Muhibbî Divanı’nda Halk İnanışları

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 32, 59 - 79, 31.01.2024

Oğuz Yıldırım

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1372664

Cited By: 1

Öz

İnanç ve inanış; kişi ya da toplum tarafından bir düşüncenin, olgunun veya varlığın gerçek oluşunun kabul görmesidir. İnanç kavramı kişinin düşüncesinin çok geniş bir kısmını kapsamaktadır. Halk inanışları ise, eski dinî öğretilerden aktarılmış olan resmî dinî inançların türlü sebeplerle geniş kitleler arasında varyantlaşarak aldığı yeni yorum ve inanış tarzları olarak kabul edilmektedir. Bir toplumu bir arada tutmaya yarayan, zamanın asimile etme gücüne direnen şey şüphesiz olarak o toplumun inanışlarıdır. Bir toplumu tanımanın en doğru yolu da kıymet verdiği değerleri bilmekten geçmektedir. Halk inanışları, halk arasında yaygın olarak kabul gören birtakım inanış ve çeşitli pratiklere karşılık gelmektedir. Bu inanışlar ve ritüeller nesilden nesile aktarılıp adeta bir köprü görevi üstlenerek varlığını devam ettirmiştir. Halk inanışları, dinî inançlardan farklı olmakla birlikte pek çok dinî uygulamayı da içine almaktadır. Halk inanışları pek çok beşeri ve sosyal bilimin araştırma sahasına girmektedir. Bu disiplinlerden biri de divan edebiyatıdır. Yaşamın her safhasını içine alan bu gelenek, temelinde dinî öğretileri ve çeşitli inanışları barındırmaktadır. Bu bakımdan divan şairleri de yaşadıkları toplumun sosyo-kültürel değerlerini şiirlerinde başarıyla kullanmışlardır. Çalışmamızda 16. yüzyıl sultan şairlerinden olan Muhibbî’nin divanında yer alan çeşitli halk inanışlarını gün yüzüne çıkarmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

kültür, halk inanışları, divan şiiri, 16. yüzyıl, Muhibbî

Folk Beliefs Of Muhibbî’s Divan

Öz

Faith and belief; It is the acceptance of an idea, maturity or existence by the person or society. It covers a very large part of the believer. Folk beliefs, on the other hand, are accepted as the new interpretation and belief styles of official religious beliefs transferred from old religious teachings by being covered among large masses for various reasons. These beliefs are often seen as superstition or superstition by some clergy and scholars. It is undoubtedly the beliefs of the society that makes a plant's coexistence beneficial, the assimilation power of time resists. The most accurate way of recognizing a break is also passing its value by the value of the values. Folk beliefs correspond to widely accepted units of belief and various practices among the people. These beliefs and rituals have been transferred from generation to generation, and their existence has been continued by acting as a bridge. Although folk beliefs are different from religious beliefs, many religious practices are also included in it. Folk beliefs fall within many human and social science research areas. One of these disciplines is the divan. This tradition, which takes every stage of life, basically contains religious teachings and various beliefs. These fertile divan poets also successfully used the socio-cultural values of the society they lived in in their poems. In our study, it is possible to see various folk beliefs in the divan of Muhibbî, one of the 16th century sultan poets.

Anahtar Kelimeler

culture, folk beliefs, divan poetry, 16th century, Muhibbi

Kaynakça

• Abdülaziz Bey, (2000), Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri (Haz. Kâzım Arısan ve Duygu Arısan Günay). Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
• Akpınar, Şerife (2002). “Lâmi‘î’nin Vâmık u Azrâ Mesnevîsinde Astrolojik Unsurlar”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı: 12, s. 169-202.
• Aşçı, Gülnevil (2020). XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Halk Kültürü Unsurları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi, SBE.
• Bağcı, Serpil (1998). “Gerçeğin Suretinin Saklandığı Yer: Ayna”, Sultanların Aynaları, İstanbul, Topkapı Sarayı Müzesi, s. 22-23.
• Boratav, Pertev Naili (1999). 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Ceylan, Ömür (2007), Kuşlar Dîvânı- Osmanlı Şiir Kuşları, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Ceylan, Ömür (2015). Kuş Dili. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlüğü (1-5), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çelebi, İlyas (2007). “Remil”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.34, s. 555-556.
• Çetindağ, Yusuf (2011). Ayna Kitabı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Çobanoğlu, Özkul (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnanışları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Demirkazık, Hacı İbrahim (2011). Divan Şiirinde Karga. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (24), 131–178.
• Deniz, Sabahat (1992). 16. yüzyıl Bazı Divan Şairlerinin Türkçe Divanlarında Kozmik Unsurlar (Baki-FuzuliHayali Beğ-Nev'i-Yahya Beğ), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştır-maları Enstitüsü, ( Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Devellioğlu, Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (Yayına Haz. Aydın Sami Güneyçal). Ankara: Aydın Kitabevi.
• Durukan, Şaziye (2018). Şiirin Aynası Aynanın Hafızası, Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Dergisi, Bahar 2018, C. 19, S. 41.
• Ertap, Önder (1996). Divan Şiirinde Hayvan Motifi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, SBE.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki (2014). Anadolu İnançları, İstanbul: Derin Yayınları.
• Gezgin, Deniz (2017). Hayvan mitosları. İstanbul: Sel Yayınları.
• Gürkan, Saime Leyla (2007). “Ölüm”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.34, s. 32-34.
• Gürkan, Saime Leyla (2013). “Yılan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 43, s. 527-529.
• Kanar, Mehmet (2011). Farsça- Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• Karatosun, Musa Osman (2016). Kehanet Türleri ve Kadim Kültürlerdeki Uygulamaları, ÇÜİFD, 2016, C. 16, S. 2, ss. 277-308.
• Kazan Nas, Şevkiye (2005). Klâsik Türk Şiirinde Nazar Göz Değmesi. Milli Folklor, 9(68), 166–179.
• Öner, Esra (2008). Gevheri Divanı’nda Kuşlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1/5, 554-575.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 1-2-3, MEB, İstanbul.
• Şahin, Mehmet Süreyya (1993). “Cin”. DİA. İstanbul: TDV Vakıf Yay., C.8, s. 5-8.
• Şemseddin Sami (1999). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Şentürk, Ahmet Atilla (2006), Osmanlı Şiiri Antolojisi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Şentürk, Ahmet Atilla (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu, İstanbul: OSEDAM, C. I.
• Türkçe Sözlük (1998). Haz. İsmail Parlatır vd. Ankara: TDK Yay., C.1-2.
• Yavuz, Kemal & Yavuz, Orhan (2006). Muhibbî Dîvânı 1-2. cilt, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. (E.T.: 15.09.2023)
• Yekbaş, Hakan (2009). Zâtî Divanı’nda Halk İnanışları. Turkish Studies, 4(2), 1117–1157.
• Yekbaş, Hakan (2010). Klasik Türk Şiirinde Bazı Halk İnanışları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 155–184.
• Zavotçu, Gencay (2013), Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü- Kişiler-Hayvanlar- Bitkiler- Tabiat Güçleri- Kişileştirilmiş Varlık ve Kavramlar, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Zöhre, Armağan (2016). Muhibbî Dîvanı’nda Sosyal Hayat. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, SBE.