OSMANLI HUKUKUNDA SEÇİMLER

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2 (Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yılına Armağan), 847 - 875, 23.01.2024

Tuba Aykanat , Salih Korkmaz

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1353381

Öz

Seçimler modern demokrasilerin vazgeçilmez unsuru kabul edilmektedir. Günümüzde ayrıntılı olarak düzenlenmiş olan seçim hukukunun, ortaya çıktığı dönemlerde nasıl düzenlendiği ilgi çekici bir konudur. Hukuk tarihimizde seçimlerin yer alması, dünyadaki örneklerine yakın tarihlerde gerçekleşmiştir. Osmanlı hukukunda oy hakkı, seçim sistemi, siyasi partiler, genel ve yerel seçimler anayasa ve kanunlarla düzenlenmiştir.
Çalışmada Osmanlı hukukunda seçimler konusu, modern seçim hukuku çerçeve-sinde ele alınmıştır. Osmanlı mevzuatında ve uygulamasında oy hakkı, seçim sistemi, siyasi parti düzenlemeleri, genel ve yerel seçimler güncel mevzuat ve uygulama ile mukayeseli olarak tartışılmıştır.
Osmanlı hukukunda seçimlere ilişkin düzenlemelerin bir kısmının güncel seçim hukukuna benzediği, bazı hükümlerde ise dönemin şartlarından kaynaklanan farklılıklar olduğu görülmektedir. Bu çerçevede Osmanlı seçim hukukunda günümüz seçim hukuku ilke ve uygulamalarının önemli bir kısmının yer aldığı görülmektedir. Osmanlılar çağdaşı devletlerden geri kalmayan bir seçim hukuku oluşturmuşlardır. Bu sebeple konunun hukuki perspektiften daha fazla araştırmada ele alınması gereklidir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı seçimleri, seçim tarihi, seçim hukuku, seçim sistemi, oy hakkı, seçim ilkeleri

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Teşekkür

Benimle çalışma nezaketi gösteren kıymetli hocam Salih Korkmaz'a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Acar, Kadir. “Osmanlı’da Taşra Meclislerinin Mülki ve Hukuki Görevlerinin Ayrılması”, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 2, S. 2 (2015): 1-15.
• Akgündüz, Ahmet. İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı Kamu Hukuku. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2011.
• Akın, İlhan F. “Dernek Kurma Özgürlüğü”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 32, S. 2-4 (1966): 474-486.
• Akın, Rıdvan. Türk Siyasal Tarihi 1908-2000. İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2010.
• Akyıldız, Ali. “Meclis-i Ayan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim Tarihi: Şubat 10, 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr.
• Aldıkaçtı, Orhan. Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1970.
• Alim, Mehmed. “Mebus İntihabatı ve Mesuliyet”, İtisam, S. 36 (7 Ağustos 1335): 363- 364.
• Alkan, Mehmet. “Osmanlıdan Günümüze Seçimlerin Kısa Tarihi”, Görüş Dergisi, S. 48 (1999): 48-61.
• Anayurt, Ömer. Anayasa Hukuku Genel Kısım. Ankara: Seçkin Yayınları, 2022.
• Antebi, Edip. “İntihâb”, Beyânü’l-Hak 6, S. 146 (6 Şubat 1327): 2614-2615.
• Armağan, Servet. “Türkiye’de Parlamento Seçimleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 33, S. 3-4 (1967): 45-100.
• Arsal, Sadri Maksud. Türk Tarihi ve Hukuk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Arslan, Cezmi ve Olgun, Kenan. 1876’dan 1950’ye İstanbul’un Seçim Tarihi, “Büyük İstanbul Tarihi”, https://istanbultarihi.ist/, Erişim Tarihi: Şubat 10, 2023.
• Arusi, Mihriddin. “Nasıl Bu İdare Altında İdik? İntihabat Facialarından (Kütahya İntihabatı)”, Hikmet, S. 9, 26 Şaban 1330, 27 Temmuz 1328, 9 Ağustos 1911, s. 1.
• Atar, Yavuz. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2022.
• Avcı, Mustafa. Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Atlas Akademi, 2021.
• Aykanat, Mehmet. Osmanlı Hukukunda Dilekçe Hakkı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2020. B. (yazar kısmında sadece “b.” kısaltması vardır) “İngiltere’de Kadınların Hak ve İntihabı”, Resimli Kitab 9, S. 51, (Teşrinevvel-Şubat 1329): 447-454.
• Babanzade İsmail Hakkı. Hukuk-ı Esasiye. Ankara: Erguvani Yayınevi, 2014.
• Başgil, Ali Fuat. Hukukun Ana Mesele ve Müesseseleri. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1946. Baykal, Bekir Sıtkı, “Birinci Meşrutiyete Dair Belgeler”, Belleten 25, S. 96 (1960): 609-631.
• Baykal, Tan. “Türkiye’de İlk Seçimler ve Yasal Dayanakları”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 7, S. 2 (2018): 190-205.
• Cin, Halil ve Akyılmaz, Gül. Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2023.
• Coşkun, Sabri. Seçim Hukuku. Ankara: Mahalli idareler Derneği Yayını, 2004.
• Çadırcı, Musa. “Osmanlı Devrindeki Halk Oyunun Yönetimdeki Yeri”, Özgür İnsan, S. 3 (1972): 25-27.
• Çadırcı, Musa. “Türkiye’de Kaza Yönetimi (1840-1876)”, Belleten 53, S. 206 (1989): 237-258.
• Çadırcı, Musa. “Türkiye’de Muhtarlık Teşkilatının Kurulması Üzerine Bir İnceleme”, Belleten, Ankara: 34, S. 135 (1970): 409-420.
• Çelik, Bilgin, “Osmanlı Avrupası’nda Seçim Deneyimleri 1908 ve 1912 Osmanlı Mebusan Meclisi Seçimleri”, II. Uluslararası Balkan Sempozyumu: Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Defter-i Hakani, Karadağ, 1-4 Mayıs 2014.
• Çınar, Tayfun. 1876-1914 Osmanlı Meclisi Mebusanı’nda Seçim Kanunları ve Tartışmaları. Sivas: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2022.
• Edip, Eşref. “İntihabat Münasebetiyle Müslümanlara Vesaya”, Sebilü’r-Reşad 1-8, S. 444, (20 Muharrem 1338/ 16 Teşrin-i Evvel 1335): 22-23.
• Edib, Eşref. “Mülahazat-ı Mütenevvia (Merd-i Rabbani Cemaatledir, Kabineden Hariç Nazırlar, Ramazanda Taat ve İntihabat, Hilal-i Osmani ve Mısır)”, Sebilü’r-Reşad, C. 1-8, S. 26-208, 16 Ramazan 1330/ 16 Ağustos 1328, s. 500-501.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Hukukun Serüveni. İstanbul: Arı Sanat Yayınları, 2011.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Osmanlı Hukuku, İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2010.
• Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Dersleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2022.
• Eroğul, Cem. Anatüzeye Giriş. Ankara: İmaj Yayıncılık, 2000.
• Gençoğlu, Mustafa. “1864 ve 1871 Vilayet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdarisinde Yeniden Yapılanma”, Çankırı Karatekin üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2, S. 1(2011): 29-50.
• Gökbayır, Satılmış. “Gizli Bir Cemiyetten İktidara: Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 1908 Seçimleri Siyasi Programı”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3, S. 1 (2012): 61-96.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Esasları. Bursa: Ekin Kitabevi, 2017.
• Güneş, İhsan. “1912 Seçimleri ve Eskişehir’de Meydana Gelen Olaylar”, Belleten 56, S.216 (1992), 459-482.
• Güveyi, Ümit. “Türkiye’de Seçme ve Seçilme Hakkı Boyutunda Yaşanan Demokratikleşme Sürecinin Kısa Tarihçesi ve Bu Süreçte Kadim Türk Kültürünün Rolü”, TBBD, S. 137 (2018): 37-66.
• İba, Şeref. Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• İbrahim, Abdurreşid. “Mebusan İntihabatı ve Mesuliyet”, İslam Dünyası, S. 17 (1329- 1332-1913/1914): 256-259.
• İslamoğlu, Abdullah. Osmanlı Devleti’nde Modern Belediyenin Hukuksal Açıdan Kurumsallaşması,
• İstanbul: Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2012.
• Kahraman, Mehmet ve Çalışkan, Zekeriya. “Türkiye’de Siyasal Partilerin Hukuksal Stütüsü ve Siyasal Partilerin Kapatılması Rejimi”, Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi 5, S. 3 (2007): 122-131.
• Kanadoğlu, Osman Korkut ve Duygun, Ahmet Mert. Anayasa Hukukunun Genel Esasları. İstanbul: Onikilevha Yayınları, 2021.
• Kapar, M. Ali. “İslam’da Bey’at (Seçim Usulü)”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 4 (1991): 73-83.
• Kapdan, Melike Ayşe. Türkiye’de Parlamento Seçimleri ve Yasal Çerçevesi. İstanbul: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2019.
• Karaca, Taha Niyazi. Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2004.
• Karaca, Taha Niyazi. Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2004.
• Karaman, Dursun. Seçim Hukuku ve Uygulaması, Ankara: Seçkin Yayınları 2011.
• Karpat, Kemal H. Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2016.
• Karsandık Yazıcı, Özlem. “Osmanlı Devleti’nde Bir Mebus Adayının Seçim Beyannamesi”, Çanakkale araştırmaları Türk Yıllığı 19, S. 31 (2021): 143-161.
• Kayalı, Hasan. “Elections and the Electoral Process in the Ottoman Empire, 1876-1919”, International Journal of Middle East Studies 27, No. 3 (Aug. 1995): 265-286.
• Kılıç, Selda, “1876 Meclis-i Mebusanı ve Seçim Hazırlıkları”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 30 (2011): 27-40.
• Kızıltan, Yılmaz. “I. Meşrutiyetin İlanı ve İlk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı”, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 26, S. 1 (2006): 251-272.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri, Satan Ali ve Macit, Abdulkadir. Editör, Geçmişten Günümüze Hilafet. İstanbul: İlem Yayınları, 2019.
• Okandan, Recai G. Umumi Hukuk Tarihi Dersleri. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1951.
• Olgun, Kenan. “Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda Ara Seçimler (1908-1912 Dönemi)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 28, S. 82, (2012): 1-24.
• Ortaylı, İlber. “Belediye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları 1992.
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil Yayınları, 1987.
• Ortaylı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Öngüç, Bahar. “1912 Seçimleri, Demokratik Seçim İlkeleri Işığında Kısa Bir İnceleme”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Dergisi 7, S. 2, (2021): 307-323.
• Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2022.
• Özdemir, Abdülkadir ve Nişancı Şükrü. “Türkiye’de ve Dünyada Seçim Kavramı ve Olgusunun Gelişimi”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 46 (2009): 73-96.
• Rauf, Mehmed. “Amerika’da İntihabat”, Resimli Kitab 1, S. 4, (Kanunuevvel 1324): 338-345.
• Rauf, Mehmed. “Fransa’da İntihabat, Fark-ı Siyasiyye”, Resimli Kitab 4, S. 20 (Mayıs 1326): 686-695.
• Sancaktar, Fatih Mehmet. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Anayasa, Seçim ve Meclis Tecrübesi. İstanbul: Ötüken Yayınları 2021.
• Soysal, Mümtaz. 100 Soruda Anayasanın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1977.
• Süme, Mehmet. “Osmanlı Devleti’nde Taşrada Muhtarlık Teşkilatının Kuruluşu: Bolu Örneği”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 8, S. 14 (2022): 93-108.
• Şener, Turan ve Eren, Nezihe Ülkü. “Türkiye’de Seçim Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi 2, S. 2 (2022): 45-68.
• Tanör, Bülent ve Yüzbaşıoğlu, Necmi. Türk Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları, 2023.
• Tanör, Bülent. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
• Teziç, Erdoğan. Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2005.
• Toprak, Seydi Vakkas. “İlk Osmanlı Seçimleri ve Parlamentosu”, Sosyoloji Dergisi 3, S. 26 (2013): 171-192.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Partiler. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1988.
• Türk, Hikmet Sami. “Seçim, Seçim Sistemleri ve Anayasal Tercih”, Anayasa Yargısı 22, S. 1 (2006): 75-113.
• Uca, Alaattin. “Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimlerinde Yayımlanan Bir Talimatname ve Düşündürdükleri” 8, S. 73 (2021): 2116-2129.
• Üçok, Coşkun, Mumcu, Ahmet ve Bozkurt, Gülnihal. Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Turhan Kitabevi, 2017.
• Yılmaz, Özgür. “Tanzimat Döneminde Osmanlı Taşra İdare Meclisleri” (1840-1871), History Studies İnternatonal Journal of History 6, S. 6 (2014): 235-280. Zekeriya, Sabiha. “Kadınlar ve İntihabat”, Büyük Mecmua, S. 14, 30 Teşrinievvel 1919, s. 218-219.
• Zeki, Salih. “Meşrutiyetin Ruhu İntihabdır”, Beyânü’l-Hak 6, S. 146, (6 Şubat 1327): 2612.