Turizm Ve Robot Konulu Çalışmaların Yönetici, Müşteri Ve Çalışan Boyutlarının Bibliyometrik Analiz İle Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Sayı: 16, 89 - 106, 31.12.2023

Ayşe Cabi Bilge , Seda Özdemir Akgül , Münevver Çiçekdağı

Öz

Turizm endüstrisi, içinde bulunulan teknolojik çağda yenilikleri takip ederek sektöre özel, farklı uygulama alanları ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu yeniliklerden bir tanesi de hizmet robotları kullanımıdır. Konaklamadan yeme içmeye, hava limanlarından rehberlik hizmetlerine kadar geniş bir yelpazede kullanım imkânı bulan hizmet robotları bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, turizm sektörü için yeni sayılabilecek olan robot teknolojisinin kullanımını inceleyen araştırmaları “işletme yöneticileri”, “müşteri” ve “çalışan” boyutları açısından ortaya koymaktır. Buna ilave olarak söz konusu araştırmaların ele aldıkları güncel konu başlıkları ve alt çalışma konuları hakkında bilgi toplamak araştırmanın bir diğer amacını oluşturmaktadır. Robot teknolojilerinin literatürde daha çok müşteri memnuniyeti, hizmet robotları ve insan çalışanlar, robotların hizmet sundukları ortamlar ve gerçekleştirdikleri hizmetler, robot kullanımının faydaları gibi konulara odaklandığı görülmüştür. Bu çalışma ise turizm sektöründe hizmet robotları kullanımını işletme yöneticileri, müşteriler ve çalışan boyutları açısından değerlendirdiğinden ve daha önce bu üç alanı kıyaslayan bir çalışmaya rastlanmadığından önemlidir. Bibliyometrik analiz çerçevesinde çalışma kapsamında araştırma verileri Kasım 2023 yılı itibarı ile Web of Science veritabanında tüm alanlarda “tourism” ve “robot” terimleri temel alınarak, özet bölümünde “manager”, “customer” ve “employee” terimleri ayrı ayrı taranmıştır. Elde edilen veriler biblioshiny for bibliometrix uygulaması aracılığıyla analiz edilmiştir. Üç grup olarak elde edilen veriler anahtar kelime ve özet analizleri üzerinden incelenmiş ve grupların karşılaştırması yapılmıştır. Analiz sonuçları çalışmanın bulgular bölümünde grafikler aracılığıyla ifade edilmiştir. Analiz neticesinde her üç boyutta da hizmet robotu, yapay zekâ ve robot terimlerinin ön plana çıktığı görülmüştür. Ayrıca çalışan açısından yapılan çalışmaların diğer boyutlara göre daha geç başladığı ancak yıllık büyüme oranının en yüksek olduğu görülmektedir. Çalışmalarda her üç boyutta da hizmet robotu, yapay zekâ ve robot terimlerine eğilim olduğu ve bu eğilimlerin işletme yöneticileri açısından 2021 yılı sonrasında, müşteri ve çalışan açısından ise 2019’dan itibaren artış gösterdiği görülmektedir. Elde edilen sonuçların turizm sektöründeki robot teknolojisi çalışmalarının eğilimleri ve araştırmaların geleceği hakkında sektör liderlerine ve gelecekteki araştırmacılara yol göstereceği ve literatüre önemli katkılar sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Robot, Hizmet Robotu, Yapay Zekâ, Bibliyometrik Analiz

Kaynakça

• Agah A, Cabibihan JJ, Howard A, Salichs MA, He H (Eds.). (2016). Social Robotics. Proceedings of the 8th International Conference, ICSR 2016, Kansas City, MO, USA, November 1-3, 2016. (Vol. 9979). Springer.
• Alexis, P. (2017). “R-Tourism: Introducing The Potential Impact Of Robotics And Service Automation in Tourism”, Ovidius University Annals, Series Economic Sciences, 17(1).
• Aria, M. & Cuccurullo, C. Bibliometrix: An R-tool for comprehensive science mapping analysis, Journal of Informetrics, 11(4), pp 959-975, Elsevier, 2017.
• Broadbent, E. (2017). “Interactions With Robots: The Truths We Reveal About Ourselves”. Annual Review of Psychology, 68(1), 627–652.
• Cabi Bilge A. ve Çiçekdağı M., (2023). “Turizm sektöründe metaverse açısından yerli ve yabancı turizm haber sitelerinin karşılaştırmalı semantik analizi” 23. Ulusal Turizm Kongresi. Pamukkale Üniversitesi Turizm Fakültesi, Denizli, Türkiye. 13-15 Ekim.
• Chen, M., Wang, X., Law, R., & Zhang, M. (2023). “Research on The Frontier And Prospect of Service Robots in The Tourism and Hospitality Industry Based On International Core Journals: A review. Behavioral Sciences, 13(7), 560.
• Christou, P., Simillidou, A., & Stylianou, M. C. (2020). “Tourists’ Perceptions Regarding the Use of Anthropomorphic Robots in Tourism and Hospitality”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 32(11), 3665-3683.
• Colestock, H. Industrial Robotics: Selection, Design, And Maintenance. New York: McGraw-Hill, 2005.
• Della Corte, V., Sepe, F., Gursoy, D., & Prisco, A. (2023). “Role of Trust in Customer Attitude and Behaviour Formation Towards Social Service Robots”, International Journal of Hospitality Management, 114, 103587.
• Düzgün, E. (2022). “Turist Rehberlerinin Dijital Turizmdeki Gelişmelere Bakışı”, Turizm Akademik Dergisi, 9(1), 193-208.
• Frey, C. B., & Osborne, M. A. (2017). “The Future of Employment: How Susceptible Are Jobs to Computerisation?”. Technological Forecasting and Social Change, 114(January), 254–280.
• Fuste-Forne, F. (2021). “Robot Chefs in Gastronomy Tourism: What's on the Menu?”, Tourism Management Perspectives, 37, 100774.
• Fusté-Forné, F., & Jamal, T. (2021). “Co-creating New Directions for Service Robots in Hospitality And Tourism”, Tourism and Hospitality, 2(1), 43-61.
• Go, H., Kang, M., & Suh, S. C. (2020). “Machine Learning of Robots in Tourism And Hospitality: Interactive Technology Acceptance Model (iTAM)–cutting edge”. Tourism review, 75(4), 625-636.
• Gürdin, B. (2020). “Robonomi ve Müşteri Memnuniyeti: Hizmet Robotlarına İlişkin Literatür Taraması”, Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 3(1), 85-100.
• Hoang, C., & Tran, H. A. (2022). “Robot Cleaners in Tourism Venues: The Importance of Robot-Environment Fit on Consumer Evaluation of Venue Cleanliness”, Tourism Management, 93, 104611.
• Huang, D., Jin, X., Huang, J., & Kong, S. (2023). “Tourist Acceptance of Robot Chefs in Gastronomy Experiences: A Behavioural Reasoning Perspective”, Tourism Management Perspectives, 48, 101172.
• International Federation of Robotics [IFR]. (2023). Topics and Definitions. https://ifr.org/ Erişim Tarihi: 8 Kasım 2023
• International Federation of Robotics. (2023). “Service Robots”, https://ifr.org/service-robots. Erişim Tarihi: 8 Kasım 2023
• ISO/TC 299. (2023). “About ISO/TC 299 Robotics”, https://committee.iso.org/home/tc299 Erişim Tarihi: 8 Kasım 2023
• Ivanov, S. (2017). “Robonomics - Principles, Benefits, Challenges, Solutions”, Yearbook of Varna University of Management, 10, 283-293.
• Ivanov, S. H. (2018, July). Tourism beyond humans–robots, pets and teddy bears, In Paper to be presented at the International Scientific Conference Tourism and Innovations.
• Ivanov, S. H., Webster, C., & Berezina, K. (2017). “Adoption of Robots and Service Automation by Tourism and Hospitality Companies”. Revista Turismo & Desenvolvimento, 27(28), 1501-1517.
• Ivanov, S., & Webster, C. (2020). “Robots in Tourism: A research Agenda for Tourism Economics”, Tourism Economics, 26(7), 1065-1085.
• Ivanov, S., & Webster, C. (2021). “Willingness-to-pay for Robot-delivered Tourism and Hospitality Services–an Exploratory Study”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 33(11), 3926-3955.
• Ivanov, S., Gretzel, U., Berezina, K., Sigala, M., & Webster, C. (2019). “Progress on Robotics in Hospitality and Tourism: A Review of the Literature”. Journal of Hospitality and Tourism Technology, 10(4), 489-521.
• Iqbal, W., Qadir, J., Tyson, G., Mian, A. N., Hassan, S. U., & Crowcroft, J. (2019). “A Bibliometric Analysis of Publications in Computer Networking Research”. Scientometrics, 119, 1121-1155.
• İbiş, S. (2019). “Turizm Endüstrisinde Robotlaşma”, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(3): 403-420.
• Kılıçhan, R., & Yılmaz, M. (2020). “Artificial Intelligence And Robotic Technologies in Tourism And Hospitality Industry”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 353-380.
• Liao, J., & Huang, J. (2024). “Think Like a Robot: How Interactions with Humanoid Service Robots Affect Consumers’ Decision Strategies”, Journal of Retailing and Consumer Services, 76, 103575
• Maurer, M., Gerdes, J. C., Lenz, B. & Winner, H. (Eds.). Autonomous driving: technical, legal and social aspects. Berlin, Heidelberg: Springer Open, 2016.
• Min, H. (2010). “Artificial Intelligence in Supply Chain Management: Theory and Applications”. International Journal of Logistics Research and Applications, 13(1), 13-39.
• Mirheydar, H. S., & Parsons, J. K. (2013). “Diffusion of Robotics into Clinical Practice in The United States: Process, Patient Safety, Learning Curves, And The Public Health”. World Journal of Urology, 31(3), 455-461.
• Mukherjee, S., Baral, M. M., Nagariya, R., Venkataiah, C., Rao, U. A., & Rao, K. S. (2023). “Systematic Literature Review and Future Research Directions for Service Robots in Hospitality and Tourism Industries”, The Service Industries Journal, 1-34.
• Murphy, J., Gretzel, U., & Pesonen, J. Marketing Robot Services in Hospitality And Tourism: The Role Of Anthropomorphism. In Future of Tourism Marketing (pp. 16-27). Routledge, 2021.
• Murphy, J., Hofacker, C., & Gretzel, U. (2017). “Dawning of the Age Of Robots İn Hospitality And Tourism: Challenges For Teaching And Research”. European Journal of Tourism Research, 15, 104–111.
• Mühl, D. D., & de Oliveira, L. (2022). “A Bibliometric and Thematic Approach to Agriculture 4.0”, Heliyon, 8(5). Özdemir Akgül, Seda. Turizm 4.0 ve Yapay Zekâ Uygulamaları. İçinde Turizm 4.0 Dijital Dönüşüm (Ed. Sezgin, M., Özdemir Akgül, S. ve Atar, A.). Detay Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Özgürel, G. ve Kılınç Şahin S. (2021). “Turizmde Robotlaşma: Yiyecek-içecek Sektöründe Robot Şefler ve Robot Garsonlar”, OPUS International Journal of Society Researches, 18(Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı), 1849-1882.
• Palrão, T., Rodrigues, R. I., Madeira, A., Mendes, A. S., & Lopes, S. (2023). “Robots in Tourism and Hospitality: The Perception of Future Professionals”, Human Behavior and Emerging Technologies, 2023
• Pillai, R., & Sivathanu, B. (2020). “Adoption of AI-based Chatbots for Hospitality and Tourism”. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 32(10), 3199-3226.
• Pires, J. N. Industrial Robots Programming: Buil- ding Applications for the Factories of the Future. New York: Springer US.2007.
• Russell, S. & Norvig, P. Artificial Intelligence: a Modern Approach, third ed., Prentice Hall Press, Upper Saddle River, NJ, USA. 2009.
• Samala, N., Katkam, B. S., Bellamkonda, R. S., & Rodriguez, R. V. (2020). “Impact of AI and Robotics in The Tourism Sector: A Critical Insight”. Journal of tourism futures, 8(1), 73-87.
• Seyitoğlu, F., & Ivanov, S. (2021). “Service Robots as a Tool for Physical Distancing in Tourism”, Current Issues in Tourism, 24(12), 1631-1634.
• Seyitoğlu, F., & Ivanov, S. (2023). “Service Robots and Perceived Discrimination in Tourism and Hospitality”, Tourism Management, 96, 104710.
• Sezgin, M. ve Karagöz, B (2021). “Turizmde Robotlaşma Teknolojisinin Kullanımı”, Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 946-959.
• Tekeli, M., Tekeli, E. K., ve Kemer, E. (2022). “Turizm ve Hizmet Robotları: Görsel Haritalama Tekniği ile Bibliyometrik Bir Analiz”, Journal of New Tourism Trends, 3(1), 22-38.
• Thrun, S. (2004). “Toward a Framework for Human-Robot interaction”. Human– Computer Interaction, 19(1), 9-24.
• Tussyadiah, I. (2020), “A Review of Research into Automation in Tourism: Launching The Annals of Tourism Research Curated Collection on Artificial İntelligence and Robotics in Tourism”, Annals of Tourism Research, Vol. 81, p. 102883.
• Tutek, E., Gebbie, M., Chan, K., & Durand, S. (2015). Tourism megatrends. Horwath HTL. Retrieved from http://horwathhtl.com/files/2015/12/Tourism-Mega-Trends2.pdf
• Wirtz, J., Patterson, P., Kunz, W, Gruber, T, Lu, V. N., Paluch, S., Martins, A. (2018). “Brave New World: Service Robots in the Frontline”. Journal of Service Management 29(5)
• World Economic Forum (2017). Digital transformation initiative aviation, travel and tourism industry. Retrieved from http://www3.weforum.org/docs/IP/2017/MO/ WEF_ATT_DigitalTransformation_White Paper.pdf
• Yazici Ayyildiz, A. Y., Baykal, M., ve Koc, E. (2022). “Attitudes of Hotel Customers Towards the Use of Service Robots in Hospitality Service Encounters”, Technology in Society, 70, 101995. Yıldız, S. (2019). “Turist Rehberliği Mesleğinde Robot Rehberlerin Yükselişi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10(23), 164-177.
• Zunt, D. (2002). “Who Did Actually Invent the Word “Robot” and What Does it Mean”. The Karel Čapek website, 2.