İntihar Haberlerinde Etik Sorunlar: Siyanürle İntihar Haberlerine İlişkin Bir Araştırma

Yıl 2021, Sayı: 36, 521 - 544, 31.12.2021

Murad Karaduman , Elif Pınar Aciyan

https://doi.org/10.31123/akil.989323

Cited By: 1

Öz

Kitle iletişim araçları temel olarak halkı bilgilendirmek, eğlendirmek, değer ve inançları pekiştirmek gibi işlevlere sahiptir. Medya, topluma bilgi aktarırken etik ilkeleri gözetmeli; doğru, açık, güvenilir ve şeffaf olmalıdır. Medyada yer alan bazı konuların; özellikle intihar, cinayet, tecavüz, doğal felaketler ve toplumsal olaylar gibi haberlerin daha hassas bir şekilde işlenmesi gerekmektedir. İnternetle birlikte bu haberlerin daha hızlı, daha etkin ve daha yaygın biçimde dolaşıma sokulması etik kodların önemini arttırmıştır.
Bu çalışma, intihar haberlerinin sunumundaki haber dili ve söylem pratiklerinde, etik sorunları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada, intihar haberleriyle ilgili belirlenen etik standartlar açıklanmış, Türkiye’de yaşanan siyanüre bağlı intihar vakalarını medyanın ele alış biçimi incelenmiştir. Eleştirel söylem analizi yönteminin kullanıldığı çalışma, 5 Şubat 2018 – 5 Şubat 2020 tarihleri aralığında, siyanüre bağlı intihar vakalarının daha fazla yaşandığı zaman aralığını kapsamaktadır. Araştırmada Hürriyet, Türkiye ve Sözcü gazetelerinin internet sitelerinde yer alan siyanüre bağlı intihar haberleri incelenmiştir. Farklı sahiplik yapısı ve yayın politikasına sahip üç gazetenin bu haberleri kendi ideolojik bakışları çerçevesinde haberleştirdiği belirlenmiştir. Yine analiz sonucunda üç gazetenin de siyanürle intihar vakalarını etik ilkeleri gözetmeden haberleştirdiği ortaya çıkmış, bu durumun toplumsal sorun teşkil edebileceği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İntihar Haberleri, Medya, Etik

Kaynakça

• Aslan, K. (2002). Haberin Yol Haritası (1. Basım). İstanbul: Anahtar Yayınları.
• Gould, M. S. (2001). Suicide and the media. Annals of the New York Academy of Sciences, 932(1), 200-224.
• Hawton, K. & Williams, E. K. (2003). The İnfluence Of Media On Suicide. BMJ (online), 325(7377), 1374-1375. Doi: 10.1136/bmj.325.7377.1374
• Hubb, E. (2010). Medya Etiği. Çaplı, B., Tuncel, H. (ed.), Televizyon Haberciliğinde Etik, Ankara: Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları. Karaduman, S. (2017). Eleştirel Söylem Çözümlemesinin Eleştirel Haber Araştırmalarına Katkısı ve Sunduğu Perspektif. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4(2), 31-46.
• Özer, Ö. (2000). Haberde Egemen Söylemin Yeniden Üretimi Türk Basınında Türkiye’deki İranlı Muhaliflerle İlgili Haberler. Kültür ve İletişim, 3(2), 75-92.
• Özer, Ö. (2020). Haber İdeoloji Söylem Eleştirel Haber Çözümlemeleri (3. Basım). Konya: Literatürk Academia.
• Palabıyıkoğlu, R . (1994). İntihar Davranışı ve Kitle İletişim Araçları. Kriz Dergisi, 2(2), 227-284.
• Phillips, D. P. (1974). The Influence of Suggestion on Suicide: Substantive and Theoretical Implications of the Werther Effect. American Sociological Review, 39(3), 340–354. https://doi.org/10.2307/2094294
• Sancar, S. (2014). İdeolojinin Serüveni Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme (3. Basım). Ankara: İmge Kitabevi.
• Şeker, M. (2003). Özel Televizyonlarda Haberin Seçimi ve Yapılandırılması NTV, Atv ve Show TV Örneği (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alındı.
• Sonneck, G., Etzersdorfer, Nagel-Kuess, S. (1994). Imitative Suicide on the Viennese Subway. Social Science Medicine, 38(3), 453-457. https://doi.org/10.1016/0277-9536(94)90447-2
• Uzun, R. (2007). İletişim Etiği Sorunlar ve Sorumluluklar. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi.
• Van Dijk, T. (1988). News as Discourse. New Jersey: Lawrence Earlbaum Associates Publication.
• Van Dijk, T. (2001). Handbook of Discourse Analysis. In D. Tannen, D. Schiffrin, & H. Hamilton (Eds.), Handbook of Discourse Analysis (s. 352-371). Oxford. UK, Blackwell Publishers Inc.
• Van Dijk, T. (2006). Ideology and Discourse Analysis. Journal of Political Ideologies, 11(2), 115–140. https://doi.org/10.1080/13569310600687908
• Yaylagül, L. (2016). Kitle İletişim Kuramları Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar (7. Basım.).Ankara: Dipnot Yayınları
• Zeyrek, D. (1992). Gazete Haber Başlıklarını İnceleme Denemesi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 3(0), 59-96.
• Basın Kanunu. (2004, 9 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 25504). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/06/20040626.htm adresinden 20.02.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Basın Konseyi. (t.y.). Basın Meslek İlkeleri. https://www.basinkonseyi.org.tr/basin-meslek-ilkeleleri/ adresinden 22.02.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Gülersöyler, S. (2019, 9 Kasım). Toplu ölümlerin sebebi Werther Etkisi mi?. Sözcü. https://www.sozcu.com.tr/2019/gundem/toplu-olumlerin-sebebi-werher-etkisi-mi-5440697/ adresinden 18.01.2021 tarihinde erişilmiştir.
• İletişim Başkanlığı (2019, 15 Kasım). Altun’dan İntihar Haberleri Konusunda Medya Kuruluşlarına Hassasiyet Çağrısı. https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/altundan-intihar-haberleri-konusunda-medya-kuruluslarina-hassasiyet-cagrisi adresinden 20.01.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Öz, E. (2021, 12 Ağustos). İntiharlar konuşulmamalı mı?. İndependent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/398106/haber/i%CC%87ntiharlar-konu%C5%9Fulmamal%C4%B1-m%C4%B1 adresinden 20.08.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Öztürk, C. (2021, 24 Mayıs). ‘Artık intihar haberi yazmak istemiyoruz’ diyerek yayını durdurdular. Journo. https://journo.com.tr/intihar-haberleri adresinden 20.08.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Sazak, D. (2011, 30 Mayıs). İntiharda Taklit Etkisi. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/the-others/intiharda-taklit-etkisi-1396279 adresinden 18.01.2021 tarihinde erişilmiştir.
• TÜİK (2019). İntihar İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=115&locale=tr adresinden 18.01.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Türk Dil Kurumu (2020, 13 July). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe Sözlük İçinde. http://tdk.gov.tr/ adresinden 22.02.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Pskiyatri Derneği (2019, 9 Kasım). İntiharla İlgili Haberler ve Paylaşılması. https://www.psikiyatri.org.tr/2090/intiharla-ilgili-haberler-ve-paylasilmasi adresinden 22.02.2021 tarihinde erişilmiştir.
• WHO (World Health Organization), (2008). Preventing Suicide: A Resource for Media Professionals. https://www.who.int/mental_health/prevention/suicide/resource_media.pdf. adresinden 15.01.2021 tarihinde erişilmiştir.