A Critical Edition And Critique Of Muḥammad Ḥayāt Al-Sindī's (D. 1163/1750) Refutation Of Waḥdah Al-Wujūd İn His Work Entitled Fatḥ Al-Wadūd `Alā Waḥdah Al-Wujūd

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 94 - 132, 29.12.2018

Orkhan Musakhanov

Öz

Ibn ‛Arabī's (d.
638/1240) interpretation of tawḥīd (oneness of God) in the form of waḥdah
al-wujūd (oneness of being) has hitherto been a topic on which the most works
have been authored in favor or against it, that is to say, a topic most written
on in its refutation and defense. It is possible to explain the criticisms of
those who do not accept waḥdah al-wujūd-centered Sufism, which had established
Ibn ‛Arabī as its pioneer, as criticisms of waḥdah al-wujūd rooted in critiques
that are mostly from those who reject Sufistic interpretations of the religion
and accept Sufism prior to Ibn ‛Arabī. Muḥammad Ḥayāt al-Sindī was a Sufi
belonging to the Naqshbandi tariqah who had followed Ibn Taymiyyah (d.
728/1328) and, like him, accepted to a large extent pre-Ibn ‛Arabī Sufism and
negated Ibn ‛Arabī and his followers. At the same time, Ḥayāt al-Sindī was one
of the most influential teachers of Muḥammad b. ‛Abd al-Wahhāb (d. 1206/1792)
who was foremost to principally reject Sufistic interpretations of the
religion. This paper will present a critical edition of Ḥayāt al-Sindī's
narrations and refutations of Ibn ‛Arabī, Konevī (d. 673/1274), Tilimsānī (d.
690/1291), and Ibn Fāriḍ (d. 632/1235) which was compiled under Fatḥ
al-Wadūd `alā Waḥdah al-Wujūd, and in addition it will comparatively
analyze it with another one of his Sufi works, Sharḥ al-Hikam al-‛Atāiyyah
and al-I‛ānah al-Samadiyyah fī al-Ṭarīqah al-Naqshbandiyyah, and discuss
the consistency of the refutation. The intended objective in translating and
presenting a critical edition of Ḥayāt al-Sindī's criticism of waḥdah al-wujūd
in Fatḥ al-Wadūd and partially comparing it with Sindī's other Sufi
work, and attempting to present Ḥayāt al-Sindī.

Anahtar Kelimeler

Muḥammad Ḥayāt al-Sindī, Tasawwuf, Waḥdah al-Wujūd, Refutation, Critique of Refutation

Muhammed Hayât es-Sindî’nin (ö. 1163/1750) Fethu’l-vedûd ‘alâ vahdeti’l-vücûd İsimli Vahdet-i Vücûd Reddiyesinin Tahkiki ve Eleştirisi

Öz

Tevhidin vahdet-i vücûd şeklinde yorumu İbnü’l-Arabî’den (ö.
638/1240) bu tarafa lehinde ve aleyhinde üzerine en çok eser telif edilen diğer
bir ifadeyle üzerine reddiye ve müdafaa yazılan konulardan biridir. Vahdet-i
vücûd eleştirilerini dinin tasavvufi yorumunu büyük ölçüde reddedenlerin
eleştirileri ve İbnü’l-Arabî öncesi tasavvufu kabul edip İbnü’l-Arabî’nin
önderliğinde teessüs eden vahdet-i vücud merkezli tasavvufu kabul etmeyenlerin
eleştirileri olarak ifade etmek mümkündür. Muhammed Hayât es-Sindî büyük ölçüde
takipçisi olduğu İbn Teymiyye (ö. 728/1328) gibi İbnü’l-Arabî öncesi tasavvufu
olumlayan ve İbnü’l-Arabî ve takipçilerini olumsuzlayan Nakşbendî tarikatına
mensup bir sûfîdir. Hayât es-Sindî aynı zamanda dinin tasavvufî yorumunu büyük
ölçüde bütünüyle reddedenlerin önderi Muhammed b. Abdülvehhâb’ın (ö.
1206/1792)  da en etkili hocalarından
birisidir. Bu makalede Hayât es-Sindî’nin İbnü’l-Arabî, Konevî, (ö. 673/1274),Tilimsânî
(ö. 690/1291) ve İbnü’l-Fârız’dan (ö. 632/1235) yaptığı nakiller ve reddiyeleri
altında telif ettiği Fethu’l-vedûd ‘alâ vahdeti’l-vücûd’unun tahkiki
yapılacak ve onun diğer tasavvufi eserleri olan Şerhu’l-Hikemi’l-Atâiyye
ve el-İânetü’s-Samediyye fi’t-Tarikati’n-Nakşbendiyye eserleriyle
karşılıklı bir şekilde incelenerek reddiyenin tutarlılığı tartışılacaktır.
Hayât es-Sindî’nin Fethu’l-vedûd isimli vahdet-i vücûd eleştirisinin
tahkik ve tercüme edilip Sindî’nin diğer tasavvufî eserleriyle kısmen mukayese
edilmesi, ayrıca Hayât es-Sindî’nin hayatı ve eserlerinin tam listesinin
tespitinin denenmesi ile Hayât es-Sindî hakkında daha detaylı çalışmalara zemin
hazırlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Muhammed Hayât es-Sindî, Tasavvuf, Vahdet-i vücûd, Reddiye, Reddiyenin Eleştirisi

Kaynakça

• KAYNAKÇAMuhammed Hayât Sindî’nin EserleriMatbu Sindî, Muhammed Hayât, Tuhfetü’l-Muhibbîn Şerhu’l-Erba’în li’n-Nevevî, thk. Muhammed b. Ahmed b. et-Tâlib Îsâ, Riyad: Dârü’l-hadâre, 2011.Sindî, Muhammed Hayât, Şerhu’l-Erba’îni li Ali el-Kārî, thk. Muhammed Şâib Şerîf, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1993. Sindî, Muhammed Hayât, Şerhu’l-Hikemi’l-Atâiyye, thk. Nizâr Hammâdî, Beyrut: Dâru Mektebetü’l-Maarif, 2010.Sindî, Muhammed Hayât, Şerhu’l-Hikemi’l-Haddâdiyye, thk. Nizâr Hammâdî, Beyrut: Dâru’z-Ziyâ, 2013.Sindî, Muhammed Hayât, Risâletü’l-cünne fî akâidi Ehli’s-Sünne, thk. Abdulkayyum b. Abdulğafûr es-Sindî, Mekke: Mektebetü’l-esedî, 2004.Sindî, Muhammed Hayât, Fethu’l-gafûr fî’l-va‘di’l-eydî ale’s-sudûr, thk. Muhammed Ziyâurrahmân el-A‘zamî, Medîne: Mektebetü’l-gurâbâi’l-eseriyye, h. 1419.Sindî, Muhammed Hayât, ed-Dürre fî izhâri ğışşi nakdi’s-surre, thk. Naim Eşref Nur Ahmed, Karaçi: İdaretü’l-Kur’ân ve Ulûmi’l-İslâmiyye, h. 1414.Sindî, Muhammed Hayât, el-Îkâf ‘alâ sebebi’l-ihtilaf, thk. Meşhel el-Mutayri, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1996.Sindî, Muhammed Hayât, Tuhfetü’l-enâm fi’l-a‘mâli bi hadisi’n-Nebî aleyhi’s-salâtu ve’s-selâm, thk. Ebû Ali Taha Bâ Şurayh, Beyrut: Dâru İbn Hazm, ts.Sindî, Muhammed Hayât, Hükmü İ’fâi’l-lihâ, thk. Ebû Abdurrahman Abdülmecid Cum’a, Cezayir: Dâru’l-fasîle-Mektebetü’l-Hâfız ez-Zehebî, 2007.Abdülkayyûm es-Sindî, Ebû Abdillah Muhammed Tâhir, “Risâle fî Âdâbi’l-Muallim li’l-İmâmi’l-Mahdûm Muhammed Hayât es-Sindî,” The Scholar Islamic Academic Research Journal, 2/1 (Aralık 2016): 152-161.YazmaSindî, Muhammed Hayât Fethu’l-vedûd ‘alâ vahdeti’l-vücûd, Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları, nr. 143, 142b-144a.Sindî, Muhammed Hayât, Hulasatü’l-kavli’l-bedî’ fi’s-salâti ale’l-habibi’ş-şefî’, Kahire, el-Mektebetü’l-merkeziyye fî vizareti’l-evkâf, nr. 599. 19 varak.Sindî, Muhammed Hayât, Şerhu’t-Terğib ve’t-terhîb li’l-Münzirî, Topkapı Sarayı, Emanet Hazinesi, nr. 625. 418 varak.Sindî, Muhammed Hayât, Risale fi beyâni ahvâli ehâdîsi müsellesâti’s-Sehâvî, Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi, nr. 317. 95a-110b.Sindî, Muhammed Hayât, Risâle fî usûli’l-hadîs, Süleymaniye Kütüphanesi, Yahya Tevfik, nr. 1380, 9 varak; Millet Kütüphanesi, Ali Emiri, nr. 4407, 10 varak.Sindî, Muhammed Hayât, Sebtü’ş-şeyh Muhammed Hayât Sindî, Princeton Yazmaları, nr. 81-492. 1b-24a.Sindî, Muhammed Hayât, Muhtasaru’z-Zevâcir li İbn Hacer el-Heytemî, Akademiyyetü Müfti İlâhî Bahş, Kandehle-Hindistan, nr. 542. 220 varak.Sindî, Muhammed Hayât, Şerhu Risâleti’l-Akāid li’l-Mirzali, Cezair: Dârü’l-kütübi’l-vataniyye, nr. 532, 133a-140b.Sindî, Muhammed Hayât, el-İânetü’s-Samediyye fi’t-Tarikati’n-Nakşbendiyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi, nr. 1414 11a-22a; Süleymaniye Kütüphanesi, Reisülküttap, nr. 1208 20b-24b; Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi, nr. 42 Kon 5848/2.Sindî, Muhammed Hayât, Risâletün fi’t-tarikati’n-Nakşbendiyye Hayâtü’l-ervâh, Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi, nr. 2190, 1b-4b; Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi, Isparta Uluborlu İlçe Halk Kütüphanesi, nr. 32 Ulu 216/2.Sindî, Muhammed Hayât, Risâletü’s-suhbe, Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi, nr. 42 Yu 4873/52, 132b-132b. 1 varak 32 satır.Sindî, Muhammed Hayât, Sûretü’l-Mektûb, Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi, 15 Hk 1040/11, 46b. 1 varak 24 satır. Sindî’nin Ebû Saîd Muhammed Hâdimî’ye yazdığı mektup.Muhammed Hayât es-Sindî, Rakza fî zahri’r-rafza, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi, nr. 801. 137a-166b.Sindî, Muhammed Hayât Lezîzü’s-Semâ’ fi hacceti’l-vedâ’, Câmiatu Melik Suud, Riyad, nr. 1291. 12 varak.Diğer EserlerAvcı, Casim, “Uceymî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 37-38. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. Basrî, Abdullah Sâlim, el-İmdâd fî ‘ulûmi’l-isnâd, thk. el-Arabî ed-Dâiz el-Firyâti, Riyâd: Dâru’t-tevhîd, 2006.Bedirhan, Muhammed, Abdülganî Nablusî’nin Vahdet-i Vücûd Müdafaası, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016.Cici, Recep, “Kûrânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 426-427. Ankara: TDV Yayınları, 2002. Çift, Salih, “Semmân, Muhammed b. Abdülkerim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 497-498. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. Hâdimî, Ebû Said, “Risâle şubûhâtun ‘ârizetün fî tariki’l-hacci’ş-şerif ve ma’rûzatun ale’l-âlimi’l-âmili’ş-şeyh Muhammed Hayat es-Sindî”. Mecmûatü’r-Resâil, 211-214. İstanbul: Matbaa-i Âmire h. 1302. Hâdimî, Ebû Said, “Risâletü’ş-şubûhatü’l-mürede ale’ş-şeyh Muhammed Hayat Sindî li Ebi Saîd”, Mecmûatü’r-Resâil, 220-224. İstanbul: Matbaa-i Âmire h. 1302.John Obert Voll, “Muhammed Hayât es-Sindî ve Muhammed b. Abdülvehhâb: 18. Yüzyıl Medine’sinde Bir Entelektüel Grubun Tahlili”, trc. Mustafa Demiray, Batı Gözüyle Tecdid İslam Dünyasında Tecdid Hareketleri, Haz. Nail Okuyucu, 53-61. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.Kettânî, Fihrist, Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1982.Kûrânî, İbrahim b. Hasan, Risâle fi’r-Redd, İzmir Milli Kütüphane, nr. 137, 1b-8a. M. Nafi, Basheer, “İbn Abdülvehhâb’ın Hocası: Muhammed Hayât es-Sindî ve Ashâbü’l-Hadis Metodolojisinin İhyâsı”, trc. Ahmet Aydın, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/8, Haziran 2013: 203-228.Muradî, Silkü’d-dürer, Bağdad: Mektebetü’l-müsennâ, ts.Musakhanov, Orkhan, Tilimsânî İlâhî İsimler Nazariyesi, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.Nablûsî, Abdülgani, Îzâhu’l-maksûd min ma’nâ vahdeti’l-vücûd, Câmiatu Melik Sûud, Riyad, nr. 7518.Öz, Mustafa, “Muhammed b. Abdülvehhâb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 492-494. İstanbul: TDV Yayınları, 2005. Özşenel, Mehmet, “Sindî, Muhammed b. Abdülhâdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 37: 245-246. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. Sakkār, Sâmî, “Bâ Alevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4: 355-357. İstanbul: TDV Yayınları, 1991. Sıddık Hasan Han, Ebcedü’l-‘ulûm, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2002.Tilimsânî, Afifüddin, Şerhu’l-Fâtiha ve ba’zi sûreti’l-Bakara, thk. Orkhan Musakhanov, İstanbul: İSAM Yayınları, 2018.Tosun, Necdet, İmâm-ı Rabbânî Ahmed Sirhindî Hayatı, Eserleri, Tasavvufî Görüşleri, 2. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları 2009.Tosun, Necdet, “İmâm-ı Rabbânî’ye Yönelik Tenkidler ve Müdâfaalar”, Uluslararası İmâm-ı Rabbânî Sempozyumu Tebliğleri, ed: Necdet Tosun, İstanbul: Hüdâyi Vakfı Yayınları, 2018, 113-117.