NECÎB EL-KÎLÂNÎ’NİN LEYALİ TÜRKİSTAN ADLI ROMANINDAKİ DEYİMLERİN YAPI VE ANLAM BAKIMINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 161 - 176, 23.05.2022

Fatma Betül Aslan

https://doi.org/10.54132/akaf.1110740

Öz

Deyimler dilin önemli unsurlarından olup, deyimlerin olmayışı, dilde eksikliğe yol açar. Bireyler günlük yaşamlarında farkında olmadan onlarca deyim kullanmaktadır. Deyimler sayesinde, kişiler kendilerini, duygularını daha rahat aktarabilmekte, az şey ile çok şey söyleyebilmektedirler. Bu durum deyimsiz bir dilin olamayacağı gerçeğini göstermektedir. Deyimlerin çıkarıldığı bir dil, sığ, yavan bir dil olmaktan öteye geçemeyecektir.
Deyimler içinde bulundukları toplumun kültürünü yansıtmaktadır. Bundan dolayıdır ki bir deyimin, kültürü bambaşka bir toplumun dilinde farklı şekillerde ifade edilebilir. Öte yandan gelenek-göreneği, coğrafi koşulları ve dini aynı veya yakın olan toplumların deyimlerinin de birbirine benzediği görülmektedir.
Deyimlere edebi eserlerde ve özellikle de romanlarda sıklıkla rastlanır. Zira deyimler anlatıma güzellik katan unsurlardan olup, bir anlatımı veciz şekilde ifade edebilmeyi sağlamaktadır. Çalışmanın konusu olan Leyâlî Türkistân adlı romanda da deyimlere rastlanmış ve bu deyimler yapı ve anlam bakımında incelenmiştir. Çalışmada, romanda geçen deyimler isim cümlesi olanlar, fiil cümlesi olanlar ve de söz öbeği olan deyimler olmak üzere üç başlık altında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

yazın, roman, deyim

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (2013). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 2. İstanbul: İnkılap.
• ed-Dâvud, M. (2003). Muʿcemu’t-Taʿbîri’l-İṣṭılâhî fî’l-ʿArabîyyeti’l-Muʿâṣıra. el-Ḳâhira: Dâru’l-Ġarîb.
• Demirezen, M. (1991). Çeviride kayıplar sorunu. Hacettepe Üniversitesi Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 1, 115-132.
• Doğru, E. (2011). Dilin derin devleti deyimler. Ankara: Fecr.
• el-Kîlanî. (1985). Necip, Lemehât min Hayati, c.I, Beyrut: Memleketu er-Risale.
• el-Kîlanî. (1994). Lemehât min Hayati, c.IV, Beyrut: Memleketu er-Risale.
• el-Kîlânî, Necîb, (2012) Leyâlî Türkistân, Kuveyt: Alsahoh.
• Fâyid, V. (2007). Mûʿcemu’t-Teâʿbîri’l-Iṣṭılâhiyye fî’l-ʿArabiyyeti’l-Muʿâsıra. Arapça deyimler sözlüğü. el-Ḳâhira: Câmiʿatu’l-Ḳâhira.
• Gümüşatam, G. (2012). Deyim bilimi ışığında deyim kavramı. International Journal of Social Science, 5(7), 357-364.
• Sinan, A.T. (2009). Deyimlerin yapısı değişir mi?. International Periodical For The Languages, Litarature and History of Turkish or Turkic Volume, 4(8), 1997-2009.
• Tasa, Muhammed. (2004). ‘ Necîb el-Kîlânî'nin Talâ’i‘u'l-Fecr Adlı Romanı’, Nüsha Dergisi, sy.15 yıl 2004.
• Topçu, N. (1999). Fransızca ve Türkçede rakamlı deyimlerin karşılaştırmalı incelemesi ve Fransızca yabancı dil öğretiminde kullanımları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 173-180.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (2001).
• Yalçın, P. & Büyüksaraç, Z. (2017). Atasözü ve deyim çevirilerinin Mona Baker çeviri stratejilerine göre incelenmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(4), 817-829.