Kriz İletişiminde Sosyal Medya: 2023 Kahramanmaraş Depremlerine Yönelik Bir Vaka Analizi

Yıl 2024, Sayı: 44, 112 - 131, 28.04.2024

Emel Kuşku Özdemir

https://doi.org/10.31123/akil.1424208

Öz

Bu çalışma, haber platformu olan Twitter/X'in kriz iletişimindeki rolünü incelemektedir. Çalışmanın amacı, sosyal medyanın önemini, etkinliğini ve uygulanabilirliğini anlayarak, kriz iletişimi literatürüne katkıda bulunmaktır. Bu kapsamda Kahramanmaraş depremlerine yönelik bir vaka analizi üzerinden X’ in kriz anında bir iletişim aracı olarak nasıl kullanıldığını belirlemeye yönelik nitel bir araştırma yürütülmüştür. Araştırma kapsamında, Türkiye Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın (AFAD) resmi X hesabından 6-13 Şubat 2023 tarihleri arasında paylaşılan 182 tweet incelenmiştir. Tweetlerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmış paylaşımlar; içerik, paylaşılma sıklığı ve etkileşim alma oranı üzerinden incelenmiştir. Araştırma bulguları, AFAD'ın tweetlerinin "işleyişe yönelik bilgiler, destek hizmetleri, duyurular ve dezenformasyon ve iletişim" olmak üzere dört ana tema altında sınıflandırıldığını göstermektedir. Bulgular, paylaşımların yoğun olarak yüksek belirsizlik içeren krizin başlangıç döneminde yapıldığını, en çok paylaşılan içeriğin ise arama-kurtarma operasyonlarına odaklandığını ortaya koymaktadır. Başka bir araştırma amacı, AFAD'ın kriz iletişimi mesajlarının kullanıcılar tarafından etkileşim oranını belirlemektir. Bu bağlamda, en az paylaşılan tema olan "dezenformasyon ve iletişim" temasının kullanıcılar tarafından en yüksek etkileşimi alması dikkat çekicidir. Bu çalışmanın bulguları, kriz iletişiminde sosyal medyanın dönüştürücü gücüne odaklanarak, krizler sırasında güvenilir iletişim kanallarına ve doğrulanmış bilgi/kaynaklara olan ihtiyacın arttığını ve kurumsal sosyal medya hesaplarının dezenformasyonla mücadelede önemli bir rol oynadığını doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kriz Yönetimi, Kriz İletişimi, Dezenformasyon, Sosyal Medya (Twitter/X), AFAD

Etik Beyan

İlgili çalışma insan faktörü içermediği ve ikincil veri analizini esas aldığı için “Etik Kurul Onay” şartını gerektirmemektedir. Bilgilerinize sunarım.

Social Media in Crisis Communication: A Case Analysis of the 2023 Kahramanmaraş Earthquakes

Öz

This study examines the role of Twitter/X, a news platform, in crisis communication. The aim of the study is to contribute to the literature on crisis communication by understanding the importance, effectiveness, and applicability of social media. For this purpose, a qualitative research was conducted to determine how X was used as a communication tool during crises, specifically focusing on a case analysis of the Kahramanmaraş earthquakes. Within the scope of the research, 182 tweets shared between February 6th and 13th, 2023, from the official X account of the Disaster and Emergency Management Presidency (AFAD), were examined. Content analysis method was employed to analyze the tweets, focusing on content, frequency of sharing, and interaction rate. The research findings indicate that AFAD's tweets were categorized into four main themes: "information on processes, support services, announcements, and disinformation and communication." The findings suggest that the posts were predominantly made during the initial period of the crisis characterized by high uncertainty, with the most shared content focusing on search and rescue operations. Another research objective was to determine the interaction rate of AFAD's crisis communication messages. Accordingly, it is noteworthy that the theme with the least frequency of sharing, "disinformation and communication," received the highest interaction from users. The findings of this study, which focuses on the transformative power of social media in crisis communication, confirm that the need for reliable communication channels and verified information/sources increases during crises, and it confirms the significant role of institutional social media accounts in combating disinformation.

Anahtar Kelimeler

Crisis Management, Crisis Communication, Disinformation, Social Media (Twitter/X), AFAD

Kaynakça

• Akdağ, M., & Taşdemir, E. (2006). Krizden Çikmanin Yollari: Etkin Bir Kriz İletişimi. Selçuk İletişim, 4(2), 141-157.
• Altay, A. (2016). Doğal Afetlerin Makroekonomik Etkilerinin Analizi. İçinde Bütünleşik Afet Yönetimi (147-164). İlkem.
• Altay, A., Özdemir, E. A., & Karabulut, Ş. (2016). Afet Yönetimi Perspektifinden Risk Algilamasi Düzeyinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştirma: Dokuz Eylül Üniversitesi İibf Öğrencileri Arasinda Bir İnceleme. İçinde Bütünleşik Afet Yönetimi (305-326). İlkem.
• Anonim. (2018). Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180715-1.pdf
• Anar, Ü. İ. (2021). Interaction in Dısaster News in Social Media; Example of İzmir Earthquake. Turkish Online Journal Of Design Art And Communication, 11(3), 1129-1147. https://doi.org/10.7456/11103100/022
• Argın, Y. (2023). Doğal Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı: 2023 Kahramanmaraş Depremi Özelinde Twitter Örneği. İnsanat Sanat Tasarım Ve Mimarlık Araştırmaları Dergisi, 3(1), 140-165.
• Aşan, H. (2024). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremı Sonrası Afet Yönetımı Açısından Sosyal Medya Hesaplarının Güvenırlık Analızı ve Değerlendırılmesı. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1-Deprem Özel Sayısı-), 411-429. https://doi.org/10.54688/ayd.1412907
• Aydın, A. F. (2023). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Manipülasyon: 2023 Kahramanmaraş Depremi Örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(5), 2603-2624. https://doi.org/10.15869/itobiad.1283358
• Azad, M. A. K., Uddin, M. S., Zaman, S., & Ashraf, M. A. (2019). Community-based Disaster Management and Its Salient Features: A Policy Approach to People-centred Risk Reduction in Bangladesh. Asia-Pacific Journal of Rural Development, 29(2), 135-160. https://doi.org/10.1177/1018529119898036
• Baltacı, A. (2018). Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Benli, H. (2018). Türkiye’de Afet Yönetimi. Türkiye Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığ, 1-63.
• Comfort, L. K. (2007). Crisis Management in Hindsight: Cognition, Communication, Coordination, and Control. Public Administration Review, 67(1), 189-197. https://doi.org/10.1111/j.1540-6210.2007.00827.x
• Coşkun, A. (2023). Sosyal Medyada Yalan Haberle Mücadele: Kahramanmaraş Deprem Haberlerinin Teyit.Org Üzerinden İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(2), 1151-1181. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1288488
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (third edition). SAGE.
• Çagırtekin, C. (2023). Yeniden Yapılanma Afet mi Kriz mi? İdarecinin Sesi, Mart-Nisan, 37-41.
• Çömlekçi, M. F. (2019). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Haber Doğrulama Platformlarının Pratikleri. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 1549-1563. https://doi.org/10.19145/e-gifder.583825
• Demir, M. (2023). 06 Şubat Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrasında Sosyal Medya Kullanımının Yansımaları. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 5(2), 248-269. https://doi.org/10.46464/tdad.1334129
• Demiröz, K. (2020). Afet Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın İşlevselliği ve Zararları Üzerine Bir İnceleme. Resilience, 4(2), 293-304. https://doi.org/10.32569/resilience.735807
• Genç, F. N. (2008). Kriz İletişimi: Marmara Depremi Örneği. Selçuk İletişim, 5(3), 161-175. https://doi.org/10.18094/si.14572
• İçişleri Bakanlığı İç Güvenlik Stratejileri Dairesi Başkanlığı. (2020). Kriz İletişim Rehberi. Ankara.
• İçişleri Bakanlığı İç Güvenlik Stratejileri Dairesi Başkanlığı. (2023). Türkiye Afet Müdahale Planı. Ankara. Jahangiri, K., Izadkhah, Y. O., & Jamaledin Tabibi, S. (2011). A Comparative Study on Community‐Based Disaster Management in Selected Countries and Designing a Model for Iran. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 20(1), 82-94. https://doi.org/10.1108/09653561111111108
• Karaman, Z.T. (2016). Afet Yönetimine Giriş ve Türkiye’de Örgütlenme. İçinde Bütünleşik Afet Yönetimi (1-36). Ilkem.
• Koçyiğit, A. (2023). Olağanüstü Hallerde Sosyal Medyada Dezenformasyonla Mücadele ve Kriz İletişimi: Kahramanmaraş Depremi Üzerine Bir Analiz. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, 10, 68-86. https://doi.org/10.56676/kiad.1264562
• Kriz İletişim Rehberi (1-82). (2020). İçişleri Bakanlığı İç Güvenlik Stratejileri Dairesi Başkanlığı.
• Özer, Y. E. (2016). Afetlerin Kalkinmaya Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme. İçinde Bütünleşik Afet Yönetimi (183-200). İlkem.
• Soydan, E. & Alpaslan, N. (2016). Medyanın Doğal Afetlerdeki İşlevi. İstanbul Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 53-64.
• Şahin, D. & Demirbilek, E. Z. (2023). Doğal Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Etkisi: Kahramanmaraş Merkezli Deprem Felaketi Üzerine Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 322-333. https://doi.org/10.52642/susbed.1289335
• Toker, H. (2016). Doğal Afetler, Iletişim ve Medya. İçinde Bütünleşik Afet Yönetimi (249-278). İlkem.
• Turan, M. (2021). Afet Yönetiminde Disiplinlerarası Çalışmalar. Ankara: Gazi. We Are Social Report. (2023). Digital 2023. https://wearesocial.com/uk/blog/2023/01/the-changing-world-of-digital-in-2023/
• Türkiye Afet Müdahale Planı (1-64). (2023). İçişleri Bakanlığı İç Güvenlik Stratejileri Dairesi Başkanlığı.
• Yıldırım, A. (2023). Afetlerde Dijital İletişim ve Acil Çağrı Uygulamalarının Kullanılabilirliği Üzerine Bir İnceleme: AFAD Acil Çağrı. TRT Akademi, 8(18), 552-573. https://doi.org/10.37679/trta.1273910
• Yildırım, F. E. (2023). 6 Şubat 2023 Depreminde Türkiye’de Twitter’ın Kullanımı. Intermedia International E-journal, 10(19), 276-292. https://doi.org/10.56133/intermedia.1354699
• Yodmani, D. S. (2001). Disaster Risk Management and Vulnerability Reduction: Protecting the Poor. 1-32.
• Zincir, O., & Yazici, S. (2013). Kriz Yönetimi ve Afetlerde Sosyal Medya Kullanimi. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49, 65-82.