Sağ ve Sol Bakış Açısıyla Siyasal Söylemin ve İdeolojinin Gazete Karikatürlerine Yansıması: 2017 Başkanlık Sistemi Referandumu

Yıl 2020, Sayı: 34, 208 - 235, 31.12.2020

Fatma Nisan , Nergiz Boral Aslan

https://doi.org/10.31123/akil.781388

Öz

Türkiye’de cumhuriyetin ilanıyla beraber Parlamenter Sisteme geçilmiş ve günümüze kadar da ülke bu sistemle yönetilmiştir. Ancak 2017’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın meclise sunduğu Başkanlık Sistemi teklifi, Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) desteğiyle kabul edilmiş ve referandum yapılmasına karar verilmiştir. Bu karar sonucunda 16 Nisan 2017 tarihinde sandığa gidilmiş ve sandıktan “evet” sonucu çıkmıştır. Basın ve siyaset ilişkisi sürekli eleştirilen bir konu olmakla beraber, böyle bir ilişkinin varlığı da yadsınamamaktadır. Basın ve siyaset arasındaki ilişkiyi başta haber olmak üzere, köşe yazıları ve karikatürler gibi basının her materyalinde görmek mümkündür. Bu çalışmada, 2017 Başkanlık Sistemi referandumunun karikatürlere nasıl yansıdığı, söylem ve ideoloji ilişkisi bağlamında incelenmiştir. Diğer taraftan çizerlerin tabi oldukları gazetelerin ideolojilerini yansıtıp yansıtmadıkları da belirlenmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda iki aylık süreç içerisinde yayınlanan karikatürler incelenmiş ve referandumla alakalı olduğu tespit edilenler analiz için seçilmiştir. Bu çalışmada sağ görüşü temsilen Yeni Şafak ve Yeni Çağ, sol görüşü temsilen ise Cumhuriyet ve Evrensel gazetelerinin karikatür arşivleri incelenmiştir. Çalışmada, nitel araştırma yöntemleri olan söylem analizi ve göstergebilimsel analiz bir arada kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları, karikatürlerin yayınlandıkları gazetelerin yayın çizgilerine göre çizildiklerini ve çizgilerde ona yönelik bir söylem oluşturulduğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

İdeoloji, Söylem, Söylem Analizi, Karikatür, Göstergebilim

Kaynakça

• Althusser, L. (2017). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (A. Tümertekin, Çev.), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Atabek, Ü. ve Atabek Şendur, G. (2007). Medya Metinlerini Çözümlemek. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Bayram, Y. (2009). Türkiye'de Siyasi Karikatürün Yeri ve 11’nci Cumhurbaşkanlığı Seçimine İlişkin Siyasi Karikatürlerin Çözümlenmesi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 6(1), 107-123.
• Çeken, B. ve Aypek Arslan, A. (2016). İmgelerin Göstergebilimsel Çözümlemesi "Film Afişi Örneği". Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 507-517.
• Çeviker, T. (1991). Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü. İstanbul: Adam Yayınları.
• Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. (S. İrvan, Çev.), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Gramsci, A. (2014). Hapishane Defterleri. (A. Cemgil, Çev.), İstanbul: Belge Yayınları.
• Guiraud, P. (1994). Göstergebilim. (M. Yalçın, Çev.), Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Güneş, C. D. (2013). Michel Foucault'da Söylem ve İktidar. Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (21), 55-69.
• Nedir.org. http://karikatur.nedir.org/. Erişim Tarihi: 03.04.2018.
• Nisan, F. (2015). 2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimindeki Cumhurbaşkanı Adaylarının Karikatürlere Yansıması. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 9(1), 162-200.
• Okutan, B. B. (2013). Karikatürlerdeki Başörtülü Figürlerin Göstergebilimsel Analizi: Penguen Dergisi Örneği. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (29), 9-38.
• Özer, A. (1994). İletişimin Çizgi Dili Karikatür. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Rehman, J. (2017). İdeoloji Kuramları "Yabancılaşma ve Boyun Eğme Güçleri. (Ş. Alpagut, Çev.), İstanbul: Yordam Kitap.
• Rifat, M. (2005). 20. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 2. Temel Metinler. (M. Rifat ve S. Rifat, Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rigel, N.; Batuş, G.; Yücedoğan, G. ve Çoban, B. (2005). Kadife Karanlık 21. Yüzyıl Çağını Aydınlatan Kuramcılar. İstanbul: Su Yayınevi.
• Sancar Üşür, S. (1997). İdeolojinin Serüveni. Ankara: İmge Kitapevi.
• Saussure, F. D. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (B. Vardar, Çev.), İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• Turner, G. (2016). İngiliz Kültürel Çalışmaları. (D. Özçetin ve B. Özçetin, Çev.), Ankara: Heretik Yayınları.
• Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama= gts&guid=TDK.GTS.5ac38 f55007810.69433641. Erişim Tarihi: 03.04.2018.
• Ünal, S. (2014). Göstergebilimsel Açıdan Sembolik Tüketim. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Van Dijk, T. (2005). Söylemin Yapıları ve İktidarın Yapıları, M. Küçük (Der.). Medya, İktidar, İdeoloji (s. 315-375) içinde. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Van Dijk, T. (2007). Bir Söylem Olarak Haberin Disiplinler Arası Çözümlenmesi, G. Atabek Şendur ve Ü. Atabek (Der.). Medya Metinlerini Çözümlemek: İçerik Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri (s. 164-181) içinde. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Vardar, B. (1998). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• Yaylagül, L. ve Korkmaz, N. (2008). Medya, Popüler Kültür ve İdeoloji. Ankara: Dipnot Yayınları.