Murâdî Divanı’nda Deniz İmgesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 29, 61 - 69, 25.01.2023

Gülden Esra Aydoğdu , Halil Çeçen

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1110257

Öz

İnsanoğlunun tabiatla ilişkisinde deniz; durgunluğu, enginliği, hırçınlığı, dinginliği gibi birçok yönüyle insanın ruh hâli üzerinde tesir bırakmıştır. Bu tesirin izleri İslamiyet öncesi dönemden beri Türk edebiyatına yansımıştır. İslami dönem Türk edebiyatında ise deniz taşıdığı bu lirik anlamın dışında tasavvufi anlamlar da yüklenmiştir. 16. yüzyılın şair hükümdarlarından olan Murâdî de Türkçe divanında deniz kavramının hem lirik hem de tasavvufi anlamından istifade etmiş, eserinde denize ve denizle ilgili kavramlara sıkça yer vermiştir. Bu çalışmada Murâdî Divanı’nda deniz ve denizle ilgili bazı unsurların tasavvur edilme biçimi ve sebepleri ele alınmıştır. Divan’da geçen bu kavramlarla ilgili konuyu yansıtabilecek bazı beyitler seçilmiş, denizin ve ilgili sözcüklerin yüklendiği anlamlar, imgeler açıklanmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Murâdî, Murâdî Divanı, tasavvur, deniz

The Image of Sea in The Divan of Murâdî

Öz

In the relationship of human beings with nature, the sea has had an impact on the human mood in many aspects such as its calmness, vastness, irritability, and serenity. Traces of this influence have been reflected in Turkish literature since the pre-Islamic period. In Islamic period Turkish literature, on the other hand, besides this lyrical meaning, the sea has also been loaded with mystical meanings. Murâdî, one of the poet rulers of the 16th century, benefited from both the lyric and mystical meanings of the concept of the sea in her Turkish divan, and frequently included the sea and the concepts related to the sea in his work. In this study, the way in which the sea and some elements related to the sea are conceived in Murâdî's divan and its reasons are discussed. Some couplets that can reflect the subject related to these concepts in the divan have been selected, and the meanings and images of the sea and related words have been tried to be explained.

Anahtar Kelimeler

Murâdî Divan, imagination, sea

Kaynakça

• Çetinkaya, Ülkü; “Tenasüp ve Nâbî Divanı’nda Deniz Temasına Bağlı Sözcüklerle Kurulan Tenasüp Sıklığı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 2014, S. 21-1, s. 35-64.
• Dağlar, Abdülkadir; “Şerhin Şiir Hâli: Sultan Murâdî Divanı’nda Şerh Nazariyatı”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 2018, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, s. 504-527.
• Dilek, İbrahim; “Mitolojilerde ve Türk Destanlarında Köpük”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Güz-2018, S. 46, s. 67-90, Ankara.
• Gider, Mahmut; “Baki ve Fuzuli Divanlarında Deniz Tasavvuru”, Külliyat Osmanlı Araş-tırmaları Dergisi, 2017, S. 3, s. 22-36.
• Hammer, J. Von (2011), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi-1, İlgi Yayınevi, İstanbul.
• Kırkkılıç, Ahmet (1985), Sultan Üçüncü Murat Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, (Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Kırkkılıç, Ahmet (2015), Muradi Divanı İnceleme-Tenkitli Metin, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• Köle, Bekir; “Mevlana’nın Mesnevisinde Gemi Metaforu”, Uluslararası Sosyal Araştır-malar Dergisi, 2016, C. 9, S. 42, s. 1869-1877.
• Mutlu, Betül (2012), Divan Şiirinde Deniz İmgesi ve Şiir Öğretiminde Kullanılması, (Yüksek Lisans Tezi) Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Pala, İskender (1999), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Selçuk, Bahir (2017), “Sinan Paşa’nın Dünyasında Deniz”, Sivrihisarlı Sinan Paşa ve Nesir Edebiyatı (hzl. A. Kartal, Z. Koylu), Sivrihisar Belediyesi Kültür Yayınları, Eskişehir.
• Selçuk, Bahir; “Teşbih-i Beliğde Kendisine Benzetilen Bir Unsur Olarak Deniz: Ahmed Kuddûsî Divanı Örneği”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2019, C. 5, S. 1, s. 94-107.
• Şahin, Kürşat Şamil; “Şeyhülislam Yahya Divanı’nda Deniz İmgesi”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016, C. 9, S. 2, s. 861-875.
• Şıhyeva, Saâdet; “Nesîmî Divanında Bahr’la İlgili Tasavvufî Kavramlar”, Türk Kültüründe Deniz ve Deniz Edebiyatı Sempozyumu (27 Nisan – 2 Mayıs), Kıbatek: Antalya.
• Uludağ, Süleyman (2012), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, C. 3, 6. Baskı, s. 114.
• Üstüner, Kaplan; “XIV. ve XV. Yüzyıl Divanlarında Tasavvuf”, Türklük Bilimi Araştırma-ları, 2008, S. 24, s. 271-294.
• https://sozluk.gov.tr/ erişim tarihi: 10.04.2022