Türk sinemasında modernleşme bağlamında kadın bedeninin dönüşümü: Melodramlarda Pygmalion etkisi ve ideal kadın temsili

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11, 144 - 158, 30.04.2021

Filiz Soyer

Öz

Modernleşmenin sembolleri arasında kabul edilen mekan, yemek kültürü ve kıyafet unsurlarının değişimi, Türk Sineması’nda da 1960-1975 yılları arasındaki on beş yıllık süreçte özellikle kadının bedeninin değişimi üzerinden pek çok kez ele alınmıştır. Sanayileşme, kentleşme ve tarımda makineleşmenin ardından sıklaşan köyden kente göçler, ekonomik ve kültürel yaşamla birlikte Yeşilçam sinemasının da şekillenmesinde önemli kaynak oluşturmuştur. Tüm bu değişim süreci ile yaşanan kültürel çatışmalar ile kimlik çatışmaları, filmlerin de konularını şekillendirmekle kalmayıp, izleyicinin kendinden bir şeyler bulduğu filmlerle Türk Sineması tarihinde iz bırakan yapıtların oluşmasını sağlamıştır. Bu çalışmada söz konusu dönemde Bernard Shaw’ın Pygmalion uyarlamasından esinlenilerek, benzer temayı ele alan Yeşilçam filmlerine dikkat çekilmiştir. Evrenini Türk sineması, örneklemini de Yeşilçam’ın [1960-1975] sürecini oluşturan çalışmada amaçlı örneklem tekniği kullanılarak köyden kente göç temalı filmler temel alınmıştır. Pygmalion filmleri şeklinde adlandırılabilecek “ideal kadın” imajının temsil edildiği Güllü (1971) ve Tatlı Dillim (1972) filmleri rastgele örneklem tekniği ile belirlenip incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, modernleşme süreciyle özellikle büyük kentlerdeki batılılaşma eğilimleri ve yeni modern kadının imajının nasıl olması gerektiğine dair sunumlar incelenen filmlerin ana temasını oluşturduğu belirlenmiştir. Ayrıca Pygmalion etkisi bağlamında ele alınan söz konusu filmler, toplumda kadından daha aydın bir konumda ele alınan erkeğin, kadını kendi öz kimliğinden uzaklaştırdığı ve erkeğin kendi hayalindeki role sokmaya çalıştığı izlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Melodram, Pygmalion Etkisi, Modernleşme, Kültürel Kimlik, Türk Sineması

Teşekkür

Çalışmanın ortaya çıkmasında değerli katkılarından ötürü Yrd. Doç. Dr. Pelin Agocuk ve Yrd. Doç. Dr. Dilan Çiftçi'ye teşekkür ederim.

Kaynakça

• Abisel, Nilgün (2005) Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Agocuk, Pelin (2012) Türk Sineması’nda Melodram 1960-1975 Dönemi Üzerine Bir İnceleme. Yüksesk Lisans Tezi.
• Akbulut, Hasan (2012) Yeşilçam’dan Yeni Türk Sinemasına Melodramatik İmgelem. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Akpınar, Şükran (2015) Melodram ve Modernite İlişkisi Bağlamında, Yeşilçam Sinemasında Avrupalılık Görünümlerinin Kadın Karakterler Üzerinden Temsili: Kezban Filmleri Örneği. Electronic Turkish Studies, 10(10).
• Arslan, Umut Tümay (2010) Mazi Kabrinin Hortlakları Türklük, Melankoli ve Sinema. İstanbul: Metis Yayınları.
• Assmann, Jan (2015) Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Brooks, Peter (1976) The Melodramatic Imagination: Balzac, Henry James. Melodrama, and the Mode of Excess.
• Hall, Stuart (1990) Cultural Identity and Diaspora, Identity: Community, Culture, Difference. Ed. Rutherford J. Londra: Lawrence ve Wishart.
• Kırel, Serpil (2005) Yeşilçam Öykü Sineması. İstanbul: Babil Yayınları.
• Necla, Mora (2008) Medya ve Kültürel Kimlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1): 1-14.
• Parlar, Alkan Deniz (2019) Çalışan Motivasyonuna Yeni Bir Bakış Açısı: Pygmalion Etkisi. İş'te Davranış Dergisi , 4(1): 1-10. DOI: 10.25203/idd.476845
• Singer, Ben (2001) Melodrama and Modernity: Early Sensational Cinema and Its Contexts. Columbia University Press.
• Şenlen, Sıla (2008) Bernard Shaw’ın Pygmalion Adlı Oyununda Dil, Eğitim ve Toplumsal Sınıf İlişkisi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 48(2): 29-41. Weedon, Christine Mary (2004) Identity and Culture Narratives of Difference and Belonging. Cultural and Media Studies. Open University Press.
• Yıldız, Fatma Zehra (2018) Pygmalion Etkisi ve Öz Yeterlilik İlişkisi: İnsan Kaynakları Yöneticileri Örneği.