UTİ POSSİDETİS (MEVCUT SINIRLARIN KORUNMASI) İLKESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 595 - 623, 27.12.2022

Tuğrul Çakır

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1181014

Öz

Uti Possidetis Roma Özel Hukuku kaynaklı bir ilke olup uluslararası hukuk bağlamında ilk olarak 19. yüzyılda Latin Amerika’da uygulanmıştır. Bu uygulanmanın sonucu olarak sömürge dönemindeki iç birimlerin sınırları Latin Amerika’da yeni bağımsızlığını kazanan devletlerin uluslararası sınırları haline gelmiştir. Benzer şekilde, bu ilke 20. yüzyılda Afrika kıtasında başlayan sömürgecilikten kurtulma sürecinde de benimsenmiştir. 1986 yılında Uluslararası Adalet Divanı’nın Dairesi Burkina Faso ve Mali arasındaki Sınır Uyuşmazlığı davasında vermiş olduğu kararında ilkeyi ilk defa açık bir biçimde bir uyuşmazlığın çözümünde uygulamıştır. Bununla birlikte, ilke sadece dekolonizasyon sürecinde değil bu sürecin dışında da uygulama alanı bulmuştur. Örneğin, 1990’lı yıllarda Avrupa’da devletlerin dağılması sürecinde de bu ilkeye başvurulmuştur. Çıkış noktası itibarıyla, bu ilkeyle amaçlanan devletlerarası sınırlarda istikrarı sağlamak ve savaşların önüne geçmektir. Şüphesiz, uluslararası hukukta istikrara verilmiş olan önem çok üst düzeydedir. Bu çalışmada ele alacağımız mesele bu ilkenin hangi ölçüde uluslararası istikrarın oluşmasına katkı sağladığıdır. Bu bağlamda, öncelikle ilkenin kavramsal yapısını daha sonraki aşamada Uluslararası Adalet Divanı tarafından nasıl uygulandığını temel yargı kararları ışığında incelemenin yerinde olduğunu düşünüyoruz. Uti possidetis ilkesi Türkçe uluslararası hukuk literatüründe Uluslararası Adalet Divanı kararları incelemeleri kapsamında ele alınsa da başlı başına bir çalışmanın konusunu oluşturmamıştır. Bu çalışmayla amaçlanan Türkçe uluslararası hukuk literatürüne bu konuda katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Uti Possidetis, Uluslararası İstikrar, Uluslararası Adalet Divanı, Uygulanacak Hukuk, Önemli Tarih, Etkililik

AN ASSESSMENT ON THE PRINCIPLE OF UTI POSSIDETIS

Öz

Uti Possidetis stems from Roman Private Law and was first applied in Latin America in the 19th century in the context of International Law. As a result of this implementation, the boundaries of the territorial units in the colonial period were upgraded to international boundaries of the newly independent States in Latin America. Then, the principle has been applied in Africa since 1960s. In 1986, the International Court of Justice Chamber applied the principle openly to the resolution of a dispute for the first time in the Frontier Dispute Case between Burkina Faso and Mali. However, the principle has also found application outside the decolonization context. For example, the principle was also applied to the dissolution of European States in the 1990s. As a starting point, the purpose of the principle is to secure stability of borders and to prevent wars. Undoubtedly, the importance given to stability in International Law is at a very high level. The issue that we will discuss in this study is to what extent this principle contributes to the formation of international stability. In order to do so, we think that it is appropriate to first examine the conceptual structure of the principle and then how it is applied by the International Court of Justice in the light of the main judicial decisions. Although the principle of uti possidetis is discussed in the Turkish International Law literature within the scope of the reviews of the International Court of Justice judgments, it has not constituted the subject of a study on its own. In this regard, the purpose of this study is to contribute to the Turkish International Law literature.

Kaynakça

• Abline, Gaël. Sur un nouveau principe général de droit international: l’uti possidetis. Doktora Tezi. Université d’Angers, 2006.
• Acer, Yücel ve Kaya, İbrahim. Uluslararası Hukuk. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2021.
• Arsava, Füsun. “Uluslararası Hukukun Sezession için Belirlediği Çerçeve.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15 (2013): 1215-1228.
• Aust, Anthony. Handbook of International Law. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Aybay. Rona ve Oral, Elif. Kamusal Uluslararası Hukuk. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Azarkan, Ezeli. “Devletlerin Tanınmasında Dönüm Noktaları: Badinter Komisyonu ve Kosova’nın Tanınması.” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7, s.1 (2016): 143-184.
• Aksar, Yusuf. Temel Metinler ve Davalarla Uluslararası Hukuk. Ankara: Seçkin, 2021.
• Bayıllıoğlu, Uğur. “Prevlevka Yarımadası Uyuşmazlığı ve Deniz Alanları Sınırlandırmasına Yansımaları.” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 30, s.2 (2022): 903-941.
• Caşın, Mesut Hakkı. Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi, 2020.
• Corten, Olivier. “Droit des peuples à disposer d’eux-mêmes et Uti possidetis: Deux faces d’une même médaille.” Revue Belge de Droit International (1998): 161-189.
• Corten, Olivier. “Les visions des internationalistes du droit des peuples à disposer d’eux-mêmes.” Civitas Europa 32 s.1 (2014): 93-111.
• Couston, Mireille. Droit spatial. Paris: Ellipses, 2014.
• Çakır, Tuğrul. “Uydu Görüntülerinin Uluslararası Adalet Divanı Önünde Kanıt Olarak Kullanılması.” ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi 4, s. 1 (2022): 212-252.
• De Brichambaut, Marc Perrin ve diğerleri. Leçons de droit international public. Paris: Presses de Sciences Po ve Dalloz, 2011.
• Decaux, Emmanuel ve de Frouville, Olivier. Droit International Public. Paris: Dalloz, 2014.
• Fisch, Jörg. “Peoples and Nations.” The Oxford Handbook of the History of International Law içinde, editör Bardo Fassbender ve Anne Peters. 27-48. Oxford: Oxford University Press, 2012.
• İkiz, Durmuş Ali. Roma ve Çağdaş Türk Hukukunda Zilyetlik Kavramı ve Zilyetliğin Korunması Yolları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Kohen, Marcelo G. “La Contribution de l’Amérique Latine au Développement Progressif du Droit International en Matière Territoriale.” Relations Internationales 137 s.1 (2009): 13-29.
• Kohen, Marcelo G. Possession contestée et souveraineté territoriale. Geneve: Graduate Institute Publications (Open Edition), 1997.
• Loulichki, Mohammed. “L’intangibilité des frontières africaines à l’épreuve des réalités contemporaines.” OCP Policy Center, Policy Paper (Avril 2018).
• Lowe, Vaughan. International Law. Oxford: Oxford University Press, 2007.
• Nesi, Giuseppe. “L’uti possidetis hors du contexte de la décolonisation : le cas de l’Europe.” Annuaire français de droit international 44 (1998): 1-23.
• Pellet, Alain. “The Opinions of the Badinter Arbitration Committee A Second Breath for the Self-Determination of Peoples.” EJIL 3 (1992): 178-185.
• Pellet, Alain. “Notes sur la Commission d’arbitrage de la Conférénce européenne pour la paix en Yougoslavie.” Annuaire français de droit international 37 (1991): 329-348.
• Peters, Anne. “The Principle of Uti Possidetis Juris, How Relevant is it for Issues of Secession?.” Self-Determination and Secession in International Law içinde, editör Chrisitan Walter ve diğerleri. 95-137. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Pazarcı, Hüseyin. Uluslararası Hukuk. Ankara: Turhan Kitabevi, 2006.
• Rosenne, Shabtai. The Perplexities of Modern International Law. Leiden/Boston: Martinus Nijhoff Publishers, 2004.
• Shaw, Malcolm N. Uluslararası Hukuk. Çeviri editörü İbrahim Kaya. Ankara: TÜBA, 2018.
• Shaw, Malcolm N. “Peoples, Territorialism and Boundaries.” European Journal of International Law 8, s.3 (1997): 478-507.
• Sorel, Jean-Marc. “Le Droit des Frontières : Panorama en 3D.” Pouvoir 165, s. 2 (2018) 27-38.
• Sorel, Jean-Marc ve Mehdi, Rostane. “L’uti possidetis entre la consécration juridique et la pratique: essai de réactualisation.” Annuaire français de droit international 40 (1994): 11-40.
• Sur, Melda. Uluslararası Hukukun Esasları. İstanbul: Beta, 2017.
• Tuori, Kaius. “The Reception of Ancient Legal Thought in Early Modern International Law.” The Oxford Handbook of the History of International Law içinde, editör Bardo Fassbender ve Anne Peters. 1012-1033. Oxford: Oxford University Press, 2012.
• Tütüncü, Ayşe Nur. “El Salvador ve Honduras Arasındaki Kara, Ada ve Deniz Sınırlarına İlişkin Uyuşmazlık.” MHB 12 s. 1-2 (1992) 93-101.
• Tütüncü, Ayşe Nur. “Benin ve Nijer Arasındaki Sınır Davası.” Milletlerarası Adalet Divanı Kararları (1990-2007) içinde, editör Ayşe Nur Tütüncü ve diğerleri. 81-96. İstanbul: Beta, 2008.
• ULUSLARARASI ADALET DİVANI KARARLARI (Taraf Dilekçeleri, Hakim Görüşleri) ve DANIŞMA GÖRÜŞLERİ
• Affaire des Minquiers et des Echéhous, arrêt, C.I.J. Recueil 1953, 47.
• Affaire des pêcheries, arrêt, C.I.J. Recueil 1951, 116.
• Affaire du Temple de Préah Vihéar (Cambodge c. Thaïlande), fond, arrêt, C.I.J. Recueil 1962, 6.
• Différend frontalier (Bénin/Niger), arrêt, C.I.J. Recueil 2005, 90.
• Différend frontalier (Bénin/Niger), arrêt, C.I.J. Recueil 2005, 90, Opinion Dissidente de M. le Juge ad hoc Bennouna.
• Différend frontalier (Burkina Faso/Niger), arrêt, C.I.J. Recueil 2013, 44.
• Différend frontalier (Burkina Faso/Niger), arrêt, C.I.J. Recueil 2013, 44, Opinion Dissidente de M. le Juge ad hoc Bennouna.
• Différend frontalier (Burkina Faso/Niger), arrêt, C.I.J. Recueil 2013, 44, Opinion Dissidente de M. le Juge ad hoc Daudet.
• Différend frontalier Terrestre, Insulaire et Maritime (El Salvador/Honduras; Nicaragua (intervenant)), arrêt, C.I.J. Recueil 1992, 351.
• Différend frontalier Terrestre, Insulaire et Maritime (El Salvador/Honduras; Nicaragua (intervenant)), arrêt, C.I.J. Recueil 1992, 351, Opinion Individuelle de M. Torres Bernandez.
• Différend frontalier entre le Burkina Faso et le Mali (Burkina Faso c. République du Mali), arrêt, C.I.J. Recueil 1986, 554.
• Différend frontalier entre le Burkina Faso et le Mali (Burkina Faso c. République du Mali), Mémoire du Mali.
• Différend frontalier entre le Burkina Faso et le Mali (Burkina Faso c. République du Mali), arrêt, C.I.J. Recueil 1986, 554, Contre mémoire du Mali.
• Différend frontalier entre le Burkina Faso et le Mali (Burkina Faso c. République du Mali), Opinion Individuelle de M. Abi-Saab.
• Différend territorial (Jamahiriya arabe libyenne/Tchad), arrêt, C.I.J. Recueil 1994, 6.
• Différend territorial et maritime entre le Nicaragua et le Honduras dans la mer des Caraïbes (Nicaragua c. Honduras), arrêt, C.I.J. Recueil 2007, 42.
• Différend territorial et maritime (Nicaragua c. Colombie), arrêt, C.I.J. Recueil 2012, 624, Opinion Individuelle de M. le juge Abraham.
• Licéité de la menace ou de l'emploi d’armes nucléaires, avis consultatif, C.I.J. Recueil 1996, 226.
• Plateau continental (Tunisie/Jamahiriya arabe libyenne), C.I.J. Recueil 1982, 60.
• Sentence arbitrale du 31 juillet 1989, arrêt, C.I.J. Recueil 1991, 53.
• Souveraineté sur Pulau Ligitan et Pulau Sipadan (Indonésie/Malaisie), arrêt, C.I.J. Recueil 2002, 682.
• Western Sahara, Advisory Opinion, I.C.J. Reports 1975, 12, Seperate Opinion of Judge Dillard.
• DİĞER KAYNAKLAR
• Afrika Birliği Örgütü 21.7.1964 tarihli Kahire Bildirisi.
• Eski Yugoslavya Barış Konferansı Hakem Komisyonunun 11.1.1992 tarih, 2 sayılı Görüşü.
• Eski Yugoslavya Barış Konferansı Hakem Komisyonunun 11.1.1992 tarih, 3 sayılı Görüşü.