Islamic Elements in Turkish Horror Cinema: “Büyü” Movie Sample

Yıl 2024, Sayı: 44, 132 - 150, 28.04.2024

Mehmet Uluç , Ferhat Kaçar

https://doi.org/10.31123/akil.1427989

Öz

Even though horror as a genre emerged primarily in literature, it finds its presence in nearly every aspect of art today. From painting to performing arts, horror is present in various forms of artistic expression, and cinema is no exception. The production of horror in films requires leveraging all elements of cinema, from spatial designs to character behaviors, from the use of light and shadow to all kinds of sound. Furthermore, through the technological capabilities offered, filmmakers incorporate not only created horror elements but also draw upon societal fears rooted in the memory and cultural structure of the audience. Among the societal fears that cinematic productions resonate with, the concept of religion stands out prominently. Considering the significant place religion holds in Turkish culture, it's conceivable that it carries a similar significance in Turkish Horror Cinema. In this regard, a study focusing on the representation of religious elements in Turkish Horror Cinema is conducted, with a particular emphasis on analyzing the religious elements depicted in the film “Büyü” (Orhan Oğuz, 2004) through descriptive analysis method. The chosen film and method enable an examination of the presentation of religious elements in the film. Subsequently, the study identifies the horror elements utilized in the film Büyü and compares them with the horror elements present in Islamic beliefs, analyzing how these elements are portrayed within the film. In this context, the study determines the extent of the relationship between the presentation of horror elements and Islamic ideology.

Anahtar Kelimeler

Horror, Religion, Magic, Cinema, Descriptive Analysis

Türk Korku Sineması’nda İslami Unsurlar: “Büyü” Film Örneklemi

Öz

Tür olarak korku, her ne kadar edebiyat ile ortaya çıkmışsa bile günümüzde sanatın hemen her alanında varlık bulmaktadır. Resimden oyun sanatlarına kadar sanatın birçok alanında olduğu gibi sinemada da korku türünde önemli üretimlerde bulunulmaktadır. Korkunun sinema filmlerindeki üretim biçimi mekânsal tasarımlardan karakterlerin davranışlarına, tercih edilen ışık ve gölgelendirmelerden kullanılan her türlü sese kadar sinemanın tüm unsurlarından faydalanmayı gerektirmektedir. Yanı sıra teknolojinin sunmuş olduğu teknik imkanlar sayesinde yaratılan korku unsurlarının ile birlikte filmlerin hitap ettiği toplumların belleğinde ve kültürel yapısında karşılığı olan toplumsal korkulardan da faydalanılmaktadır. Filmsel üretimlerin karşılık bulduğu toplumsal korkuların başında da din olgusu gelmektedir. Türk Kültürü'nde önemli bir yer edinen din olgusunun, Türk Korku Sineması açısından da benzer bir öneme sahip olduğu düşünülebilir. Bu doğrultuda yapılan çalışmada, Türk Korku Sineması'nda temsil edilen dini unsurların önemine odaklanılarak, “Büyü” (Orhan Oğuz-2004) filminde yer alan dinsel unsurlar betimsel çözümleme yöntemiyle analiz edilmektedir. Tercih edilen film ve yöntem ekseninde ilk olarak dini unsurların filmdeki sunumu incelenmiştir. Ardından, İslam dininde yer alan korku unsurları ile Büyü filmi içerisinde kullanılan korku öğeleri belirlenmiş ve bu unsurların filmde nasıl tasvir edildiği analiz edilmiştir. Bu bağlamda, korku unsurlarının sunum biçimi ile İslami ideoloji arasındaki ilişkinin hangi düzeyde gerçekleştiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Korku, Din, Büyü, Sinema, Betimsel Çözümleme

Etik Beyan

Çalışma etik kurul onayı gerektirmemektedir. “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında belirtilen kurallara uygun olarak hazırlanmıştır. Ayrıca, makale intihal tespit yazılımlarıyla (Turnitin) taranmış ve herhangi bir intihal tespit edilmemiştir. * Yazar Katkı Oranı: Her iki yazarın katkı oranı %50’dir. Herhangi bir çıkar çatışması yoktur. Çalışma; herhangi bir akademik finansal destek kuruluşu (TÜBİTAK, BAP, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler, vs.) tarafından desteklenmemektedir. Çalışma bir tezden üretilmemiştir; sempozyum/kongre gibi herhangi bir akademik toplantıda sunulan bildiriden üretilmemiştir; akademik bir proje kapsamında değildir. Özgün bir çalışmadır.

Kaynakça

• Abisel, N. (1999). Popüler Sinema ve Türler. Alan Yayıncılık.
• Akdaş, C. (2023). Türk Sinemasında Din ve İntihar: Korku Sineması Ekseninde Dabbe (Hasan Karacadağ, 2006) Filmi Örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 929-949.
• Akyar, P. (2012). 2000 Sonrası Türk Korku Sinemasında Yer Alan Dini Göstergeler [Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anadol, C. (2006). Tarihten günümüze kadar dünyada ve İslâmiyette halk inanışları: Büyü:(sihir-tılsım). Bilge Karınca.
• Andre, C. (2015). Korkunun Psikolojisi. Çev: İsmail Yerguz. Say Yayınları.
• Aytekin, M. (2013). Korku Sinemasında Türler. Atatürk İletişim Dergisi, 5, 63-84.
• Başaran, H. A. (2016). Spinoza’da Korku Duygusu Üzerine Bir İnceleme. Dört Öge, 9, 169-190.
• Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2014). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi. Anı.
• Çağlıyan, E. A. (2020). Korku Sinemasının Cazibesi Üzerine Felsefi ve Psikolojik Bir İnceleme. SineFilozofi, 5(9), 540-550.
• Çelik, S. (2017). Türk Korku Sinemasında Muhafazakarlığın İnşası [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Çiblak, N. (2004). Halk kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar. Türklük Bilimi Araştırmaları, 15, 103-125.
• Danacı, F. (2011). Korkunun Canavarları. Kalkedon.
• Demirhan, M., & Scognamillo, G. (2010). Fantastik Türk Sineması. Kabalcı Yayınevi.
• Duran, M. E. (2018). Din-Korku İlişkisinin Psikolojik Olarak İncelenmesi. Journal of Institute of Economic Development and Social Researches, 4(8), 84-87.
• Erkan, E. (2019). Popüler Dinin Yeniden Üretilmesinde ve Yaygınlaştırılmasında Türk Korku Sineması. Bilimname, 2019(37), 407-429.
• Günay, Ü. (1999). Erzurum ve Çevre Köylerinde Dinı̂ Hayat. Erzurum kitaplığı.
• Gürkan, H. (2012). Hollywood Sinema Endüstrisinin “Yeniden Çekim” Filmlere İlgisi ve Japon Korku Filmi ‘Ringu’nun Yeniden Çekim Versiyonu ‘Ring’de Kültürel Dönüşümü. Erciyes İletişim Dergisi, 2(3).
• Haldun, İ. (2004). Mukaddime (H. Kendir, Çev.). Yeni Şafak Yayınları.
• Halis, Ş. A. (2017). Tarihsel Bir Karşıtlığın Tezahürü: 2002 Sonrası Türk Korku Filmlerinde Bilim-Din Çatışması. Selçuk İletişim, 9(4), 221-237.
• Hantke, S. (2010). American Horror Film: The Genre at the Turn of the Millennium. University Press of Missisipi.
• Kaçar, F. (2022). Anaakım Türk Komedi Sinemasında Stereotip Olgusu “Mahsun Kırmızıgül’ün Filmlerinde Stereotip ve Klişelerin Analizi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 685-698.
• Kaplan, M. (2020). Halk Hekimliğinde Holistik/Bütüncül Yaklaşım: Üzerlik Otu (Peganum Harmala) Örneği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(1), 415-430. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2020.60.1.20
• Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Nobel Yayınevi.
• Kırel, S. (2011). Sinemada Tür Kavramı ve Popüler Türleri Anlamak Üzere Bir Yol Haritası Denemesi. İçinde İ. Murat (Ed.), Sinema Araştırmaları: Kuramlar, Kavramlar, Yaklaşımlar (ss. 243-286). Derin Yayınları.
• Koçak, B. (2006). Doğu-Batı Arasında Türk Sineması: Korku Filmleri Üzerine Bir Değerlendirme. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 26, 93-104.
• Kotan, S. (2022). Korku Filmlerinin İdeolojisi Ben’in İçindeki Öteki. Eğitim Yayınevi.
• Lin, N. (1976). Foundations of social research. McGraw-Hill, USA.
• Mannoni, P. (1992). Korku (G. Işın, Çev.). İletişim.
• Oskay, Ü. (1982). Çağdaş fantazya. Popüler Kültür Açısından Bilim-Kurgu ve Korku Sineması, Ankara: Ayko Yayınları.
• Özdemir, B. G. (2019). Dabbe Zehr-i Cin Filminin Türk Halk Bilimiyle Bağlantılılığının Charles Sanders Peirce’ın Göstergebilim Kuramıyla İncelenmesi. Milli Folklor, 16(124), 160-174.
• Özkaracalar, K. (2006). Geceyarısı Filmleri. 1 Kitap.
• Özön, N. (2008). Sinema Sanatına Giriş. Agorakitaplığı.
• Özpay, O. (2019). Türk Korku Sinemasına Panoramik Bir Bakış ve İdeolojik İzdüşümleri. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 32, 551-567.
• Özpay, O. (2020). Türkiye’de Korku Sineması Literatürü Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18(36), 543-582.
• Ryan, M., & Kellner, D. (2010). Politik Kamera: Çağdaş Hollywood Sinemasının İdeolojisi ve Politikası (Ö. Elif, Çev.). Ayrıntı.
• Schmitz, C., Drake, L., Laake, M., Yin, P., & Pradarelli, R. (2012). Physiological Response to Fear in Expected and Unexpected Situations on Heart Rate, Respiration Rate and Horizontal Eye Movements. Journal of Advanced Student Science, 1(2).
• Scognamillo, G. (2014). Korkunun ve Dehşetin Kapıları. Bilge Karınca.
• Söğütlüler, T. (2023). Toplumsal Sorunların Sinemaya Yansıması: Madde 438 Filmi Örneği. İçinde K. Mehmet, T. Ragıp, & T. Melih (Ed.), Düşler ve Yolculuklar: Sinema Yazıları (ss. 223-240). Paradigma Akademi.
• Svendsen, L. F. (2017). Korkunun Felsefesi (E. Murat, Çev.). Rodingot.
• Tutar, C. (2015). Türk Korku Sinemasının Yapısal Engelleri: Sosyo-Kültürel Bir Bakış. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2). https://dergipark.org.tr/en/pub/e-gifder/issue/7478/98556
• Türkel, E., & Kasap, F. (2014). Türk Si̇neması’nda Korku: 2000 Sonrası Türk Korku Si̇neması’nda Di̇nsel Moti̇fler Üzeri̇ne Bi̇r İnceleme ve Yaratım Sorunları. 2014, 7(32), 711-721.
• Yazır, E. M. H. (2021). Hak Dini Kur’an Dili (A. C. Köksal & M. Kaya, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin.
• Yücel, V. (2023). Korku Filmleri ve Özsel Kötülük: Anne Korkumuz Neden Bitmez? Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(4), 1262-1276.