Tez Özeti
BibTex RIS Kaynak Göster

Dijital Dönüşüm, Sağlık Okuryazarlığı ve Öz Yeterlilik Arasındaki İlişkinin İrdelenmesi ve Örnek Bir Uygulaması

Yıl 2024, Sayı: 17, 198 - 214, 30.06.2024

Öz

Günümüzde insanlar, sağlık alanı ile ilgili bilgileri internet aracılığı ile anlayabilmekte, değerlendirebilmekte ve elde etmiş oldukları bilgileri sağlık sorunlarını bulmak ve çözmek amaçlı kullanabilmektedirler. Bu açıdan dijital sağlık okuryazarlığının sağlık üzerindeki etkisi araştırmacıların büyük ilgisini çekmektedir. Bu doğrultuda araştırmanın amacı, sağlık okuryazarlığı, dijital dönüşüm ve öz yeterlilik arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Bu amaca ulaşmak için TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) bölgesinde il merkezlerinde bulunan hastanelerde en az bir kez tedavi görmüş olan 18 yaş ve üzeri okuryazar bireylerin, dijital dönüşümleri, sağlık okuryazarlıkları ve öz yeterlilikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Sonuç olarak yetişkin bireylerin, dijital dönüşümleri, sağlık okuryazarlıkları ve öz yeterlilikleri arasında anlamlı ve pozitif yönlü ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Kaynakça

  • Akbolat, M., Amarat, M., ve Doğanyiğit, P. B. (2022). "Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü". Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 69-75.
  • Al-Adhami, M., Berglund, E., Wångdahl, J., ve Salari, R. (2022). "A Cross-Sectional Study Of Health And Well-Being Among Newly Settled Refugee Migrants İn Sweden–The Role Of Health Literacy, Social Support And Self-Efficacy". Plos One, 17(12), e0279397.
  • Anekwe, T. D., ve Rahkovsky, I.(2018). "Self-Management: A Comprehensive Approach To Management Of Chronic Conditions". American Journal of Public Health. 108, 430–436.
  • Arni, P., ve Laddha, S. (2017). "Adoption of Digital Marketing in Health Industry", SIES Journal of Management, 13(1).
  • Aydemir, İ., ve Yaşar, M. E. (2023). "Üniversite Personelinin Dijital Ortamda Sağlık Bilgisi Edinme ve Teyit Davranışları ile Sağlık Okuryazarlığı Bilgi Düzeyi İlişkisinin Belirlenmesi". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 123-134. https://doi.org/10.29029/busbed.1205026
  • Bandura, A. (1982). "Self-Efficacy Mechanism İn Human Agency". American Psychologist, 37(2), 122–147.
  • Bandura, A. (2005). "The Primacy Of Self-Regulation İn Health Promotion". Applied Psychology, 54(2), 245–254.
  • Bandura, A. (2018). "Toward A Psychology Of Human Agency: Pathways And Reflections". Perspectives on Psychological Science, 13(2), 130–136.
  • Bandura, A.(1977). "Self-Efficacy: Toward A Unifying Theory Of Behavioral Change". Psychological Review. 84 (2), 191-215.
  • Belliger, A. ve Krieger, D. J. (2018). The Digital Transformation Of Healthcare. Knowledge Management in Digital Change: New Findings and Practical Cases, 311-326.
  • Berens, E. M., Pelikan, J. M., ve Schaeffer, D. (2022). "The Effect Of Self-Efficacy On Health Literacy İn The German Population". Health Promotion İnternational, 37(1),85.
  • Berkman, .N.D., Davis, T.C. Ve Mccormack, L. (2010). "Health Literacy: What Is It?". Journal of Health Communication. 15 (2). 9-19.
  • Bohanny W., Wu S. F., Liu C. Y., Yeh S. H., Tsay S. L.ve Wang T. J. (2013). "Health Literacy, Self-Efficacy, And Self-Care Behaviors İn Patients With Type 2 Diabetes Mellitus". Journal Of The American Association Of Nurse Practitioners, 25(9), 495–502.
  • Brown, T. A. (2015). Confirmatory Factor Analysis For Applied Research. Guilford Publications.
  • Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
  • Choi, S., Song, M., Chang, S. J., & Kim, S. A.(2014). "Strategies For Enhancing İnformation, Motivation, And Skills For Self-Management Behavior Changes: A Qualitative Study Of Diabetes Care For Older Adults İn Korea". Patient Preference And Adherence, 219-226.
  • Çömlekçi, M.F. ve Bozkanat, E. (2021). "İnfodemide Dijital Ortamda Sağlık Bilgisi Edinme ve Teyit Davranışları". İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. 41(1). 103–125.
  • Dunn, P. ve Hazzard, E. (2019). "Technology Approaches to Digital Health Literacy". International Journal of Cardiology, 293, 294-296.
  • Duong, TV., Aringazina, A., Kayupova, G., Nurjanah, P. T.V., Pham K.M, et al. (2019). "Development And Validation Of A New Short-Form Health Literacy Instrument (HLS-SF12) For The General Public İn Six Asian Countries". HLRP. 3(2), 90-102.
  • Erci, B. (2006). "Relıabılıty And Valıdıty Of The Turkısh Versıon Of Generalızed Perceıved Self-Effıcacy Scale", Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 9(2), 58.
  • Evangelos, CK. (2006). "Self-Efficacy, Social Support And Well-Being The Mediating Role Of Optimism". Personality and Individual Differences. 40 (6).1281– 1290.
  • Farley, H. (2019). "Promoting Self-Efficacy İn Patients With Chronic Disease Beyond Traditional Education: A Literature Review". NursingOpen. 7 (1). 30-41.
  • Ford, G., Compton, M., Millett, G., ve Tzortzis, A. (2017). "The Role Of Digital Disruption İn Healthcare Service İnnovation". Service Business Model Innovation in Healthcare and Hospital Management: Models, Strategies, Tools, 57-70.
  • Fu, S., Chen, X., ve Deng, S. (2021). "Relating Health İnformation Literacy Self-Efficacy To İnformation Technology Use And Health Status: A Large-Scale Study Of Chinese Undergraduates". The Canadian Journal Of Information And Library Science, 44(1), 38-69.
  • Gönül, F., & Yaşar, M. E. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Öz Yeterlilik ve İşsizlik Kaygılarının Girişimcilik Niyeti Üzerindeki Etkisi. Bingöl Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 85-101. https://doi.org/10.33399/biibfad.1307237
  • Gürbüz, S. ve Şahin, F.(2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara. Seçkin Yayıncılık. S:160-331.
  • Güven, M., & Aslan, M. (2020). "Bilgi Teknolojilerinin Çalışanların Performansına ve Motivasyonuna Etkisi: TRB1 Bölgesindeki KOBİ’lerde Bir Uygulama". Bingöl Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 35-54. https://doi.org/10.33399/biibfad.631608.
  • Güven, M., & Yaşar, M. E. (2017). "Toplam Kalite Yönetimi Ve Teknolojinin İşletmeler İçin Önemi: Van Organize Sanayi Bölgesinde Bir Uygulama". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(-), 127-142. https://doi.org/10.29029/busbed.341486
  • Haggerty, E. (2017). "Healthcare And Digital Transformation". Network Security, 2017(8), 7-11.
  • Hammond, A., & Freeman, K. (2001). "One‐Year Outcomes Of A Randomized Controlled Trial Of An Educational–Behavioural Joint Protection Programme For People With Rheumatoid Arthritis". Rheumatology, 40(9), 1044-1051.
  • Hayton, J. C., Allen, D. G., & Scarpello, V. (2004). "Factor retention decisions in exploratory factor analysis: A tutorial on parallel analysis". Organizational Research Methods, 7(2), 191-205
  • Health Quality Ontario. (2013). "Electronic Tools For Health İnformation Exchange: An Evidence-Based Analysis". Ontario Health Technology Assessment Series, 13(11), 1.
  • Hou, SI. ve Chen, PH. (2004). "Home-Administered Fecal Occult Blood Test For Colorectal Cancer Screening Among Worksites İn Taiwan". Preventive Medicine. 38 (1). 78– 84.
  • Ishikawa H. ve Yano E. (2011). "The Relationship Of Patient Participation And Diabetes Outcomes For Patients With High Vs. Low Health Literacy". Patient Education And Counseling, 84(3), 393–397.
  • Jayanti, RK. ve Burns, AC. (1998). "The Antecedents Of Preventive Health Care Behavior: An Empirical Study". Journal of the Academy of Marketing Science. 26 (1). 6– 15.
  • Kan, A., & Akbaş, A. (2005). "Lise Öğrencilerinin Kimya Dersine Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması". Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2).
  • Karahan Yılmaz, S. ve Eskici, G. (2021). "Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-Kısa Form ve Dijital Sağlıklı Diyet Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması". İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(3), 19-25.
  • Khaje-Bishak, Y., Payahoo, L., Pourghasem, B., & Jafarabadi, M. A. (2014). "Assessing The Quality Of Life İn Elderly People And Related Factors İn Tabriz, İran". Journal Of Caring Sciences, 3(4), 257.
  • Kim, H., Goldsmith, J. V., Sengupta, S., Mahmood, A., Powell, M. P., Bhatt, J., ... & Bhuyan, S. S. (2019). "Mobile Health Application And E-Health Literacy: Opportunities And Concerns For Cancer Patients And Caregivers". Journal of Cancer Education, 34, 3-8.
  • Kim, K. A., Kim, Y. J., ve Choi, M. (2018). "Association Of Electronic Health Literacy With Health-Promoting Behaviors İn Patients With Type 2 Diabetes: A Cross-Sectional Study". CIN: Computers, Informatics, Nursing, 36(9), 438-447.
  • Kostkova, P. (2015). Grand Challenges İn Digital Health. Frontiers İn Public Health, 3, 134.
  • Köklü N. Büyüköztürk, Ş. ve Bökeoğlu, Ö. Ç. (2006). Sosyal Bilimler İçin İstatistik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Kraus, S., Breier, M., ve Dasí-Rodríguez, S. (2020). "The Art Of Crafting A Systematic Literature Review İn Entrepreneurship Research". International Entrepreneurship and Management Journal, 16, 1023-1042.
  • Lawrance, L., ve Mcleroy, K. R. (1986). "Self‐Efficacy And Health Education". Journal of School Health, 56(8), 317-321.
  • Lee Y. J., Shin S. J., Wang R. H., Lin K. D., Lee Y. L.ve Wang Y. H. (2016). "Pathways Of Empowerment Perceptions, Health Literacy, Self-Efficacy, And Self-Care Behaviors To Glycemic Control İn Patients With Type 2 Diabetes Mellitus". Patient Education And Counseling, 99(2), 287–294.
  • Li, W., Murray, M. F., & Giovanni, M. A. (2019). "Obtaining a Genetic Family History Using Computer‐Based Tools". Current Protocols in Human Genetics, 100(1), e72.
  • Lwin, M. O., Panchapakesan, C., Sheldenkar, A., Calvert, G. A., Lim, L. K., ve Lu, J. (2020). "Determinants Of Ehealth Literacy Among Adults İn China". Journal of Health Communication, 25(5), 385-393
  • Mackert, M., Mabry-Flynn, A., Champlin, S., Donovan, E. E., & Pounders, K. (2016). "Health Literacy And Health İnformation Technology Adoption: The Potential For A New Digital Divide". Journal Of Medical Internet Research, 18(10), e264.
  • Manogaran, G., Lopez, D., Thota, C., Abbas, K. M., Pyne, S. ve Sundarasekar, R. (2017). "Big Data Analytics İn Healthcare Internet Of Things". Innovative Healthcare Systems For The 21st Century, 263-284.
  • Norman, C. D., ve Skinner, H. A. (2006). "Ehealth Literacy: Essential Skills For Consumer Health İn A Networked World". Journal Of Medical Internet Research, 8(2), 506.
  • Nutbeam D. (2000). "Health Literacy As A Public Goal: A Challenge For Contemporary Health Education And Communication Strategies İnto The 21st Century". Health Promotion International. 15 (3), 259-267.
  • Nutbeam, D., & Kickbusch, I. (1998). "Health Promotion Glossary". Health Promotion İnternational, 13(4), 349-364.
  • Nwankwo, T., Yoon, S. S., & Burt, V. L. (2013). "Hypertension Among Adults İn The United States: National Health And Nutrition Examination Survey", 2011-2012 (No. 2014). US Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics.
  • Osborn, C. Y., Cavanaugh, K., Wallston, K. A., ve Rothman, R. L. (2010). "Self-Efficacy Links Health Literacy And Numeracy To Glycemic Control". Journal Of Health Communication, 15(S2), 146-158.
  • Özdemir,H.; Alper,Z.; Uncu,Y. ve Bilgel, N. (2010). "Health Literacy Among Adults: A Study From Turkey". Health Education Research, 25(3), 464–477.
  • Paasche-Orlow, M. K., & Wolf, M. S. (2007). "The Causal Pathways Linking Health Literacy To Health Outcomes". American Journal Of Health Behavior, 31(1), S19-S26.
  • Rachmani, E., Haykal, H., ve Rimawati, E. (2022). "Development And Validation Of Digital Health Literacy Competencies For Citizens (DHLC), An İnstrument For Measuring Digital Health Literacy İn The Community". Computer Methods and Programs in Biomedicine Update. 2. 1.
  • Reisi M., Mostafavi F., Javadzade H., Mahaki B., Tavassoli E. ve Sharifirad G. (2016). "Impact Of Health Literacy, Self-Efficacy, And Outcome Expectations On Adherence To Self-Care Behaviors İn Iranians With Type 2 Diabetes". Oman Medical Journal, 31(1), 52–59.
  • Shah, S.(2021). Chapter 4 - Health Literacy And How To Communicate Effectively With Patients To Elicit A Long-Term Behavioural Change. A Prescription for Healthy Living. p:47-59.
  • Shiferaw, K. B., Tilahun, B. C., endehabtu, B. F., Gullslett, M. K., & Mengiste, S. A. (2020). "E-Health Literacy And Associated Factors Among Chronic Patients İn A Low-İncome Country: A Cross-Sectional Survey". BMC Medical İnformatics And Decision Making, 20, 1-9.
  • Shwarzer, R. ve Jerusalem, M. (1995). "Generalized Self-Efficacy Scale. In Measures İn Health Psychology: A User's Portfolio". Causal And Control Beliefs Windsor. 35-37.
  • Tabachnick, G. G. and Fidell, L. S. (2007). Experimental Designs Using ANOVA. Belmont, CA: Duxbury. TUİK. (2023). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu. 01.12.2023 tarihinde https://nip.tuik.gov.tr/ adresinden alındı.
  • Valizadeh-Haghi, S., & Rahmatizadeh, S. (2018). "Ehealth Literacy And General İnterest İn Using Online Health İnformation: A Survey Among Patients With Dental Diseases". Online Journal Of Public Health İnformatics, 10(3).
  • Veenker, H., & Paans, W. (2016). "A Dynamic Approach To Communication İn Health Literacy Education". BMC Medical Education, 16(1), 1-12.
  • Vial, G. (2019). "Understanding Digital Transformation: A Review And A Research Agenda". The Journal of Strategic Information Systems, 28 (2). 118-144.
  • Wang, Y., Wang, T., Wang, Y., Liu, Y., Xi, H., ve Zhong, Y. (2023). The Mediating Role Of E-Health Literacy İn Self-Efficacy And Depressive Symptoms Among Chinese College Students.
  • Wu, S. V., Hsieh, N., Lin, L., ve Tsai, J. (2016). "Prediction Of Self-Care Behaviour On The Basis Of Knowledge About Chronic Kidney Disease Using Self-Efficacy As A Mediator". Journal of Clinical Nursing. 25. 2609–2618.
  • Wyatt, J. C., ve Sullivan, F. (2005). "Ehealth And The Future: Promise Or Peril?". BMJ, 331(7529), 1391-1393.
  • Zhou, J., & Wang, C. (2020). "Improving Cancer Survivors’e-Health Literacy Via Online Health Communities (Ohcs): A Social Support Perspective". Journal of Cancer Survivorship, 14, 244-252.
  • Zimmerman, B. J. ve Schunk, D. H.(2012). Motivation, An Essential Dimension Of Self-Regulated Learning. Theory, Research And Applications. p:1-30.
  • Zuercher E., Diatta I. D., Burnand B., Peytremann-Bridevaux I. (2017). "Health Literacy And Quality Of Care Of Patients With Diabetes: A Cross-Sectional Analysis". Primary Care Diabetes, 11(3), 233–240.
Toplam 71 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Kamu Yönetimi, Politika ve Yönetim (Diğer), Sağlık Yönetimi, İnsan Kaynakları Yönetimi, İşletme
Bölüm Tez Özet Makalesi
Yazarlar

Sinem Demiroğlu 0000-0002-5243-0403

Sait Patır 0000-0002-1592-1094

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2024
Gönderilme Tarihi 9 Mayıs 2024
Kabul Tarihi 24 Haziran 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Sayı: 17

Kaynak Göster

APA Demiroğlu, S., & Patır, S. (2024). Dijital Dönüşüm, Sağlık Okuryazarlığı ve Öz Yeterlilik Arasındaki İlişkinin İrdelenmesi ve Örnek Bir Uygulaması. Selçuk Üniversitesi Akşehir Meslek Yüksekokulu Sosyal Bilimler Dergisi(17), 198-214.