Metal Weapons Of Gokturk Period

Yıl 2019, Cilt: 13 - 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri, 447 - 500, 01.10.2019

J. Özlem Oktay Çerezci

Öz

Gokturks had their presence especially during the VI. - VIII. centuries on the lands of
Gorno-Altai, Krygyzstan, Kazakhstan, Mongolia, Tuva and produced valuable art works. Among
them metalworks has an important place like other fields of art of Gokturk Period. Especially
Gokturks had the knowledge how to process iron and they reflected this ability on their arms
production. However, the weapons of Gokturk Period had’nt been studied in details by grouping until now in Turkey. Because of this reason, we tried to clarify and take attention on this above said subject.
The weapons of Gokturk Period, as based on their purposes of use, can be divided into
two main groups as “Offensive” and “Defense”. Offensive Weapons have two sub-groups as “Short
Distance” and “Long Distance” weapons. Short Distance Weapons are separated into three groups as "Cutting-Penetrating", "Penetrating" and "Hitting". Short Distance Cutting-Penetrating Weapons are “Epee”, “Long Sword”, “Curved Sword”, “Wedge”, “Knife”; Short Distance Penetrating Weapons are "Spear"; Short Distance Hitting Weapons are "Battle Axe", "adz" and "mace". Long Distance Weapons have a single sub-group in Gokturk Era as “Penetrating” and the weapon in this group
is “Arrow and Bow”. Defense Weapons are divided into three sub-groups as “Shield”, Helmet” and
“Armour”. Armour is in the form of “Chain Braid” or “Plated”; plated armor is divided into three
groups as “Scaly”, “Horizontal” and “Vertical”.
As a result, in this study the weapons of Gokturk Period, which has various types and
organized by a certain system, are going to be examined in details. 

Anahtar Kelimeler

Gokturk Period, Offensive Weapons, Defense Weapons, Metalwork, Iron

Göktürk Dönemi Madeni Silahları

Öz

Göktürkler, özellikle VI-VIII. yüzyıllarda Dağlık Altay, Kırgızistan, Kazakistan, Moğolistan,
Tuva topraklarında varlık göstermişler, sözü edilen coğrafyada önemli sanat eserleri ortaya
koymuşlardır. Bunlar arasında maden işçiliği de diğer sanat dalları gibi Göktürkler için ayrıcalıklı
bir yere sahiptir. Özellikle demiri çok iyi işlemesini bilen Göktürler bu yeteneklerini silahlarına
yansıtmıştır.
Göktürk Dönemi silahları kullanım amaçlarına göre “Saldırı” ve “Savunma” silahları olarak
iki ana gruba ayrılmaktadır. Saldırı Silahları “Yakın Mesafe” ve “Uzak Mesafe” silahları bakımından
iki alt gruba sahiptir. Yakın Mesafe Silahları da kendi içinde “Kesici- Delici”, “Delici” ve “Vurucu”
olarak üç gruba ayrılır. Yakın Mesafe Kesici-Delici Silahları: “Meç”, “Uzun Kılıç”, “Eğri Kılıç”, “Kama”,
“Bıçak”; Yakın Mesafe Delici Silahları: “Mızrak”; Yakın Mesafe Vurucu Silahları: “Savaş Baltası”,
“Keser” ve “Gürz”dür. Uzak Mesafe Silahı Göktürk Devri’nde “Delici” olarak tek bir alt gruba sahiptir,
bu grupta yer alan silah “Ok ve Yay”dır. Savunma Silahları; “Kalkan”, “Tolga” ve “Zırh” olmak üzere
üç alt gruba ayrılır. Zırh, “Zincir Örme” veya “Levhalı” formdadır; bunlardan levhalı zırh “Pullu”
“Yatay” ve “Dikey” olmak üzere üç çeşide ayrılır.
Bu çalışma kapsamında, yukarıda bahsettiğimiz detaylara sahip, belli bir sisteme
göre düzenlenerek tasarlanmış, çok sayıda ve çeşitte Göktürk Dönemi silahları detaylı olarak
incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

Göktürk Devri, Saldırı Silahları, Savunma Silahları, Maden İşçiliği, Demir

Kaynakça

• Arslanova, F. H. (1969). Pogrebeniya Tyurkskogo vremeni v vostoçnom Kazahstane, Kul’tura drevnih skotovolov i zemledel’tsev Kazakhstana, (ss. 43-57). Almaata.
• Bayat, F. (2006). Oğuz destan dünyası oğuznamelerin tarihi, mitolojik kökenleri ve teşekkülü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çernıh, E. N. (1991). Drevniy metall i simvolı. Sovetskaya Arheologiya, , C.1, 162-166.
• Chaliand, G. (2001). Göçebe imparatorluklar-Moğolistan’dan Tuna’ya MÖ V.yy-XVI.yy (E. Sunar, Çev.). İstanbul: Doğan Kitap.
• Çerezci Oktay, J. Ö. (Nisan 2017), Göktürk Devri ok uçları, MASROP E-Dergi, C.11, S.16, ss.25-44.
• Çoruhlu, Y. (1997). Orta Asya’dan Anadolu’ya lahit veya taş sandukalarda görülen hançer-bıçak tasvirleri’nin sembolizmi. Tarihi, kültürü ve sanatıyla I. Eyüpsultan sempozyumu tebliğler, (ss. 60-70). İstanbul.
• Çoruhlu, Y (2014). Erken devir Türk sanatı. İstanbu: Kabalcı Yayınevi.
• Çoruhlu, T. (1997). Eyüp Sultan ve çevresindeki hazirelerde bulunan hançerli lahitler ve taş sandukalar. Tarihi, kültürü ve sanatıyla I. Eyüpsultan sempozyumu tebliğler, (ss. 43- 59). İstanbul.
• Dawson, T. (2011). Bizans piyadesi Doğu Roma imparatorluğu 900-1204 (G. Ergin, Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Derevyanko, E. İ. (1987). Oçerki voennogo dela plemen Priamur’ya. Novosibirsk.
• Dosımbayeva, A. (2006). Zapadnıy Tyurkskiy kaganat kul’turnoe nasledie Kazahskoy stepi. Almata. Dosımbayeva, A. ve Nuskabay, A. (2012). Tyurkskiy arheologo-etnografiçeskiy kompleks Kumay. Astana.
• Eralp, T. N. (1993). Tarih boyunca Türk toplumunda silah kavramı ve Osmanlı Iimparatorluğunda kullanılan silahlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ermolenko, L. (2008). Otobrajenie epiçeskih motivov i syujetov v izobrazitel’nıh pamyatnikah srednevekovıh koçevnikov Evrazii. 1. Uluslararası Avrasya arkeoloji kongresi. FICEA 2007 Bildiriler (ss. 89-93). (S. Güneri. Ed.).İzmir: Anadolu Avrasya Enstitüsü, Bilim Ofset.
• Esin, E. (1978). İslamiyetten önceki Türk kültür tarihi ve islama giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbbası.
• Esin, E. (2001). Türk kozmolojisine giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Gavrilova, A. A. (1965). Mogil’nik kudırge kak istoçnik po istorii altayskih plemen. Leningrad.
• Gorbunov, V. V. (2013, 5 Mayıs). Pantirnıe plastinı Tyurkskogo dospeh. Erişim tarihi: 05.05.2013.
• Gorelik, M. V. (2003). Orujie drenego vostoka. Sank-Peterburg: Atlant.
• Göksu, E. (2008). Türk kültüründe silah. Ötüken Yayınları, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Gündüz, G. ve Özden, S. ve Tekçe, M. S. (2010). Türkler’de ahşap ok yapımı , Bartın Orman Fakültesi Dergisi, C. 12, S.17, 111-122.
• Güneri, S. (2012). Orta Asya’da Türk kültürünün arkeolojik kaynakları (OTAK) projesi: Moğolistan Altay Dağları bölgesi 2009-2010-2011 yılı çalışmaları, 3. Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi. Avrasya’da Türklerin Etno-Kültür Tarihi. ICEA 2011 Demirci Bildiriler, (ss. 41- 158). (Güneri, S., Ed..). İzmir: Anadolu Avrasya Enstitüsü, Bilim Ofset.
• Hudyakov, Y. S. (1980). Voorujenie Yeniseyskih Kırgızov VI-XIIvv. Novosibirsk.
• Hudyakov, Yu. S. (1982). Kollektsiya jeleznıh nakoneçnikov strel Çitinskogo Muzeya, Arheologiya
• Severnoy Azii, Akademiya Nauk SSSR Sibirskoe Otdelenie İnstitut İstorii, Filologii i Filosofii, Novosibirsk, 135-147.
• Hudyakov, Yu. S. (2004). “O Simbolike strel drevnih i srednekovıh koçevnikov Tsentralnoy Azii”, 493 Etnografiçeskoe Obozrenie, no.1, 102-111.
• Hudyakov, Yu. S. (1984). Voorujenie drevnih Tyurok Tsentral’noy Azii, Problemi Arheologii Stepey Evrazii, Sovetsko-Vengerskiy, Kemero , 64-79.
• İnan, A. (1998). Eski Türklerde teslim ve Iitaat sembolleri. Makaleler ve İncelemeler (ss. 331-334). Ankara: TTK Basımevi.
• İvanov, V. A. (2013, 6 Ocak). Voorujenie srednevekovıh koçevnikov Yujnogo Urala i Priural’ya (VIIXIV vv.). Erişim tarihi: 06.01.13. http://www.nsu.ru/aw/bookloader?id=168 .
• Klyashtorny, S. G. ve Sultanov, T. İ (2003). Kazakistan Türk’ün Üç Bin Yılı, (Batur, A. Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Kubarev, G. V. (2013, 9 Ocak). K voprosu o saadaçnom ili “strelkovom” poyase u Drevnih Tyurok Altaya. Erişim tarihi: 09.01.13. http://e- lib.gasu.ru/da/archive/1999/03/st19.pdf.
• Kubarev, V. D. (1985). Drevnetyurkskie kenotafı Borotala”, Drevnie Kul’turı Mongolii. (ss. 136-148). Novosibirsk.
• Kubarev, V. D. (2002). Dospeh Drevnetyurkskogo znathogo voina iz Balık-Sooka, Materialı po Voennoy Arheologii Altaya Sopredel’nıh Territoriy (ss. 88-112). Barnaul: İzdatel’stvo Altayskogo Gosudarstvennogo Universiteta.
• Kubarev, V. D. (2007). Zashitnıy dospeh s figurnımı plastinam. İstoriya Kul’tura Vostoka Azii (ss. 103-120). Novosibirsk.
• Kuşoğlu, M. Z. (2006). Resimli ansiklopedik kuyumculuk ve maden terimleri sözlüğü. İstanbul: Ötüken.
• Maksimova, A. G. (1968). Srednevekovıe pogrebeniya Semireç’ya, Novoe v Arheologii Kazahstana (ss. 146-157). Alma-Ata: Akademiya Nauk Kazahskoy SSR İnstitut İstorii, Arheologii , Etnografii im. Ç. Ç. Valihanova.
• Mau-Tsaı, L. (2006), Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri,. (E. Kayaoğlu ve D. Banoğlu, , Çev.) İstanbul: Selenge Yayınları.
• Nesterov, S. P. (1982). Pogrebenie s konem na r. Taştık (po materialam raskopok S. A. Teplouhova). Arheologiya Severnoy Azii (ss. 95-102). Novosibirsk: Akademiya Nauk SSSR Sibirskoe Otdelenie İnstitut İstorii, Filologii i Filosofii.
• Nicolle, D. (2011). Attila ve göçer kavimler. (L. Cinemre, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Oğuz, B. (2006). türkiye halklarının kültür kökenleri -6- ulaştırma, iletişim, mübadele, ölçü ve metalurji teknikleri, İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları.
• Ögel, B. (1948). Türk kılıcının menşe ve tekâmülü hakkında. Ankara Üniversitesi Dil ve TaithCoğrafya Fakültesi Dergisi. C.VI, no.5, 431-460.
• Ögel, B. (1962). İslamiyetten önce Türk kültür tarihi Orta Asya kaynak ve buluntularına göre, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ögel, B. (1985). Türk kültür tarihine giriş V, Türklerde ordu, ordugah ve otağ: Hunlardan Osmanlılara, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Oktay, J. Ö. (2013). Orta ve İç Asya’da VI-IX. yüzyıllar arasında maden sanatı: Göktürk Devri, İstanbul: MSGSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk İslam Sanatları Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Ovçinnikova, B. B. (1990). Tyurkskie drevnosti Sayano-Altaya v VI-X vekah. Rusya.
• Plotnikov, Yu. A. (2011). O naznaçehii otversiy v lopastyah strel, Voprosı Voennogo Dela i Demografii Sibiri v Epohu Srednevekov’ya, Novosibirsk, 79-95.
• Samaşev, Z. ve Ermoleva, A.ve Kuş, G. (2008). Drevnie sokrovisha Kazahskogo Altaya, Almatı: Öner.
• Samatuli, A. K. (2007). Etnografiya traditsionnogo voorujeniya Kazahov, Almata.
• Savinov, D. G. (1982). Drevnetyurkskie kurganı Uzuntala (K voprosu o vıdelenii Kurayskoy Kul’turı), Arheologiya Severnoy Azii, Novosibirsk, 102-122.
• Şulga, P.İ. ve Gorbunov, V. V. (2002). Fragment dospeha iz Tyurkskogo kenotafa v Doline r. Sentelek, Materialı po Voennoy Arheologii Altaya Sopredel’nıh Territoriy (ss. 112-130). Barnaul: İzdatel’stvo Altayskogo Gosudarstvennogo Universiteta.
• Tabaldiev, K. (1996). Kurganı srednevekovıh koçevnıh plemen Tyan-Şanya, Bişkek.
• Tabaldiev, K. ve Joldoşov, Ç. (2003). ObraztsıIizobrazitel’noy deyatel’nosti Drevnetyurkskih plemen Tenir-Too”. Kırgizstan Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Bişkek, 111- 136.
• Taşağıl, A. (1995). Gök-Türkler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. T
• işkin, A. A. ve Gorbunov V. V. (2005). Kompleks arheologiçeskıh pamyatnikov v Doline r. Biyke (Gornıy Altay), Barnaul: İzdatel’stvo Altayskogo Gosudarstvennogo Universiteta. Turan, O. (Temmuz 1945). Eski Türklerde okun hukuki bir sembol olarak kullanılması. Belleten, C.IX, S.35, 305-318.
• Yatsenko, S. A. (September 2009). “Drevnie Tyurki: Mujskoy Kostyum v Kitayskim İskusstve, 2-y pol. VI-1-y pol. VIII vv.,” Transoxaina (Internet Journal), N.12 Buenos Aires, Erişim tarihi: 23.03.2013. html.