Türkiye’de afet politikaları ve kentsel dönüşüm

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 5, 63 - 74, 30.04.2018

Binali Tercan

Öz

Türkiye’de
afetlerle ilgili akademik çalışmalar, 1999 Marmara depremleri sonrası farklı
disiplinler tarafından çok yönlü olarak ve yeni bir boyut kazanarak artmıştır.
Afet konularıyla ilgili araştırmalarda zemin bilimleri ve yapı bilimlerinin ön
plana çıktığı görülse de yerleşim, yönetim, ekonomik, sosyal ve psikolojik
boyutlarıyla ilgili çalışmalar yaygın olarak yapılmaktadır. Afet öncesi
hazırlıklar, afet anında yapılması gerekenler ve afet sonrası yapılacak
çalışmaların tamamı afet yönetimi olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmada
öncelikle; afetler, afet yönetimi ve politikaları ile ilgili kavramlar incelenerek,
kavram karmaşası önlenmeye çalışılmaktadır. Daha sonra, ülkemizde şimdiye kadar
izlenmiş olan afet politikalarının tarihsel süreç içerisindeki dönüşümü, afetlerle
ilgili kurumsal (merkezi ve yerel) yapılar ile yasal çerçevedeki dönüşümler
incelenecektir. Değerlendirmelerde esas alınacak kaynaklar; afetlerle ilgili
farklı tarihlerde çıkarılmış olan yasalar, tüzükler ve genelgeler olacaktır.
Bunların yanında afet politikalarıyla ilgili literatür taraması (akademik
kitap, dergi, bildiriler ile günlük gazeteler) ve ilgili kurumların kuruluş
yasalarından da yararlanılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Afet politikaları, Afet yönetimi, Risk yönetimi, Kentsel dönüşüm, Sosyal ve kültürel çevre

Kaynakça

• 442/3367 Sayılı Köy Kanunu, 070/4/1924 tarih ve 68 sayılı Resmî Gazete.
• 1580 Sayılı Belediye Kanunu, 14/04/1930 tarih ve 1471 sayılı Resmî Gazete.
• 2709 Sayılı 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 127. Maddesi, 20/10/1982 tarih ve 17844 sayılı Resmî Gazete.
• 3773 Sayılı Erzincan’da ve Erzincan Depreminden Müteessir Olan Mıntıkalarda Zarar Görenlere Yapılacak Yapılar Hakkında Kanun, 15/07/1940 tarih ve 4561 sayılı Resmî Gazete.
• 4123 Sayılı Tabii Afet Nedeniyle Meydana Gelen Hasar Ve Tahribata İlişkin Hizmetlerin Yürütülmesine Dair Kanun, 25/07/1995 tarih ve 22354 sayılı Resmî Gazete.
• 4133 Sayılı 23.7.1995 Tarih ve 4123 Sayılı Tabiî Afet Nedeniyle Meydana Gelen Hasar ve Tahribata İlişkin Hizmetlerin Yürütülmesine Dair Kanun ve 15.5.1959 tarih ve 7269 Sayılı Umumî Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanunlara Ek Maddeler Eklenmesine Dair Kanun, 19/11/1995 tarih ve 22468 sayılı Resmî Gazete.
• 4373 Sayılı Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı Korunma Kanunu, 21/01/1998, tarih ve 5310 sayılı Resmî Gazete.
• 4623 Sayılı Yer Sarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun, 18/07/1944 tarih ve 5310 sayılı Resmî Gazete.
• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrolü Kanunu, 24/12/2003 tarih ve 25326 sayılı Resmî Gazete.
• 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 23/07/2004 tarih ve 25531 sayılı Resmî Gazete.
• 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, 04/03/2005 tarih ve 25745 sayılı Resmî Gazete.
• 5355 Sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu, 11/06/2005 tarih ve 25842 sayılı Resmî Gazete.
• 5393 Sayılı Belediye Kanunu, 13/7/2005 tarih ve 25874 sayılı Resmî Gazete.
• 5902 Sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunu, 17/06/2009 tarih ve 27261 sayılı Resmî Gazete.
• 5998 Sayılı Belediye Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun, 24/06/2010 tarih ve 27621 sayılı Resmî Gazete.
• 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun, 31/05/2012 tarih ve 28309 sayılı Resmî Gazete.
• 6746 Sayılı Aydın, Balıkesir, Bilecek, Edirne, Eskişehir, Konya ve Denizli Vilayetlerinde Tabii Afetlerden Zarar Görenlere Yapılacak Yapılar Hakkındaki Kanun, 29/06/1956 tarih ve 9345 sayılı Resmî Gazete.
• 6831 Sayılı Orman Kanunu, 08/09/1956 tarih ve 9402 sayılı Resmî Gazete.
• 7126 Sayılı Sivil Savunma Kanunu, 13/06/1958 tarih ve 9931 sayılı Resmî Gazete.
• 7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, 25/05/1959 tarih ve 10213 sayılı Resmî Gazete.
• 22.09.1968 tarih ve 13007 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmış olan Afetlerin Genel Hayata Etkililiğine İlişkin Temel Kurallar Hakkında Yönetmelik.
• 96/8716 Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönetmeliği, 88/12777 Sayılı Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik.
• Açıkgöz, Eşref (2007) Yeni Düzenlemeler Eşliğinde Yerel Yönetimlerde Mali Özerklik ve Mali Tevzin, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AFAD https://www.afad.gov.tr/tr/2218/Teskilat-Semasi (Erişim tarihi: 26 Mart 2018).
• AFAD, (2014), Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Ankara.
• Balamir, Murat (2004) Local Administration and Risk Management. http://docplayer.net/41867974-Local-administration-and-risk-management.html, Erişim tarihi: 26 Mart 2018.
• Disaster Terminology (2005) Prehospital and Disaster Medicine. Wisconsin: Wisconsin University.
• Enginöz, Evren Burak ve Ünlü, Alper (2006) Afet Konutlarında Tasarım Değerlendirmesi: Afyon-Dinar Örneği. İTÜ Dergisi/a Mimarlık, Planlama, Tasarım, 5(2): 37-51.
• Ergünay, Oktay (1999) Afet Yönetimi Nedir? Nasıl Olmalıdır?. Türk Psikoloji Bülteni, Deprem Özel Sayısı, 5: 110-118.
• Ergünay, Oktay (2002) Afete Hazırlık ve Afet Yönetimi. Ankara: Türkiye Kızılay Derneği Genel Müdürlüğü Afet Operasyon Merkezi (AFOM).
• Ergünay, Oktay (2007) Türkiye’nin Afet Profili, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara: Mattek Matbaacılık.
• Ergünay, Oktay (2011) 7269 sayılı Yasa Açısından Afet Bölgesi Nedir?. http://ahsenokyar.com/?p=14880, Erişim tarihi: 20 Mart 2018. Eryılmaz, Bilal (2007) Kamu Yönetimi. İstanbul: Nobel Yayıncılık.
• Gökçe, Oktay; Şenay, Özden; Ahmet Demir (2008) Türkiye’de Afetlerin Mekânsal ve İstatiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri. Ankara: BİB, Afet İşleri Genel Müdürlüğü. https://www.afad.gov.tr/upload/Node/3491/xfiles/abep_kitap_matbaa_final_04122008_small.pdf, Erişim tarihi: 20 Mart 2018.
• Kadıoğlu, Miktad (2008) Modern, Bütünleşik Afet Yönetiminin Temel İlkeleri. Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, Der. Kadıoğlu, Miktat ve Özdamar, Emin, ss. 1-34. Ankara: JICA Türkiye Ofisi Yayınları.
• KENTGES 4.10.2010 tarih ve 27749 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (KENTGES).
• Macit, İrfan (2016) Bütünleşik Afet Yönetiminde Boyce-Codd Form Yöntemi ile GLIDE İçerikli Veri tabanı Oluşturulması. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 31 (1): 191-202.
• Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018, TBMM’nin 02.07.2013 tarih ve 1041 no’lu kararı.
• Özmen, Bülent; Özden, Tolga (2013) Türkiye’nin Afet Yönetim Sistemine İlişkin Eleştirel Bir Değerlendirme. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49: 1-28.
• Şahin, Gülay Aşıkoğlu (2009) Kentsel Afet Risklerine Yönelik Zarar Azaltma Stratejilerinin Geliştirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Şengün, Hayriye (2007) Afet Yönetimi Sistemi ve Marmara Depremi Sonrasında Yaşanan Sorunlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şengün, Hayriye (2012) Yerel Özerklik Bağlamında Türkiye’de Değişen Afet Yönetimi Yapısı. 5. Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu, Der. Ayşegül Mengi; Tayfun Çınar; Can Giray Özgül, Ankara: Sarıyıldız Matbaası.
• TAMP Türkiye Afet Müdahale Planı Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu tarafından onaylanarak 3 Ocak 2014 tarih ve 28871 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.
• TBMM (1999) (10/66, 67, 68, 69, 70) Esas Numaralı, 23.12.1999 tarihli, Meclis Araştırması Komisyonu Raporu.
• Tercan, Binali (2001) Post Earthquake Relocation Process in Yalova. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Tercan, Binali, (2008) Afet Bölgelerinde Yeniden Yerleştirme ve İskân Politikaları, Doğubayazıt Afetzede Yerleşim Alanları Uygulama Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tercan, Binali (2011) Afet Bölgelerinde Yeniden Yerleştirme Politikaları, Planlamanın dünü, Bugünü, Yarını: Planlamada Yeni Söylem Arayışları. 2. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Ağı Sempozyumu, ss. 485-497. Yay. Haz. Ayda Eraydın vd., Ankara: Matsa Basımevi.
• Türkiye Deprem Tehlike Haritası (2018) https: //www.afad.gov.tr/upload/Node/26539/files/TDTH.jpg, Erişim tarihi: 26 Mart 2018.
• Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı-2023 (UDSEP-2023), 18 Ağustos 2011 tarih ve 28029 sayılı Resmî Gazete.
• Uzunçıbuk, Levent (2005) Yerleşim Yerlerinde Afet ve Risk Yönetimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yücel, Gül (2009) Depremden Fiziksel ve Sosyal Etkilenebilirlik Değerlendirme Modeli: Avcılar Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.