Haber Söyleminde ‘Öteki’yi Aramak: Suriyeli Mülteciler Örneği

Yıl 2017, Sayı: 28, 11 - 38, 15.12.2017

Abdulkadir Gölcü Ayşe Nur Dağlı

https://doi.org/10.31123/akil.437410

Cited By: 17

Öz

2011 yılının mart ayında Arap Baharı’nın bir uzantısı olarak Suriye’de başlayan

toplumsal hareketler zamanla bir iç savaşa dönüşerek, ülkeyi etkisi altına almıştır.

Türkiye de bu iç savaştan etkilenmiş ve sayıları yaklaşık 4 milyonu bulan Suriyeli

mülteciyi kabul etmiştir. Medyanın bu kitlesel göçü ele alışı ve göç edenleri nasıl temsil

ettiği de önem kazanmıştır. Çünkü medya üzerinden temsil edilme süreçlerindeki

ayrıştırıcı fikirler ve tutumlar, toplumsal hayatta somut davranışlara dönüşebilmektedir.

Suriyeli mültecilerin haber metinlerinde ve söylemlerinde öteki olarak temsili, toplumsal

bilinçte oluşan Suriyeli mülteci figürü ile doğrudan ilgilidir. Bu çalışma kapsamında

da Suriyeli mültecilerin Türk yazılı basınında öteki olarak nasıl temsil edildiği analiz

edilmiştir. Özellikle haber medyasında üretilen söylemler dikkate alınarak haber

metinlerindeki toplumsal eşitsizliği, ayrımcılığı Suriyeli mülteciler örneği üzerinden

ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Haber metinlerinin analizi için yöntem olarak Teun van

Dijk’ın çerçevesini oluşturduğu eleştirel söylem analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma

kapsamında Hürriyet, Milliyet ve Sabah gazeteleri örneklem olarak seçilmiştir. Bu

gazeteler; kitle gazeteleri olmaları, yüksek satış oranlarına sahip olmaları ve ana akım

gazeteler olarak tanımlanmış olmaları nedeniyle örneklem olarak seçilmişlerdir. Bu

gazetelerde 2011-2017 yılları arasında Suriyeli mültecileri konu edinerek yayınlanan

haberler analize tabi tutulmuştur. Yapılan analizler sonucunda Suriyeli mültecilerin;

Türkiye’de kaldıkları süreyle de orantılı olarak, ekonomi, eğitim, dil, sağlık, yasal

düzenlemeler, sosyal uyum gibi konularda sorunlu, ayrıştırıcı ve ötekileştirici söylemleri

üzerinden temsil edildikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Suriyeli, Mülteci, Öteki, Haber Söylemi, Eleştirel Söylem Analizi

Kaynakça

• Akca, Emel Baştürk (2009). “İdeoloji-Dil-Söylem ve Anlam İlişkisi: Medyada Anlamın Toplumsal İnşası”, Medyada gerçekliğin İnşası/Türk Medya Söylemine Eleştirel Bir Bakış, (Ed. İsmet Parlak) Konya: Çizgi Kitabevi. 77-106.
• Akçalı, Selda (2006). Gündelik Hayat ve Medya: Tüketim Kültürü Perspektifinden Okumalar, Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Bauman, Zygmunt (2005). Bireyselleşmiş Toplum, Yavuz Alogan (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2009). Sosyolojik Düşünmek, Abdullah Yılmaz (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (2017). Syria Regional RefugeeResponse,http:// data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php#_ga=1.150812086.1634584225.1465540161, Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2017.
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, (1998). Sığınma ve Mülteci Konularındaki Uluslararası Belgeler ve Hukuki Metinler, Ankara: BMMYK Türkiye Temsilciği.
• Boztepe, Veli (2017). “Televizyon Haberlerinde Suriyeli Mültecilerin Temsili”, Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, Sayı 4/1: 91-122.
• Buehler, Arthur (2011). “Islamophobia: A Projection of the West’s Dark Side”, Islam and Civilisational Renewal, 2(4): 639-653.
• Cottle, Simon (2000). “Media Reserach and Ethnic Minorities: Mapping The Field”, Simon Cottle, (Ed.), Ethnic Minorities and Media: Changing Cultural Boundaries, Philadephia: Open University Press. 1-30.
• Çakır, Mukadder (2013). “İnternet Haberciliğinde Yasadışı Göç Sorunu,”, Online Academic Journal of Information Technology, Cilt 4/Sayı: 12: 105-124.
• Çelenk, Sevilay (2010). “Ayrımcılık ve Medya,” Televizyon Haberciliğinde Etik Sorunlar, Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel (Ed.), Ankara: Fersa Yayıncılık. 211-228.
• Dursun, Çiler (2004). “Haberde Gerçekliğin İnşa Edilmesi Ne Demektir?”, Haber, Hakikat ve İktidar İlişkisi, Çiler Dursun (Ed.), Ankara: Elips Kitap. 37-65.
• Fairclough, Norman (1993). “Critical Discourse Analysis and Marketization of Public Discourse in Universities: The Universities”, Discourse and Society, Vol. 4 (2): 133-168.
• Fairclough, Norman (2001). Language and Power, London: Longman.
• Fairclough, Norman and Wodak, Ruth (1997). “Critical Discourse Analysis”, Introduction to Discourse Analysis, van Dijk, Teun (Ed.), London: Sage Publication: 258-284.
• Göker, Göksel ve Keskin, Savaş (2015). “Haber Medyası ve Mülteciler: Suriyeli Mültecilerin Türk Yazılı Basınındaki Temsili”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, sayı 41: 229-256.
• Güçtürk, Yavuz (2014). Sürgün ile Savaş Arasında Suriyeli Mülteciler, Siyaset. Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA), Ankara, Erişim Tarihi. : Temmuz 2017, http://setav.org/tr/5- soru-surgun-ile-savas-arasinda-suriyeli-multeciler/yorum/18059.
• Hackett, Samuel (2005). “Is there a democratic deficit in US and UK journalism?”, Journalism: Critical Issues, Stuarth Allan, (Ed.), New York: Open University Press. 85-97.
• Hall, Stuart (2001). “Encoding and Decoding”, Media and Cultural Studies, Douglas Kellner (Ed.), London: Blackwell. 166-177.
• Hobsbawm, Eric (2006), Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik, Osman Akınhay (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İnal, Ayşe (1996). Haberi Okumak, İstanbul: Temuçin Yayınları.
• İnceoğlu, Yasemin ve Çomak, Nebahat (2009). Metin Çözümlemeleri, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Karaduman, Sibel (2007). “Medyatik Gerçeklikte Kimlik Temsilleri: Televizyon Haberlerinin Aktörleri Üzerine Düşünceler”, Selçuk İletişim, Vol.4, No: 4: 45-56.
• Kaya, Ayhan (2015). “Euro-Türkler, Kuşaklararası Farklılıklar, İslam ve Entegrasyon Tartışmaları”, Göç Araştırmaları Dergisi, 1(1): 44-79.
• Kearney, Richard (2012). Yabancılar, Tanrılar ve Canavarlar: Ötekiliği Yorumlamak, Barış Özkul (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Matheson, Donald (2005). Media Discourses: Analysing Media Texts, London: Open University Press.
• Nurdoğan, Ali Kemal ve vd., (2017). “Türkiye’nin Mülteci Sorunu ve Suriye Krizinin Mülteci Sorununa Etkileri”, İş ve Hayat Dergisi, Sayı 4: 217-238.
• Onur, Hilal (2003). “Öteki Sorunsalının ‘Alterite’ Kavramı Çerçevesinde Yeniden Okunması Üzerine Bir Deneme”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21,(2): 255-277.
• Özdemir, Fatih ve Öner-Özkan, Bengi (2016). “Türkiye’de Sosyal Medya Kullanıcılarının Suriyeli Mültecilere İlişkin Sosyal Temsilleri”, Nesne Psikoloji Dergisi, Cilt 4, Sayı 8: 227-244.
• Özsüer, Esra (2012). “Türk-Yunan İlişkilerinde ‘Biz’ ve ‘Öteki’ Önyargıların Dinamikleri”, Avrasya İnceleme Dergisi, 1/2 (2012): 269-309.
• Said, Edward (1999). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları, Berna Ülner (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Seydi, Ali Rıza (2014). “Türkiye’nin Suriyeli Sığınmacıların Eğitim Sorununun Çözümüne Yönelik İzlediği Politikalar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 31: 267-305.
• Shoemaker, Pamela ve Reese, Stephen (2002) “İdeolojinin Medya İçeriği Üzerindeki Etkisi”, Medya Kültür Siyaset, Süleyman İrvan(Der.), Ankara: Ark Yayınları. 127-178.
• Sözen, Edibe (1999). Söylem: Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Şeker, Mustafa ve Şimşek, Fadime (2011). “Ötekilik Bağlamında ‘Muhteşem Yüzyıl’ Dizisinin Farklı İdeolojideki Gazetelerin Köşe Yazılarına Yansıması”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, No: 29: 483-509.
• Tuchman, Gaye (1978). Making News: A Study in the Construction of Reality, New York: The Free Press.
• Tunç, Ayşe Şebnem (2015). “Mülteci Davranışı ve Toplumsal Etkileri: Türkiye’deki Suriyelilere İlişkin Bir Değerlendirme”, Tesam Akademi Dergisi, Temmuz 2015, 2(2): 29-63.
• Uluç, Güliz (2009). Medya ve Oryantalizm Yabancı, Farklı ve Garip… Öteki, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Ünür, Ece (2013). “Görünmeyen Kimlikler: Öteki Kimliği Bağlamında ‘Kayıp Şehir’ Dizisinin Analizi”, Akademik İncelemeler Dergisi, 8,(2): 251-273.
• van Dijk, Teun (1989). “Social Cognition and Discourse”, Handbook of Social Psychology and Language, Howard Giles & Peter Robinson (Eds.), Chichester: Wiley. 163-183.
• van Dijk, Teun (1991). Racism and the Press, Newyork: Routledge.
• van Dijk, Teun (1993). “Principles of Critical Discourse Analysis”, Discourse & Society, Volume 4 (2): 249-283.
• van Dijk, Teun (1995). Aims of Critical Discourse Analysis, Japanese Discourse, 1 (1): 17-28.
• van Dijk, Teun (2000). “New(s) Racism”, Simon Cottle (Ed.), Ethnic Minorities and The Media, London: Open University Press. 33-49.
• van Dijk, Teun (2001). “Critical Discourse Analysis”, Deborah Tannen, Deborah Schiffrin & Heidi Hamilton (Eds.), Handbook of Discourse Analysis, Oxford: Blackwell. 352-371.
• van Dijk, Teun (2003). “Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım,” Söylem ve İdeoloji, Barış Çoban ve Zeynep Özarslan (Ed.), İstanbul: Su Yayınları. 13-112.
• van Dijk Teun (2005). “Söylemin Yapıları ve İktidarın Yapıları”, Medya İktidar İdeoloji. Mehmet Küçük (der.ve çev.), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınaları. 315-359.
• van Dijk, Teun (2008). Discourse and Context: A Sociocognitive Approach, Cambridge: Cambridge University Press.