WOMEN AND FAMILY RELATIONS IN KOROGHLU EPIC

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 26, 43 - 52, 08.01.2022

Naile Asker

https://doi.org/10.31126/akrajournal.955624

Öz

Women's rights and family ties in ancient Turks were preserved as strictly and gracefully as to be sacred. To see the most accurate and real examples of this, it is enough to look at the old Turkish epics. While describing these relationships, our epics presents the Turkish tribe to which it belongs as a large family and take an individual approach from large family to small family. Here, both according to the narrative style of the events and the fineness of the poetry parts the importance and attention that is given to women, their family ties and social justice among them come to the fore. In a nomadic and semi-nomadic lifestyle, women ride horses, use swords, shoot arrows and go hunting. In Koroghlu Epic, the woman is both a wife and a warrior. This is mostly seen in variants specific to the Eastern version of the epic. In the western version, with the influence of the established lifestyle, women get more attached to home, she is a wife and friend, but it is still possible to see a warrior female character in some episodes. There are many female heroes in the Turkmen Goroghlu Epic. There are also warrior female characters among these women, and even warrior women sometimes rise to the level of protagonists of a branch. Many of these heroes came to Chandibil from other countries and became the bride of this land. Aghayunus Peri, wife of Goroghlu, is one of the leading female heroes in the epic. Her warrior side is not included in the epic texts. But since she is a fairy girl, she helps and inspires Goroghlu with her intuitive behavior and her ability to see the future. Aghayunus Peri always participates in Goroghlu's campaigns by understanding the course of events quickly and properly and making rational decisions. Hunkar's daughter Servican is more close to the character of Aghayunus Peri. She has extraordinary abilities and is engaged in witchcraft. Heroes such as Harmandeli, Gulayım, Tellihan, Aysoltan are also model to the warrior women in the epic. Among them, Harmandeli is famous for both her valor, poetry, profession of ashug and one of the branches is called after her. Even Goroghlu has not been able to defeat this warrior woman who defies the men of the region, both in wrist strength and in saz and word. Daring women like Gulayım and Tellihan are also characters who show heroism in battles with their husbands. Aysoltan is a woman brave enough to come to Chandibil and fight Goroghlu to avenge her brother Bezirgen, who was killed by Goroghlu. One of the main characteristics of warrior women has been to hide covering their faces on the battlefields and fight by wearing men's clothes. In our opinion, the influence of Islam religion manifests itself in this motif. In the article, the woman in Goroghlu Epic: valor and warrior characteristics, social duties, value given to women, etc. will be explained. Family and kinship relationships that have lived in our customs and traditions for centuries and survived until today will be explained with examples from the epic, and family relations will be emphasized

Anahtar Kelimeler

Goroghlu epic, woman, family, Turkmen, tradition, epic, hero

GÖROĞLU DESTANI’NDA KADIN VE AİLE İLİŞKİLERİ

Öz

Eski Türklerde kadın hakları, aile bağları kutsal olacak kadar titizlik ve incelikle korunmuştur. Bunun en doğru ve gerçek örneklerini görmek için eski Türk destanlarına bakmamız yeterlidir. Destanlarımız bu ilişkileri anlatırken bağlı olduğu Türk boyunun genelini büyük bir aile olarak ele alır ve büyük aileden küçük aileye doğru bir yaklaşım sergiler. Burada hem olayların anlatım biçimine, hem şiir kısımlarının inceliğine göre kadına, aile bağlarına ve onlar arasındaki sosyal adalete verilmiş önem ve dikkat ön plana çıkmaktadır. Göçebe ve yarı göçebe yaşam tarzı içinde kadınlar ata biner, kılıç kuşanır, ok atar, ava çıkar. Köroğlu Des-tanı’nda da kadın hem bir eş, hem bir savaşçıdır. Bu daha çok destanın Doğu versiyonuna özgü varyantlarında görülmektedir. Batı versiyonunda yerleşik hayat tarzının etkisiyle kadın daha çok eve bağlıdır, eştir, dosttur ama yine de bazı epizotlarda alp kadın karakterine de rastlamak mümkündür. Türkmen Göroğlu Destanı’nda birçok kadın kahraman yer alır. Bu kadınlar arasında alp kadın karakterleri de vardır ve hatta alp kadınlar bazen bir kolun başkahramanı seviyesine yükselmektedir. Bu kahramanların birçoğu başka memleketlerden Çandıbil’e gelmiş ve bu elin gelini olmuştur. Destandaki kadın kahramanların başında Göroğlu’nun eşi Ağayunus Peri gelmektedir. Destan metinlerinde onun savaşçı yönü yer almamaktadır. Ama peri kızı olması nedeniyle sezgisel davranışları, geleceği görme yeteneği ile Göroğlu’na yardım etmekte ve ilham vermektedir. Ağayunus Peri olayların gidişatını hızlı ve düzgün kavramakla ve mantıklı kararlar almakla her zaman Göroğlu’nun maceralarına katılmaktadır. Hünkâr’ın kızı Servican daha çok Ağayunus Peri karakterine yakındır. O, olağanüstü yeteneklere sahip ve büyücülükle uğraşmaktadır. Destandaki alp kadınlara Harmandeli, Gülayım, Tellihan, Aysoltan vb. kahramanları örnek gösterebiliriz. Onların arasında adına bir kol oluşturulmuş Harmandeli hem yiğitliği hem de şair/ozanlığı ile meşhurdur. Bölge erkeklerine meydan okuyan, hem bilek gücünde hem de sazda/sözde yenilmeyen bu alp kadını Göroğlu da yenememiştir. Gülayım, Tellihan gibi alp kadınlar da eşi ile beraber savaşlarda kahramanlıklar gösteren karakterlerdir. Aysoltan, Göröğlu tarafından öldürülmüş kardeşi Bezirgen’in intikamını almak için Çandıbil’e gelecek ve Göroğlu’yla savaşacak kadar cesur bir kadındır. Alp kadınların temel özelliklerinden biri de savaş meydanlarında kendini saklamak, erkek kıyafetleri ile yüzünü kapatarak savaşmaktır. Bu motifte fikrimizce İslam dininin etkisi kendini göstermektedir. Bu bildiride Göroğlu Destanı’nda kadın: Kadına biçilmiş alplık özellikleri, sosyal görevler, verilmiş değer vs. hakkında konuşulacaktır. Asırlar boyunca örf ve âdetlerimizde yaşatılmış ve 

Anahtar Kelimeler

Göroğlu destanı, kadın, aile, Türkmen, gelenek, destan, kahraman

Kaynakça

• Curtis, W., (1911), Turkestan The Heart of Asia, Newyork, Hodder & Stoughton George H. Doran Company.
• Garriyev, B., (2007), Türk Dünyasında Köroğlu Anlatmaları / çev. F. Türkmen, M. Duranlı, F. Rahmankul. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülayım ve Erhasan, (2012), Görogly / Çapa Tayyarlan Alımova, M. Aşgabat. Türkmen dövlet Neşiryat Gullugı, 569-618.
• Xarmandeli, (1941), Göroglı: Türkmen Halk Eposı / tertibe salan A. Gowşudow; M. Kösäyeviň redaksiyası bilen. Aşkabat, Türkmendövletneşr, s. 453-514.
• Kafesoğlu, İ., (2012), Türk Milli Kültürü, İstanbul, Ötüken Yayınları.
• Kitabı Dede Qorqud, (2004), Bakı, Önder Neşriyyatı.
• Koç, Y. (2017), “Banu Çiçek’ten Gülcemal’e Alp Kadın Tipinin İzleri”, Jurnal of Turkish Language and Literature. №3(2), 147-154.
• Temur, N., (2012), Manas Destanı’ndaki Tipler Üzerine Bir İnceleme, Ankara, Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Uygur, C. V., (2003), “Karakalpak Edebiyatında Kadın”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 251-280.
• Vambery, A. (2009). Bir Sahte Derviş’in Orta Asya Gezisi / çev. A. Semipa, İ. Abdulhalim, haz. N. A. Özalp, İstanbul, Bayrak Matbaası.
• Жирмунский, В. (1974), Тюркский героический эпос: избранные труды. Ленинград, Наука Ленинградское отд-ние.