TÜRK VE CEZAYİR MİLLİ MÜCADELE DÖNEMLERİNDE EDEBİYATIN ROLÜ

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 7 - 27, 31.12.2024

Zeynep Oktay , Huriye Yıldırım Çinar

Öz

Ulusların tarihinde yer alan en önemli olay hiç kuşkusuz millî mücadele dönemleri ve
bağımsızlık savaşlarıdır. Bu mücadelelerin gelecek kuşaklara tanıtılması önem arz etmektedir.
Edebiyat, bu transferin sağlanmasında önemli bir araçtır. Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti ve
Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti’nin bağımsızlık mücadeleleri karşılıklı olarak incelenerek
her iki süreçte de millî bilinç ve duyguların oluşumunda edebiyatın rolü analiz edilmiştir. Nitekim
edebiyat, ulusların değişim ve dönüşümünde her zaman yol gösterici ve yansıtıcı bir rol üstlenmiştir.
Bu bağlamda da edebiyatçılar millî bir kimliğin inşasında tarihsel dokuya yer verdikleri eserleri
kaleme alırlar. Eserlerinde özellikle tarihi kahramanlara ve olaylara atıfta bulunarak halkın kendi
tarihiyle gurur duymalarını ve millî bir coşkuyla motive olmalarını sağlarlar. Ayrıca gelecek nesilleri
bilinçlendirmek ve millî duyguları aktarmak amacıyla onları yaşadıkları millete ait hissettirecek
simgeleri seçerler. Bu nedenle bu çalışmada Türkiye ve Cezayir’deki millî mücadele dönemlerinde
gelişen edebiyatın hem o dönemde hem de gelecek nesillerdeki millî kimlik ve duyguların
gelişmesindeki etkisini vurgulamak amaçlanmaktadır. Bahsi geçen amaç minvalinde araştırma,
nitel araştırma ve sistematik literatür tarama ile millî mücadele temalı edebi eserlerin içerik analizi
yönteminden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milli Edebiyat, Milli Mücadele, Cezayir Romancılığı, Türk Romancılığı

Kaynakça

• ABDELMU’TI, Afaf (2003) . Hadıru’r-Rivayet Fi’l- Mağribi’l- Arabi, Tunus: Daru’lMearif.
• BUDAK, Mustafa (1995). “Mütareke döneminde itilaf devletlerinin müdahaleleri (30 Ekim 1918-15 Mayıs 1919).” İlmi Araştırmalar, 5, s.81-105.
• ÇAKIR, Gül (2021). “Millî Şef Dönemi Ulusal Basında İnönü Zaferlerinin Yıldönümleri (1938-1950)”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 175-190.
• DAYANÇ, Muharrem (2012), “Millî Edebiyat dönemi, Millîyetçi Edebiyat ve Millî Edebiyat Kavramı Üzerine Düşünceler” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 91-103
• DEMİR, Hamit (2018). “Libya’da Tasavvufî Hayat (Senûsiyye Tarikatı).” Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, no. 42, s.160-66.
• DÖNMEZ, Elif (2012). “ Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Millî Mücadele›ye yansımaları.” Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, s.253.
• DUMAN, Harun (2018). “Savaş Edebiyatı”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi,58 (1), 99-110.
• DURMUŞ, Gökay (2017), “İzmir’in İşgalini Protesto Amacıyla İstanbul’da Düzenlenen Mitinglerin Türk Romanındaki Yankıları”, s.165-168.
• EN-NESSÂC, Seyyid Hamid (1985). Bânûrâma’r-Rivâyeti’l-‘Arabiyyeti’l-Ḥadîs̱e,
• ERDAL, Burcu Özcan (2023) “General Frunze’nin Türkiye Ziyareti ve 1922 Türkiye-Ukrayna Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması”, Türk Dünyası Araştırmaları, 135(266), s. 21-42.
• ERKAN, Mehmet Sedat (2022) “Türk Tarihinde Bir Dönüm Noktası, Büyük Taarruz ve 30 Ağustos Başkomutan Meydan Muharebesi”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum ,11:32, s.243-271.
• FIRAT, Melek (2009), “Soğuk Savaş Sonrasında Fransa’nın Dış Politikası”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(01), s.115-163.
• FOIS, Marisa (2016). “Identity, Politics and Nation: Algerian Nationalism and the ‘Berberist Crisis’ of 1949” British Journal of Middle Eastern Studies, 43.2
• GHOCHE, Ralph (2019). “Catholicism, assimilation, and civic identity in France and Algeria.”, Daniel Coslett (Ed.), “Neocolonialism and Built Heritage, Routledge
• GÖKGÖZ, Turgay (2018). Bağımsızlık Sonrası Cezayir’de Edebi ve Kültürel Çevre (1962-2016), Yayımlanmış doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• GUİLLAUME, Isabelle. (2021). Présentation. L’insurrection kabyle de 1871. Représentations, transmissions, enjeux identitaires en Algérie et en France. Études françaises, 57(1), 5-10.
• GÜNDÜZ, Osman(2007), “Yakın Dönem Tarihsel Romanlarda Çatışma Alanları Ve Tarihsel Romanların Ulusal Kimlik Edinmedeki Rolü”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14:35, 135-156
• GÜNEŞ, Gönül (2013), “Teşkilat-ı Mahsusa ve Birinci Dünya Savaşı Yıllarındaki Faaliyetleri.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 29.85 (2013), s.103.
• ISMAİL, Larbi, (2024). Poverty in the policy of the French colonial administration between the two wars (1919-1939) and its social effects in the countries of the Maghreb. Journal El Baheth in Human and Social Sciences Volume15 Number, 148-159.
• JESUS, Carlos Echeverría (2004). “The Algerian armed forces: national and international challenges.” Mediterranean & Arab World/Defence & Security, (8), s.105-138.
• KARAKOÇ, Ercan (2019). “Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I: Kongreler Dönemi: Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’daki Faaliyetleri, Samsun’a Çıkışı, Genelgeler ve Kongreler.”,
• KARAOSMANOĞLU, Y.Kadri (1919). “Harp ve Edebiyat”. Büyük Mecmua, nşr:15, 13 Teşrin-i Sani/ Kasım. HTTPS://ACİKERİSİM.GELİSİM.EDU.TR/XMLUİ/BİTSTREAM/HANDLE/11363/1721/HAFTA08_(ATA1-TR)_EKARAKOC.PDF?SEQUENCE=6(Erişim: 27.10.2024).
• KARASU, Kamil (2020). Cezayir Arap Romanının Doğuşu ve Gelişimi (1962-1992), Yayımlanmış doktora Tezi , Ankara Üniversitesi
• KAŞTAN, Yüksel (2019), “Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Alman Basınında Yansıması (Ekim-Kasım 1918 Tarihileri Arasında)”, Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(12), 189-211.
• KHELİFA, Samiha (2014). “Cezayir’in İşgal Döneminde Edebiyat, Estetik ve Tarih”, III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, Sakarya, , s. 104.
• KODAL, Tahir (2006), “Lozan Barış Antlaşması ve Türk kamuoyu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22(64-65-66), s.215-244.
• KÖSE, Kadir (2019). Afrika Tasavvuf Araştırmaları.İstanbul:Kalem Yayınevi.
• LASHEB, Mohammed, ve Mecherki Lasheb (2020), “Maupassant revisité L’Algérie, blancheur et tourments Maupassant revisited Algeria, whiteness and torment”, Revue Ichkalat, 9:4, s. 550-565
• MAAMRİ, Malika Rebai (2009). “The syndrome of the French Language in Algeria.” International Journal of Arts and Sciences 3(3), s.77-89.
• MEİSAMİ, Julie Scott, & Starkey, Paul (Ed.). (1998). Encyclopedia of Arabic Literature (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203020425
• MIRAGLİA, Anne-Marie (2017), “De l’écriture journalistique à l’écriture romanesque: la conquête de l’Algéri e chez Assia Djebar.” Çedille, Revista de Estudios Franceses 13
• MORİTZ, Feichtinger (2017). “‘A Great Reformatory’: Social Planning and Strategic Resettlement in Late Colonial Kenya and Algeria, 1952–63.” Journal of Contemporary History 52.1.
• NÂDİYE, Fâyize (2021) Devru’l-Edebi fi Te’cîci’s-Sevreti’l-Cezairiyyeti,
• NAM, Mehmet . «İşgalden İstiklale Cezayir» Tarih Dergisi, (55), s.155-187.
• OKAY, Orhan, “Millî Edebiyat Akımı”, TDV İslam Ansiklopedisi, s.72-74.
• PALAJ, Dino. (2014). Islam and the Politics of Assimilation in French Colonial Algeria. In African Culture and Global Politics , Routledge.
• SAMERS, Michael (1997).”The Production of Diaspora: Algerian Emigration from Colonialism to Neo–Colonialism (1840–1970)”, Antipode 29.1
• THOMAS, Martin, ve Pierre Asselin (2022).”French Decolonisation and Civil War: The Dynamics of Violence in the Early Phases of Anti-colonial War in Vietnam and Algeria, 1940–1956.” Journal of Modern European History, 20.4, s.513-535.
• TODD, David (2011). “A French imperial meridian, 1814–1870.” Past and Present 210.1, s.155-186.
• TÜRKMEN, Zekeriyya (2000). 30 Ekim 1918 Tarihli Mondros Ateşkes Antlaşmasına Göre Türk Ordusunun Kuruluş Ve Kadrosuna Bir Bakış. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11(11), 615-632.
• USTA, İbrahim (2012). “İbrahim El-Yazıcı ve en-Nahdatu’l-Edebi’l Arabî”. Turan-Sam, 4 (13),21-27, Kış.
• ÜNAL, Yenal (2023). Refik Halit Karay’ın Kaleminden İzmir’in İşgalinin Değerlendirilmesi. Tarih ve Günce, (12), 75-92.
• ÜNALAN, Duygu (2018). “Millî Mücadele Dönemi Yazarlarından Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Romanlarının Popüler Kültür İçerik Özellikleri Bağlamında Güncellenmesi”, Folklor/Edebiyat, 24(95), s. 261-278.
• ÜNALAN, Duygu ve Ömer Özer (2018) “Millî mücadele dönemi yazarlarından Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun romanlarının popüler kültür içerik özellikleri bağlamında incelenmesi”,Folklor/Edebiyat, 24(95), s.261-278.
• VÂSÎNÎ, el-A‘rac (1986). el-Usulu’t-Tarihiyye li’l-Vakı’iyyeti’l-İştirakiyye fi’l Edebi’r-Ruvai’l-Cezairi.
• WALL, Irwin M. (2001). “Pierre Mendès France face au problème algérien: une attitude moderne?.” Matériaux pour l’histoire de notre temps, 63(1), s. 13-22.
• YAŞLAK, Sevda (2014). Abdulhamîd B. Haddûka ve Ğaden Yevm Cedid Adlı Romanı.Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• YEFSAH, Mohammed (2013). “Lounès Matoub et ses chansons: l’Algérie embrase le cœur, l’Algérie attise la raison”, Nouvelle Revue Synergies Canada, 6, s.1-10.
• “Ankara Devlet Konservatuarı”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ankara-devlet-konservatuvari (Erişim:29.10.2024).
• “Ankarave Bir Milletin Şahlanışı”, Kara Harp Okulu, https://kho.msu.edu.tr/hakkinda/harbiyeli_ataturk/ankara.html (Erişim:30.10.2024)
• “Cenge Giderken”,Şiir Parkı, https://www.siirparki.com/kahramanlik13.html (30.10.2024)
• “Cezayir’in 132 yıllık Fransız zulmünden kurtulduğu gün”, TRT Haber 1 Kasım 2022, https://www.trthaber.com/haber/dunya/cezayirin-132-yillîk-fransiz-zulmunden-kurtuldugu-gun-720000.html (Erişim Tarihi:29.10.2024)
• “Du C.R.U.A. au G.P.R.A.”, Le Monde, 20 Mart 1962, https://www.lemonde.fr/archives/article/1962/03/20/du-c-r-u-a-au-g-p-r-a_2346316_1819218.html (30.10.2024) “Heyet-i Temsiliye”, Atatürk Ansiklopedisi, ,https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/heyet-i-temsiliye/ (Erişim:26.10.2024).
• “Kurtuluş Savaşı Edebiyatı”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kurtulus-savasi-edebiyati/ (Erişim: 29.10.2024).“MehmetAkif Ersoy Eserlerinden”, https://www.meb.gov.tr/istiklalmarsi/mehmetakifersoy/Eserleri/Eserlerinden (30.10.2024)
• “Millî Mücadele Dönemi Şiiri Şairler ve Dergiler”, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com, (Erişim: 28.10.2024).
• “Millî Mücadele›nin ilk adımı 101. yılında”, Anadolu ajansı, 17 Mayıs 2020, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/millî-mucadelenin-ilk-adimi-101-yilinda-/1843797 (Erişim: 30.10.2024).
• “Moskova Antlaşması”, https://antlasmalar.com/moskova-antlasmasi (Erişim Tarihi: 27.10.2024).
• “Mudanya Ateşkes Antlaşması ve İsmet Paşa”, İnönü Vakfı, https://www.ismetinonu.org.tr/mudanya-ateskes-antlasmasi-ve-ismet-pasa/ (Erişim:29.10.2024).
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (1964), “Atatürk’ün İnsanlığı”, Yakup Kadri Karaosmanoğlu tarafından 10 Kasım 1963 tarihinde Türk Tarih Kurumu tarafından düzenlenen Atatürk’ü Anma Töreninde yapılan konuşma,
• Atatürk Konferansları I, Türk Tarih Kurumu.https://ata.msb.gov.tr/Content/Upload/Docs/ataturkun_insanligi.pdf (Erişim: 30.10.2024).