ANAYASA MAHKEMESİ'NİN İDARENİN SAĞLIK HİZMETLERİNDEN KAYNAKLANAN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN BİREYSEL BAŞVURUYA KONU KARARLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 457 - 478, 27.12.2022

Kürşat Ersöz

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1023680

Öz

Yaşam hakkının bir alt ilkesi mahiyetinde olan sağlık hakkının, eşit ve adil şekilde hayata geçirilmesi görevi, idareye doğrudan Anayasa ile tevdi edilmiştir. İdare bu görevini bizatihi veya özel hukuk kişilerini yetkilendirmek suretiyle yürüteceği, sağlık hizmetleri ile ifa etmektedir. Anayasa m. 56’da belirtildiği üzere sağlık hizmetlerinin yürütülmesi idarenin görev alanına girmektedir. İdare, yerine getirmekle yükümlü olduğu kamu hizmetlerini görürken çeşitli şekillerde kişilere zararlar verebilmektedir. Bu nedenle sağlık hizmetlerinin yürütülmesi sırasında yaşanan aksaklıklardan dolayı meydana gelen zararları, idare tazmin ile yükümlü tutulmaktadır. İdare, hukuk devleti ilkesinin bir gereği olarak idari eylem ve işlemleri çerçevesinde kişilere vermiş olduğu zararları tazmin etmek zorundadır.
Türk hukukunda idarenin kusurlu sorumluluğu esasen hizmet kusuru teorisi ile ortaya konulmaktadır. İdarenin eylem ve işlemlerinde kendisini gösteren hizmet kusuru, zarar ve illiyet bağının bir arada bulunduğu durumda idarenin sorumluluğu ortaya çıkmaktadır. Türk hukukunda hizmet kusurundan doğan zararlardan salt olarak idare sorumludur; bununla birlikte kamu personeli hizmet kusuru sonucu doğan zarar bakımından sorumlu değildir.
Sağlık hizmetlerinin yürütülmesinden kaynaklı zararlardan, idare kural olarak hizmet kusuru sebebiyle sorumludur. Mezkur faaliyetler idari organizasyon niteliğinden olduğundan dolayı tıbbi uygulama hatalarından farklı olarak hizmet kusurunun meydana gelmesi için idarenin ağır kusurlu olması gerekir. Ancak kamu görevlilerinin kişisel kusuru, sağlık hizmetinin yürütülmesi faaliyetinin idari niteliğini tek başına ortadan kaldırmayacağı için idari sorumluluğu sona erdiremez. Danıştay’ın kararlarında sağlık hizmetlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda genel olarak tercih edilen ölçütün “ağır hizmet kusuru” olduğu; kusursuz sorumluluk ilkesinin ise istisnai surette karşımıza çıktığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık hakkı, sağlık hizmeti, hizmet kusuru, idarenin kusursuz sorumluluğu, zarar, illiyet bağı

Kaynakça

• Akyılmaz, Bahtiyar; Sezginer, Murat ve Kaya, Cemil, Türk İdare Hukuku. Ankara: Savaş Kitabevi, 2021.
• Akyılmaz, Bahtiyar; Sezginer, Murat ve Kaya, Cemil, Açıklamalı – İçtihatlı Türk İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi, 2019.
• Akyılmaz, Bahtiyar. “Kamu Zararı ve Kamu Zararında Rücu.”, İÜHFM LXIX, S.l-2, (2011): 61-78.
• Aldıkaçtı, Orhan. “Sosyal Devlet.”, Anayasa Yargısı, S.14, (1997): 79-85.
• Algan, Bülent. Ekonomik Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2007.
• Avcı, Mustafa. “Sağlık Hizmetlerinde İdarenin Mâlî Sorumluluğu.”, Ankara Barosu Dergisi, (2012/1): 105-140.
• Azrak, A. Ülkü. “Alman İdare Hukukunda Devletin Amme Hukuku Sahasındaki Faaliyetinden Doğan Mesuliyeti.”, İÜHFM 28, S.2, (1962): 367-381.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Çal, Sedat. “Kamu Hizmeti Kavramı Üzerine Kimi Düşünceler.”, Erişim Tarihi: Ocak 18, 2019, http://www.idare.gen.tr/cal-kh-dusunceler.pdf
• Çal, Sedat. Türkiye’de Kamu Hizmeti ve İmtiyazın Dönüşüm Öyküsü. Ankara: TOBB Yayınları, 2008.
• Demir, Bora. Sağlık Hizmetlerinin Özel Sektör Tarafından Yürütülmesi, AÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Ankara: 2011).
• Duran, Lütfi. Türkiye İdaresinin Sorumluluğu. (Ankara: 1974).
• Gemalmaz, M. Semih. “Tarihselliği Bağlamında İnsan Hakları”, İnsan Hakları Yıllığı, S.7-8, (1985-1986): 55-68.
• Gözler, Kemal. İdare Hukuku, C.II. Bursa: Ekin Yayınevi, 2019.
• Gözübüyük, Şeref ve Tan, Turgut. İdare Hukuku Genel Esaslar c.I. (Ankara: Turhan Kitabevi, 2019).
• Gülan, Aydın. “Türkiye’de Kamu Hizmetlerinin Gelişimi.”, İÜHFM 56, S.1-4, (1998): 97-107.
• Gülan, Aydın. “Kamu Hizmeti Kavramı.”, İHİD (Prof. Dr. Lütfî Duran’a Armağan Özel Sayısı), S.1-3, (1988): 147-159.
• Güran, Sait. “Hekimin Faaliyetlerinden Devletin Sorumluluğu.”, Danıştay Dergisi, S.46-47, (1982): 16-23.
• Kanadoğlu, Korkut. “Türk Anayasa Hukukunda Sağlık Alanında Temel Haklar.”, TBBD, S.15, (2015): 11-34.
• Karahanoğulları, Onur. Kamu Hizmeti. Ankara: Turhan Kitabevi, 2015.
• Karakul, Selman. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Sağlık Hakkı – I.”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3, S.2, (Güz 2016): 169-208.
• Sancakdar, Oğuz; Önüt, Lale Burcu; Us Doğan, Eser; Kasapoğlu Turhan, Mine ve Seyhan, Serkan. İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Sarsıkoğlu, Şinasi. “İdarenin Mali Sorumluluğu Açısından Zarar Kavramı.”, AÜHFD 65, S.4, (2016): 23-2422.
• Spickhoff, Andreas ve Steiner, Udo, Medizinrecht. Münih: Beck, 2018.
• Şahin, Adil. “Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda Ekonomik Sosyal Ve Kültürel Hakların Niteliği Bağlamında Sağlık Hakkının Kapsamı Üzerine Bir İnceleme.”, AÜHFD 59,S.4, (2010): 711-766.
• Tahmazoğlu Üzeltürk, Sultan. Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakkı. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2012.
• Talas, Cahit. “Yaşam Hakkı ve Toplumsal Haklar.”, İnsan Hakları Yıllığı, S.12, (1990): 83-90.
• Tanör, Bülent. Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar. İstanbul: May Yayınları, 1978.
• Temiz, Özgür. “Türk Hukukunda Bir Temel Hak Olarak Sağlık Hakkı.”, AÜSBFD 69, S.1, (2014): 165-188.
• Ulusoy, Ali. Yeni Türk İdare Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2021.
• Ulusoy, Ali. “Anayasa Mahkemesi’nin Kamu Hizmetlerinin Özel Kişilere Gördürülmesi ve Bunlara İlişkin Uyuşmazlıkların Çözüm Yollarına Yaklaşımı Hakkında Bir Değerlendirme.”, Özel Hukuk ve Anayasa Mahkemesi Kararları Sempozyumu, 26 Mart 2004, BTHAE Yayınları.
• Ulusoy, Ali. Kamu Hizmeti İncelemeleri. İstanbul: Ülke Kitapları, 2004.
• Tan, Turgut. “Kamu Hizmeti İmtiyazından “Yap-İşlet-Devret” Modeline.”, AÜSBFD 47, S.3-4, (Haziran-Aralık 1992): 307-325.
• Yavuz, Cevdet. “Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na Göre “Kusursuz Sorumluluk Halleri” ve İlkeleri.”, MÜHF-HAD 14, S.4, (2008): 29-61.
• Yayla, Yıldızhan. İdare Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2009.
• Yumuk, Hamit. İdari Yargıda Tazminat Davası, AÜSBE, Yayımlanmamış YL Tezi, Ankara: 2005.