, Ebubekir Muhammed b. el-Hasan. Mücerrredü Makalâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş‘arî. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfiyetü’d-Diniyye, 2005.
• Jafari, Aliakbar. “Sosyal Adalet, Tüketici Refahı ve Sürdürülebilir Piyas Geliştirimi”. çev. Özlem Sandıkçı Tekdoğan. İslam İktisadı ve Piyasa. ed. Yusuf Enes Sezgin - Firdevs Bulut. İstanbul: İktisat Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Kâdî Abdülcebbâr. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse. çev. İlyas Çelebi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Kallek, Cengiz. “Narh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Kıllıoğlu, İsmail. “Değer”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. Mustafa Armağan. C. 1. İstanbul: Risale Basın, 1990. Kocabaş, Şakir. Anlamlılık Üzerine. İstanbul: Küre Yayınları, 3. Basım, 2021.
• Özel, Mustafa. “Ekonomi”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Risale Basın, 1990.
• Özel, Mustafa. “Fizyokratlar”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. Mustafa Armağan. C. 2. İstanbul: Risale Basın, 1990.
• Parasız, İlker. İktisada Giriş. Bursa: Ezgi Kitabevi, 11. Basım, 2014.
• Râzî, Fahreddin. Ana Meseleleriyle Kelâm ve Felsefe. çev. Eşref Altaş. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
• Şehristânî. Dinler, Mezhepler ve Felsefî Sistemler Tarihi. çev. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2. Basım, 2011.
• Tabakoğlu, Ahmet. İktisat Tarihi. İstanbul: Kitabevi, 2005.
• Tabakoğlu, Ahmet. İslâm İktisadı. İstanbul: Kitabevi, 2005.
• Teftâzânî, Sa‘deddîn. Kelâm İlminin Maksatları. çev. İrfan Eyibil. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Teftazânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Ömer. el-Maḳāṣıd. ed. Ahmet Kaylı. çev. İrfan Eyibil. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. Basım, 2019.
• Tirmizî, Ebû Îsâ. Câmiu’l-Kebîr. Beyrut: Daru’l-Ğarb el-İslamî, 1996.
• Ülgener, Sabri F. Darlık Buhranları ve İslâm İktisat Siyaseti. Ankara: Mayaş Yayınları, 1984.
• Ülken, Yüksel. Fiyat Teorisi. İstanbul: Çağlayan Basımevi, 3. Basım, 1973.
• Üstünel, Besim. Ekonominin Temelleri. İstanbul: Dünya Kitapları, 9. Basım, 2003.
• Yeğin, Abdullah. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lûgat. İstanbul: Türdav, ts.
• Yıldırım, Arif. “Kelâm Açısından Fiyatların Yükselişi ve Düşüşü”. Ekev Akademi Dergisi 1/2 (1998).
• Zaman, Asad. “İslam Ekonomisini Yeniden Tanımlamak”. çev. Gülnihal Kafa. ed. Taha Eğri. İstanbul: İktisat Yayınları, 2. baskı., 2017.